چندی پیش مقرر شد ایران و روسیه روابط تجاری خود را به صورت روبلی-ریالی انجام دهند؛ مسئله‌ای که اگرچه منجر به کاهش اثربخشی دلار در اقتصاد می‌شود اما انتقاداتی را نیز به دنبال داشته است.
به گزارش ایران جیب از مهر، یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی که نهادهای مختلف حکومتی به ویژه دولت بر آن تاکید دارند، کمرنگ شدن نقش دلار در مسیر تجارت و کاهش اثربخشی این ارز در اقتصاد کشور است.
در این زمینه طی چند سال گذشته با توجه به تشدید تحریم‌ها، استفاده از ارزهای ملی در روابط تجاری به عنوان یکی از راهکارهای موثر مورد تاکید قرار گرفته که البته هیچ گاه به صورت جدی و واقعی عملیاتی نشده است.
در این بین با توجه به اینکه روسیه نیز به دلیل مناقشه اوکراین مورد تحریم‌های شدیدی قرار گرفته، همچون ایران استفاده از ارز ملی را مورد تاکید قرار داد و جایگزین کردن روبل به جای دلار را تا حدودی عملیاتی و به همه کشورها اعلام کرد که پرداخت‌ها به این کشور باید به روبل باشد.
تجارت روبلی-ریالی ایران و روسیه
بر این اساس، در سفری که ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه به ایران داشت، در دیدار با رهبری نیز ضمن اشاره به اینکه آمریکا در تلاش بر استفاده از دلار به عنوان ابزار فشار است، گفته بود که ایران و روسیه در حال طراحی راه‌هایی برای استفاده از ارزهای ملی در روابط تجاری هستند.
در همین راستا نیز چندی پیش علی صالح‌آبادی رئیس کل بانک مرکزی ایران اعلام کرد که معاملات ایران و روسیه با استفاده از روبل و ریال آغاز و نماد معاملاتی ریال-روبل در بازار متشکل ارزی تعریف شده است. به اعتقاد صالح آبادی با استفاده از ارزهای ملی نه تنها می‌توان ابزار سلطه و سیاسی ارزهای جهان را خنثی کرد بلکه روابط تجاری دو کشور نیز افزایش می‌یابد.
در این بین اگرچه تجارت روبلی-ریالی از سوی اغلب تجار و اقتصاددانان مورد حمایت قرار گرفته اما انتقاداتی نیز به این شیوه تجارت وارد شده است.
از جمله این انتقادات باید به نداشتن اعتبار بین‌المللی روبل، کمبود روبل و ریال در دو کشور و عدم کارایی کافی روبل در ایران اشاره کرد.
تقویت ارزش روبل نسبت به قبل از مناقشه اوکراین
در این رابطه جلیل جلالی‌فر عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه اظهار کرد: سیاست‌های پولی و مالی که کشور روسیه بعد از تحریم‌های آمریکا و غرب اعمال کرده، یک سیاست کاملاً درستی است زیرا سعی بر حفظ ارزش پول ملی خود داشته است. قبل از بحران اوکراین، ۷۵ روبل معادل یک دلار بود و الان ۶۲ الی ۶۵ روبل معادل یک دلار است. بنابراین ارزش پول ملی روسیه افزایش یافته است.
وی افزود: یک سایت مجزای دیگری برای تجارت وجود دارد که در آن سایت ارزش روبل بالاتر هم است؛ به این گونه که ۶۱ الی ۶۲ روبل معادل یک دلار اعلام می‌شود. معاملات تجاری بر اساس این نرخ انجام می‌شود.
جلالی‌فر ادامه داد: روسیه به دنبال حذف دلار و یورو از مبادلات تجاری خود با دنیاست که با ایران هم قرار است این سیاست را اعمال کند.
بانک مرکزی روبل را ارزان‌تر از نرخ حقیقی می‌خرد
وی گفت: اگرچه با بانک مرکزی تفاهم‌نامه‌ای در این خصوص امضا شده اما نرخ روبل در بانک مرکزی نرخ عادلانه‌ای نیست؛ به عنوان نمونه روبلی که ارزشش ۵۱۰ تومان است را با نرخ ۴۳۰ یا ۴۲۰ تومان می‌خرند.
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه اظهار کرد: اگرچه مذاکرات بر این است که مبادلات به صورت روبلی_ ریالی شود اما بانک مرکزی ما هنوز اقدام عاجلی انجام نداده و فقط در قالب صحبت و تفاهم‌نامه است. نرخی که برای روبل در نظر می‌گیرد نرخ خوبی نیست.
بانک مرکزی نباید به فکر کسب سود بیشتر از روبل تجار باشد
وی افزود: اگر قرار است ایران با روسیه بر اساس روبل و ریال مبادله تجاری انجام دهد باید برای تجار تسهیلاتی قائل شوند که انتظار می‌رود بانک مرکزی نرخ عادلانه‌ای برای روبل در نظر بگیرد.
جلالی‌فر گفت: روبلی که از طریق صادرات به دست می‌آید در اختیار واردکننده قرار می‌گیرد، پس در اینجا بانک مرکزی به جای دادن دلار، با صادرات کالا، روبل به دست می‌آورد. بنابراین بانک مرکزی در اینجا از روبل تجار نباید سود به دست آورد زیرا منجر به کاهش انگیزه و رقابت بین صادرکنندگان می‌شود.
کاربردهای روبل در اقتصاد ایران
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه درمورد میزان کاربرد روبل در اقتصاد ایران، تصریح کرد: مبادلات تجاری ایران و روسیه روز به روز در حال افزایش است. ما از روسیه غلات و روغن وارد می‌کنیم، میزان واردات ما از روسیه از صادراتمان به این کشور بیشتر است بنابراین هر چقدر روبل بیشتری به دست آوریم برای واردات می‌توان اختصاص داد.
وی افزود: همچنین ترانزیت کالا از مسیر ایران رو به افزایش است و تامین کالا برای عراق و افغانستان مثل آرد و روغن روسیه برای این دو کشور از طریق ایران ترانزیت می‌شود. از سویی دیگر معمولاً عراقی‌ها و افغانستانی‌ها در داخل ایران دلار نقد می‌دهند که ما اینجا از محل صادراتمان می‌توانیم آرد را بگیریم و در مرز آستارا، امیرآباد و انزلی به تجار این دو کشور بدهیم و دلار نقد بگیریم.
جلالی‌فر ادامه داد: در نتیجه از این طریق روبل را تبدیل به دلار کرده‌ایم، ترانزیت از مسیر ایران را رشد داده‌ایم و فروش محصولات روسی را از طریق ایران به عراق و افغانستان توسعه داده‌ایم. بنابراین استفاده از روبل فواید اقتصادی زیادی برای ایران دارد.
روبل ارز معتبر بین‌المللی نیست؟
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در مورد اینکه گفته می‌شود روبل چندان ارز معتبر بین‌المللی محسوب نمی‌شود، تصریح کرد: اولاً واحد پول هر کشور جایگاه بین‌المللی خود را دارد، چطور می‌شود که روسیه با حدود بالغ بر ۸۵۰ میلیارد دلار مبادله تجاری با دنیا، پول معتبری نداشته باشد؟ از سویی دیگر این کشور توانسته در سخت‌ترین شرایط تحریمی، ارزش پول خود را قوی کند.
منتقدان شناخت درستی از اقتصاد ایران و روسیه ندارند
وی افزود: کسانی که اظهارنظرهایی در مورد ضعیف بودن روبل و یا عدم کارایی روبل در ایران می‌کنند، شناخت درستی از اقتصاد روسیه و نحوه مبادلات ایران و روسیه ندارند یا اینکه تابع جریان غرب گرا بوده و می‌خواهند به روسیه‌هراسی در ایران دامن بزنند.
توسعه تجارت با روسیه تا سقف ۲۰ میلیارد دلار
جلالی‌فر ادامه داد: از سویی دیگر باید توجه داشت که میزان مبادلات تجاری (کالا) ایران و روسیه منهای مباحث نفتی، می‌تواند تا سقف ۲۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
وی اضافه کرد: در حوزه ترانزیت یک سری از بخش‌هایی که نیازمند پرداخت هزینه بندری است با روبل انجام می‌شود، درحالیکه از هند، امارات و… به صورت دلاری دریافت می‌کنیم.
ضرورت‌های ایجاد نظام پیام‌رسان بین‌بانکی میان ایران و روسیه
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه در مورد ایجاد نظام پیام‌رسان بین‌بانکی بین ایران و روسی، (شبه‌سوئیفت) تصریح کرد: مدت زیادی است که این نظام پیام‌رسان بین روسیه و چین برقرار شده و این پیام‌رسان‌ها هیچ ارتباطی با آمریکا و غرب ندارد و هیچ کشوری نمی‌تواند در این حوزه‌ها نفوذ کند.
وی افزود: پیاده سازی این مسئله فقط به خواست و اراده بانک مرکزی وابسته است. البته بانک مرکزی مکلف به انجام این کار است و دولت هم تاکید زیادی روی آن دارد. همچنین این مسئله مطالبه جدی صادرکنندگان نیز است.
جلالی‌فر تصریح کرد: بازرگانان در میدان تجارت هستند و اعلام می‌کنند در صورت انجام اقدامات موثر از سوی بانک مرکزی، به راحتی می‌توانبه صورت روبلی_ ریالی با روسیه مبادله تجاری کرد.
وی در مورد منفی بود تراز تجاری ایران و روسیه و کمبود ریال و روبل در دو کشور گفت: ما مجبور هستیم دلار و یورو از جاهای مختلف حواله کنیم تا روبل تهیه کرده و در مبادلات به طرف روسی بدهیم. بنابراین در حال حاضر مبادله تجاری با روبل و ریال باید انجام شود و نمی‌توان گفت کمبود ریال یا روبل داریم.
لایروبی رود ولگا توسط شرکت‌های ایرانی
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه با اشاره به توسعه خدمات فنی و مهندسی در روسیه، ادامه داد: پوتین در ۲۴ ژوئن طی یک سخنرانی بر توسعه کریدور شمال-جنوب، توسعه بنادر، لایروبی رود ولگا، حذف تشریفات غیرضرور در مرز زمینی مشترک آذربایجان و دربند و توسعه ترانزیت و حمل کالا از مسیر ایران به هند، آفریقا و… تاکید کرد.
جلالی‌فر افزود: در این راستا ایران ورود کرده و گفته شرکت‌های خصوصی ما می‌توانند لایروبی رود ولگا را انجام دهد که بالغ بر ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار ارزش این کار است. حتی اگر ۲۰۰ میلیون دلار خدمات فنی و مهندسی در این رود داشته باشیم بسیار اهمیت دارد.
نفوذ خدمات فنی و مهندسی ایران در روسیه راحت است
وی اضافه کرد: ضمن اینکه ۴۰ هزار کیلومتر آبراه حمل و نقل رودخانه‌ای در روسیه وجود دارد که بسیاری از این آبراه‌ها نیاز به لایروبی دارند. بنابراین خدمات فنی و مهندسی ایران می‌تواند سالانه صادرات ثابتی به روسیه داشته باشد و رقم صادرات این بخش کمتر از ۱۵۰ میلیون دلار نخواهد بود.
عضو اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه تصریح کرد: به صورت میانگین کل صادرات ما به روسیه کمتر از یک میلیارد دلار است، بنابراین استفاده از ظرفیت خدمات فنی و مهندسی بسیار می‌تواند به افزایش صادرات به روسیه کمک کند که می‌توان با استفاده از ارز حاصل از این بخش نیز وضعیت واردات کالاهای اساسی را بهبود بخشید.
وی تاکید کرد: همت دولت به ویژه بانک مرکزی باید بر توسعه تسهیلات انتقال پول و معاملات روبلی باشد.