سفر نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان و واکنش تند چین به آن باعث شده است تا مناقشه بر سر این جزیره بار دیگر در کانون توجه‌ها قرار گیرد.
تاریخچه این مناقشه به سال ۱۹۴۹ میلادی همزمان با پایه‌گذاری جمهوری خلق چین از سوی مائو تسه‌تونگ، رهبر حزب کمونیست چین بر می‌گردد. ملی‌گرایان کومینتانگ به رهبری چیانگ کای‌شک، رهبر دولت سرنگون‌شده به جزیره تایوان گریختند و در آنجا دولت «جمهوری چین» را تشکیل دادند. آنها هرگونه ارتباط بین چین کمونیست و جزیره تایوان را ممنوع اعلام کردند.
ارتش جمهوری خلق چین در دسامبر سال ۱۹۴۹ برای اولین بار تلاش کرد تا جزایر ماتسو و کینمن در تنگه تایوان را تصرف کند. تایوان در سال ۱۹۵۰ به متحد آمریکا در جنگ علیه چین در شبه‌جزیره کره تبدیل شد.
دهه ۱۹۷۰؛ نقطه عطف در روابط واشنگتن با پکن
کرسی چین در سازمان ملل متحد تا سال ۱۹۷۱ در اختیار تایوان بود. دولت مستقر در پکن در نهایت از سال ۱۹۷۱ کرسی چین در سازمان ملل را در اختیار گرفت.
واشنگتن هشت سال پس از آن روابط دیپلماتیک خود با تایوان را قطع کرد تا جمهوری خلق چین را به رسمیت بشناسد. با این حال کنگره آمریکا از تحویل سلاح به تایوان برای دفاع از خود در برابر چین حمایت کرد.
دولت ایالات متحده از آن زمان تاکنون سیاست «ابهام راهبردی» را در قبال تایوان در پیش گرفته است. به این معنا که آمریکا به طور مشخص درباره واکنش نظامی احتمالی در صورت حمله چین به تایوان اظهارنظر نمی‌کند.
آمریکا نزدیکترین متحد تایوان و اولین تامین‌کننده سلاح و تجهیزات نظامی برای این جزیره است.
دیدار ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهوری آمریکا و مائو تسه‌تونگ، رهبر چین کمونیست در سال ۱۹۷۲
تصویب قانون «ضد جدایی» در چین
ساکنان تایوان در روز دوم نوامبر سال ۱۹۸۷ برای اولین بار اجازه پیدا کردند تا برای دیدار اعضای خانواده خود به چین سفر کنند. این تصمیم در عمل راه را برای مبادلات تجاری بین چین و تایوان هموار کرد.
دولت تایوان چهار سال بعد تصمیم گرفت تا قانون وضعیت جنگی به دلیل مناقشه با چین را لغو کند. با این حال پکن در سال ۱۹۹۵ در اعتراض به سفر رئیس‌جمهوری تایوان به آمریکا مذاکرات جاری در راستای عادی‌سازی روابط بین دو طرف را به حالت تعلیق درآورد.
تایوان در سال ۱۹۹۶ شاهد برگزاری اولین انتخابات ریاست‌جمهوری با آرای عمومی بود. چین قبل از برگزاری این انتخابات چند موشک به نزدیکی ساحل تایوان شلیک کرد. نزدیک به یک دهه بعد در سال ۲۰۰۵ قانونی به نام قانون «ضد جدایی» در چین به تصویب رسید. دولت چین بنا به این قانون در صورت اعلام استقلال تایوان اجازه استفاده از روش‌های «غیر صلح‌آمیز» را خواهد داشت.
افزایش تنش‌ها بین تایوان و چین
تسای اینگ-ون، سیاستمدار عضو حزب پیشروی دموکرات که طرفدار استقلال تایوان است در سال ۲۰۱۶ به ریاست‌جمهوری این جزیره رسید. پکن در واکنش به انتخاب این سیاستمدار زن تصمیم گرفت تا همه تماس‌های خود با تایوان را به حالت تعلیق درآورد.
دونالد ترامپ، چهل و پنجمین رئیس‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۷ مجوز فروش یک محموله تسلیحاتی بزرگ به تایوان را صادر کرد. تنها یک سال پس از آن قانونی در آمریکا به تصویب رسید که هدف از آن تقویت روابط واشنگتن با تایوان بود.
شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین در سال ۲۰۱۹ هشدار داد که برای بازپس‌گیری تایوان از توسل به زور صرف‌نظر نخواهد کرد. او همچنین در واکنش به فروش تسلیحات به تایوان از سوی آمریکا به این کشور هشدار داد که از «بازی با آتش» بپرهیزد.
تسای اینگ-ون در سال ۲۰۲۰ برای یک دوره دیگر به ریاست‌جمهوری تایوان انتخاب شد. او پس از انتخاب مجددش به این سمت گفت که تایوان «یک کشور» است.
رئیس‌جمهوری چین پس از آن در ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ از ارتش کشورش خواست تا برای «جنگ» آماده شود. ۲۵ جنگنده چین در ماه آوریل سال ۲۰۲۱ وارد محدوده شناسایی دفاع هوایی تایوان در حدود ۲۰۰ کیلومتری ساحل این جزیره شدند. این رکورد پس از آن هم شکسته شد و در مجموع در سال ۲۰۲۱ جنگنده‌های چین نزدیک به ۹۷۰ بار وارد محدوده شناسایی دفاع هوایی تایوان شدند.
تنش‌ها بین پکن و واشنگتن
جو بایدن، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا در ماه اکتبر سال ۲۰۲۱ گفت که کشورش برای دفاع نظامی از تایوان در صورت حمله چین آمادگی دارد. سخنانی که با «ابهام راهبردی» یعنی سیاست قدیمی واشنگتن در قبال تایوان همخوانی نداشت. با این حال کاخ‌سفید پس از این اظهارات جو بایدن تاکید کرد که سیاست واشنگتن درباره تایوان تغییری نکرده است.
چین چند روز بعد با پیشنهاد آمریکا در راستای «مشارکت قابل توجه» تایوان در سازمان ملل متحد مخالفت کرد. رئیس‌جمهوری تایوان نیز برای اولین بار از سال ۱۹۷۹ از حضور نظامیان آمریکایی در خاک این جزیره سخن گفت.
رئیس‌جمهوری ایالات متحده بهار سال جاری همزمان با تهاجم نظامی روسیه به اوکراین گفت که واشنگتن برای دفاع نظامی از تایوان آمادگی دارد. او در ادامه اظهار داشت که چین در مناقشه بر سر تایوان در حال بازی با «خطر» است.
پکن ماه گذشته درباره بازدید احتمالی نانسی پلوسی از تایوان به آمریکا هشدار داد که چنین سفری «پیامدهایی» به دنبال خواهد داشت. دولت چین در ادامه تهدیدهای لفظی خود روز سه‌شنبه تاکید کرد که «مسئولیت» سفر نانسی پلوسی به تایوان با آمریکا خواهد بود و واشنگتن «بهای آن را خواهد پرداخت».
مقامات آمریکایی برنامه بازدید نانسی پلوسی از تایوان را تائید نکرده‌اند. رئیس مجلس نمایندگان آمریکا پس از سفر به سنگاپور وارد مالزی شده است. برخی از رسانه‌های آسیایی گزارش داده‌اند که نانسی پلوسی قرار است روز چهارشنبه در تایوان با رئیس‌جمهوری این جزیره دیدار کند.