مردادماه هر سال بعد از تحسین رتبه‌های برتر کنکور سراسری و پرس‌وجوی رمز و راز موفقیت آن‌ها، یک واقعیت تلخ دوباره خودنمایی می‌کند؛ واقعیتی که از حضور پررنگ محصلان مدارس ویژه و سهم بسیار کم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر کنکور حکایت دارد.قبول داریم که برخی دانش آموزان، استعدادهای ویژه‌ای دارند و با ورود به مدارس خاص، استعدادشان پرورش می‌یابد تا در کنکور هم حضور درخشانی داشته باشند اما این‌که هر سال و هر سال، رتبه‌های برتر کنکور در تصاحب آن‌ها باشد کمی تامل برانگیز است؛ بیشتر از این جهت که جای خالی مدارس دولتی و محصلان این مدارس را پررنگ‌تر می‌کند.
کنکور 1401؛ فقط 2.5 درصد
بررسی سهم دانش‌آموزان مدارس دولتی در بین رتبه‌های برتر سال‌های اخیر، همیشه یک روایت ثابت دارد و در کنکور 1401 هم، طبق آماری که فرهیختگان از 40 رتبه برتر منتشر کرده، باز همین اتفاق تکرار شده و محقق نشدن عدالت آموزشی را اثبات کرده است:
دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان: 29 رتبه (10 رتبه برتر علوم تجربی، 6 رتبه برتر ریاضی، 6 رتبه برتر علوم انسانی، 5 رتبه برتر زبان خارجه، 2 رتبه برتر هنر)
غیرانتفاعی ها: 9 رتبه (4 رتبه برتر ریاضی، 3 رتبه برتر علوم انسانی، 2 رتبه برتر هنر)
نمونه دولتی ها: یک رتبه (رتبه 5 علوم انسانی)
دولتی ها: یک رتبه (رتبه یک هنر)
90 درصد رتبه های برتر، ساکن مراکز استان ها
البته آمار امسال، استدلال‌های دیگری هم برای نبود عدالت آموزشی در کشور دارد، از جمله:
کنکور 1401 کمترین نفرات برتر را از شهرهای کوچک و مدارس دولتی داشت.
90 درصد برترین‌های کنکور امسال محصل مراکز استان‌ها بودند که 38 درصد آن‌ها هم تهرانی‌ها هستند.تمامی 10 رتبه برتر کنکور امسال تجربی، دانش آموزان مدارس استعدادهای درخشان بودند.
ارزیابی رتبه های زیر 3 هزار
برخی این استدلال را مطرح می‌کنند که ملاک قرار دادن 40 رتبه برتر، به تنهایی برای نگران شدن درباره عدالت آموزشی کافی نیست و باید جمعیت آماری بیشتری را بررسی کرد؛ اما واقعیت این است که این کار هم در سال‌های قبل انجام شده و مصداقش ارزیابی کنکور سال 99 است که نتایج روشنی داشته و باز هم نبود عدالت آموزشی را ثابت کرده است.
رهبر انقلاب: باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود
ایجاد تحول اساسی در مدارس دولتی، مطالبه‌ای است که رهبر معظم انقلاب هم بارها بر آن تاکید داشته‌اند؛ مصداقش بیانات شهریورماه سال 99 در ارتباط تصویری با رؤسا و مدیران آموزش و پرورش، که فرمودند: «یک نکته در باب عدالت آموزشی، بحث مدارس دولتی است که مراقب باشیم مدارس دولتی جوری نباشد که دانش‌آموزی که در مدارس دولتی تحصیل می‌کند، احساس کند که مثلاً فرض کنید امکان قبولی‌اش در کنکور کمتر است؛ این [طور] نباید باشد. یعنی بایستی ما سطح مدارس دولتی را، هم از لحاظ آموزش و هم از لحاظ پرورش، جوری بالا بیاوریم که خود آن دانش‌آموز احساس اعتماد کند، خانواده او هم که می‌خواهند این فرزند را بفرستند به مدرسه دولتی، احساس نکنند که دارند او را به یک جایی بی‌پناه می‌فرستند و رها می‌کنند؛ این جوری نباید باشد. باید به مدارس دولتی به معنای واقعی کلمه رسیدگی بشود».
تغییر کنکور کمک می کند؟
هرچند گفته می‌شود با تغییرات کنکور و افزایش تاثیر سابقه تحصیلی، به سمت عدالت آموزشی حرکت خواهیم کرد اما باز هم وقتی سطح آموزش در مدارس کاملا متفاوت است، نباید خیلی به نتیجه‌بخش‌بودن تغییر شیوه سنجش امیدوار بود؛ و این یعنی احتمالا باز هم بسیاری از خانواده‌ها پرداخت شهریه‌های 30 تا 70 میلیون تومانی را به جان خواهند خرید تا به درست یا غلط، شاید برای فرزندشان آینده بهتری رقم بخورد.