رئیس سازمان هواشناسی گفت: پیش‌بینی برای فصل پاییز این است که بارش‌ها دیرتر از زمان نرمال شروع خواهد شد که برای کشاورزی اهمیت دارد. در مهر و آبان هم بارش‌ها کمتر از نرمال یا نهایتاً در حد نرمال خواهد بود.
سال زراعی از اواخر شهریور و اوایل مهرماه شروع می‌شود، هر زمان بارش‌ها با شروع سال زراعی باشد، در آن سال انتظار برای افزایش تولید وجود دارد. در سال‌های زراعی کم بارش، میزان تولید در حد پیش‌بینی نیست. البته با برنامه ای که در چند سال اخیر برای استفاده از روش‌های آبیاری مدرن اجرا شده، نگرانی از کمبود بارش‌ها در فصل کاشت هم کمتر شده است. هر سال سازمان هواشناسی پیش‌بینی از بارش در فصل پاییز یا همان فصل زراعی جدید را ارائه می‌دهد که الگویی برای کشاورزان خواهد بود تا نوع کشت خود را بر اساس این پیش‌بینی‌ها تعیین کنند.
سحرتاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی در گفت‌و‌گو با «روزنامه ایران» از کاهش بارش در فصل زراعی و آغاز دیرتربارش‌های پاییزی خبر داد. به گفته تاجبخش، «پیش‌بینی برای فصل پاییز این است که بارش‌ها دیرتر از زمان نرمال شروع خواهد شد که برای کشاورزی اهمیت دارد.پیش‌بینی می‌کنیم در مهر و آبان بارش‌ها کمتر از نرمال یا نهایتاً در حد نرمال خواهد بود. ولی در آذر و دی و بهمن ماه بارش‌های خوبی در حد نرمال و کمی بیشتر از نرمال خواهیم داشت. اما نکته مهم در مورد پاییز، دیرتر شروع شدن بارش‌های پاییزی است.»
فعالان حوزه کشاورزی، با اشاره به اینکه کشور ما در مجموع آب و هوایی خشک و نیمه خشک دارد، اهمیت تدوین و اجرای الگوی کشت را گوشزد می‌کنند. الگوی کشت، این ایده را به کشاورزان می‌دهد که در هر منطقه با توجه به شرایط آب وهوایی و خاک، چه نوع کشتی متناسب است. به این ترتیب ضرر و زیان ناشی از کم آبی و تغییرات آب و هوایی، کاهش می‌یابد که علاوه بر بهره‌وری بالا و سوددهی برای کشاورزان، روند تولید در کشور روندی براساس برنامه و نیازها خواهد بود.
کاهش بارش‌ها در سال آبی
البته براساس تازه‌ترین گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران، میزان بارش‌های کل کشور از ابتدای سال آبی جاری تا هفتم شهریورماه به رقم 316.7 میلیمتر رسیده است. میزان بارش‌های کل کشور سال گذشته و در همین بازه زمانی 333.9 میلیمتربود که از کاهش ۷درصدی بارش‌های امسال حکایت دارد. اما وضعیت بارش‌های امسال درعین حال نسبت به دوره میانگین ۵۱ ساله اخیر رشد مثبت ۲۹درصدی را نشان می‌دهد.
سال آبی هرسال از ابتدای مهرماه آغاز و تا پایان شهریورماه ادامه دارد. اما آن‌طور که رئیس سازمان هواشناسی اعلام کرد کاهش هفت درصدی بارش‌ها در چهار حوضه آبریز اصلی کشور رخ داده اما دو حوضه اصلی آبریز کشور شامل فلات مرکزی و مرزی شرق با رشد بارش همراه بوده است.
همچنین بر اساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب، وضعیت بارش در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با بالاترین میزان کاهش روبه‌رو شده به گونه‌ای که پارسال این حوضه ۴۹۱میلیمتر بارندگی داشت و این در حالی است که امسال تا هفتم شهریورماه 365.7 میلیمتر بارندگی را نشان می‌دهد. وضعیت بارش‌ها در عین حال بر وضعیت سدها نیز اثر گذاشته به گونه‌ای که ورودی آب به مخازن سدها نیز با کاهش روبه رو شده است. حجم موجودی آب مخازن سدهای کشور تا پایان تیرماه نسبت به مدت مشابه ماه قبل کاهش ۱۱درصدی را نشان می‌دهد.
به گفته رئیس سازمان هواشناسی، «اطلاعات مخازن سدها در اختیار وزارت نیرو است اما از نظر میزان بارش‌ها، تقریباً در کل کشور بارش در استان‌ها بجز چند استان بالای نرمال است. در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، کرمانشاه و برخی استان‌های شمالغربی و شمالی کشور تا حدی بارش‌های قابل ملاحظه‌ای نداشتند و مثلاً بارش‌ها در این مناطق 4 درصد بالای نرمال بود. بنابراین در بخش‌های زاگرس شمالی با کمبود بارش مواجه هستیم.این مناطق سرچشمه‌های سدهای واقع در کارون بزرگ است.فعلاً به نظر می‌رسد کمبود آب نداریم اما کمبود بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت و نسبت به سال قبل در این استان‌ها و حاشیه زاگرس قابل ملاحظه است.»
با توجه به خشک و نیمه خشک بودن آب وهوای کشور، عمده بارش‌ها در اواخر پاییز، زمستان و اوایل بهار است. به همین دلیل ما در کشور روزهای پربارش کمتری داریم و ذخیره آب و استفاده بهینه از منابع آبی، در مصرف، کشاورزی و صنعت، اهمیت بالایی دارد. در این رابطه رئیس سازمان هواشناسی، با اشاره به روزهای بارشی در کشور گفت: «تابستان معمولاً در کشور بارش قابل ملاحظه‌ای نداریم و قبل از تابستان با توجه به بارش‌های بهار و زمستان سال قبل که سال زراعی 98 حساب می‌شود، کل بارش کشور تأمین شد. تابستان امسال طبق پیش‌بینی‌ها بارش‌ها در حد نرمال بود. اما به‌صورت نقطه ای در برخی استان‌ها مثل استان گلستان دو روز بارش قابل ملاحظه داشتیم. البته این بارش‌ها رکورددار نبود ولی بارش زیادی بود. در جنوب شرق کشور بارش‌ها تا حدودی بالای نرمال بود ولی چون بارش‌های تابستان در مجموع بارش‌های قابل ملاحظه‌ای نیست معمولاً روی سیستم‌های بارشی تابستانه مانور نمی‌دهیم.»
استان‌های پربارش
بارش‌های سال 98 مخصوصاً در استان‌هایی که در چندسال گذشته، خشکسالی یا کم بارشی را تجربه کرده بودند، از یک طرف موجب بهبود ذخایر آبی در این استان‌ها شد و از طرف دیگر میزان تولید در کشور افزایشی شد. مثلاً با افزایش ذخایر آب در خوزستان، اجازه کشت برنج در این استان صادر شد و با تولید برنج خوزستان، این محصول در کشور به مرز خودکفایی رسید. آمار سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که سال گذشته استان‌های جنوبی و حنوب شرقی بیشترین بارش‌ها را داشتند. در این خصوص رئیس سازمان هواشناسی گفت: «سال گذشته در جنوب شرق بارش‌های قابل ملاحظه‌ای داشتیم و اهم بارش‌ها در استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و کرمان رخ داده است. آمار بارش همچنین در البرز مرکزی یعنی استان‌های تهران، قم و البرز هم قابل ملاحظه است. بخصوص استان تهران در سال گذشته نسبت به میانگین بلند مدت بارش‌های خوبی داشت.»
کاهش مخاطرات سیل
بارش‌های سال 98 هرچند از نظر افزایش ذخایر و تولید، اثرگذار بود اما آثار مخربی هم به‌خاطر سیلاب‌ها داشت و خسارت سیل در بسیاری از استان‌ها بالا بود. سازمان هواشناسی بعد از سیلاب‌های سال 98، اقداماتی را برای تجهیز سازمان به دستگاه‌های پیشرفته برای پیش‌بینی وقوع سیلاب انجام داد.تاجبخش در مورد این اقدامات و نتایج آن گفت: «بعد از سیلاب 98 پیشنهادی به سازمان مدیریت بحران و هیأت دولت ارسال کردیم. این پیشنهادات برای تجهیز سازمان هواشناسی در سطح ملی و برای خرید سامانه‌ها و تجهیزات هشدار سیل بود و اولویت‌بندی نیز انجام شد. همچنین بخشی از اولویت‌ها در سال 98 به سازمان هواشناسی اختصاص داده شد که براساس این اولویت‌ها، خرید یک دستگاه رادار باند ایکس را برای استان گلستان در دستور کار قرار دادیم. اما به‌خاطر مشکل تحریم، خرید و واردات تجهیزات با کندی مواجه شد.از این جهت امیدواریم امسال این رادار را تأمین کنیم. کارهای اولیه و سایت‌یابی و محل نصب مشخص شده، ساخت ابنیه آن شروع شده و امیدواریم رادار هم بعد از آماده شدن زیرساخت‌ها به دست ما برسد.»
البته رئیس سازمان هواشناسی به این موضوع هم اشاره کرده که پدیده‌های هواشناسی قابلیت پیش‌بینی در بلندمدت را ندارد و پیش‌بینی‌ها تقریباً در 15 روز قبل از پدیده‌ها به واقعیت نزدیک است. تاجبخش گفت: «پدیده‌های حدی در بلند مدت بر اساس مدل‌ها و الگوها قابل پیش‌بینی نیستند مگر اینکه ورودی مدل‌ها تجربه زیادی از این رخدادها داشته باشد. الان مدل‌های میان مدت و کوتاه مدت، این پدیده‌ها را پیش‌بینی می‌کند که حداکثر 2 تا سه هفته می‌توانند پیش‌بینی کنند. مثلاً خیلی پیش‌بینی پذیر نیست که بگوییم در بهار بارش‌های سیل آسا خواهیم داشت.پیش‌بینی‌پذیری این پدیده‌ها عدم قطعیت زیادی دارد.برای اینکه بتوانیم نسبت به بارش‌های کل فصل زراعی صحبت کنیم معمولاً متداول است که برای بلندمدت با این ادبیات صحبت می‌شود. بارش‌های حدی و سیل آسا حداکثر 15 روز قبل قابل پیش‌بینی است.
بنابراین با توجه به پیش‌بینی کاهش بارش‌های پاییزی و عقب افتادن زمان نرمال بارش، ارائه الگوی کشت براساس این تغییرات جوی، برای کشاورزان ضرورت دارد.