مصرف بنزین در خودروهای داخلی دو برابر میانگین جهانی است که این موضوع ایران را از درآمد سالانه 270 هزار میلیارد تومانی از طریق صادرات بنزین محروم کرده است.
بعد از گذشت پنج ماه از سال 1401، پیش‌بینی‌ها درباره سر‌به‌سر شدن تولید و مصرف بنزین در کشور محقق شده و بنا بر گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، مصرف بنزین به بیش از 100 میلیون لیتر در روز رسیده است. در صورت تداوم روند فعلی، مصرف از تولید پیشی گرفته و ایران تبدیل به واردکننده بنزین می‌شود. این در حالی است که بخش عمده ای از این مصرف بالا ناشی از استانداردهای پایین خودروهای داخلی است.
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با عنوان «بررسی رویکردهای مختلف به توسعه صنعت پتروپالایشگاهی در کشور» مصرف سرانه بنزین در ایران تقریبا دو برابر میانگین جهانی است.
اما دلیل اصلی مصرف بالای بنزین در کشور به کیفیت پایین خودروهای داخلی بازمی‌گردد. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، در این‌باره می‌گوید: تعداد خودروهای شخصی و موتورسیکلت در کشور حدود 25 تا 26 میلیون دستگاه را شامل می‌شود، اگر استاندارد جهانی را در این خودروها و موتورسیکلت‌ها داشته باشیم 50 درصد یعنی روزانه 50 میلیون لیتر کاهش مصرف خواهیم داشت و این حجم کاهش، ارزش افزوده بالا و برای کشور، ارزآوری دارد.
اگر قیمت بنزین بین 0.5 تا 0.7 دلار در هر لیتر در نظر گرفته شود، با یک حساب سرانگشتی میزان هدررفت بنزین به دلیل کیفیت پایین خودروهای داخلی سالانه 10 میلیارد دلار است. حتی اگر نرخ ارز را 25 هزار تومان در نظر بگیریم، خسارتی بیش از 270 هزار میلیارد تومان در سال به کشور وارد می‌شود.
هزینه - فایده تعطیل کردن خودروسازان چیست؟
به گزارش ایران جیب از خراسان، برخی معتقدند با فرض تعطیلی کامل شرکت های خودروساز و به جای آن واردات کل خودروهای مورد نیاز، منافع بیشتری نصیب کشور می شود. حتی سردار تیمور حسینی جانشین رئیس پلیس راهور اوایل امسال گفته بود: «با یک حساب دو دو تا چهارتا، ایران‌خودرو و سایپا اگر تعطیل شوند، ما با واردات خودروی خارجی، تنها با صرفه‌جویی مصرف سوخت این خودروها، حقوق تمام کارکنان آنان را می‌دهیم. تعطیلی این دو شرکت به نفع کشور است.»
با این حال محاسبات خراسان نشان می دهد با وجود ناکارآمدی صنعت خودروسازی داخلی و هزینه های هنگفتی که این صنایع روی دست کشور می گذارند، باز هم ادعای صرفه اقتصادی تعطیلی خودروسازان و واردات کل نیاز کشور با اما و اگرهایی مواجه است. با فرض قیمت میانگین 15 هزار دلار برای هر خودروی وارداتی و حداقل نیاز سالانه به یک میلیون دستگاه خودرو برای واردات (تولید خودرو پس از کاهش تولید در سال های اخیر 800 تا 900 هزار دستگاه در سال بوده اما میانگین 10 سال اخیر و نیاز بازار بیش از یک میلیون دستگاه در سال است)، در سال 15 میلیارد دلار باید صرف واردات خودرو شود که با در نظر گرفتن نرخ ارز 25 هزار تومانی سامانه نیما، در سال 375 هزار میلیارد تومان هزینه در بر دارد. همچنین تعداد حقوق بگیران مستقیم شرکت های خودروساز داخلی که حدود 100 هزار نفر هستند با فرض میانگین حقوق 10 میلیون تومان برای هر فرد، در سال 12 هزار میلیارد تومان هزینه در بر دارد.
به این ترتیب فارغ از هزینه ورود قطعات و خدمات پس ار فروش خودروهای خارجی و فقط با پرداخت حقوق ماهانه 10 میلیون تومانی به کارکنان مستقیم خودروسازی و بدون در نظر گرفتن سایر مشاغل مرتبط که بیکار می شوند، از جمله کارکنان قطعه سازی، در سال حدود 390 هزار میلیارد تومان هزینه مستقیم تعطیلی شرکت های خودروساز و پرداخت حقوق به بیکاران مستقیم آن است که نسبت به هزینه 270 هزار میلیارد تومانی مصرف بیش از استاندارد سوخت خودروها، هزینه بیشتری است.
البته در این میان آمار خسارت ناشی از ناایمن بودن خودروهای داخلی را که منجر به تصادفات جاده ای می شود نیز می توان در نظر گرفت. به گزارش مرکز پژوهش های مجلس، خسارت تصادفات در کشور معادل 8 درصد تولید ناخالص داخلی است که رقمی حدود 307 هزار میلیارد تومان را شامل می شود اما این که سهم خودروهای ناایمن در مقایسه با بی احتیاطی و فرهنگ غلط رانندگی و همچنین غیراستاندارد بودن جاده های کشور، چقدر است و چه مقدار از این رقم را باید به ضعف کیفیت خودروهای داخلی ربط داد، مشخص نیست. علاوه بر این اساسا کاهش مصرف سوخت به میزان اشاره شده در گزارش، به تدریج رقم خواهد خورد چرا که خودروهای داخلی تولید شده تا زمانی که در چرخه فعالیت قرار دارند، با همین مصرف سوخت بالا تردد خواهند کرد و خودروهای وارداتی به اندازه سهمی که از کل 25 میلیون دستگاه خودرو و موتورسیکلت در حال تردد در کشور دارند، موجب کاهش مصرف خواهند شد و رسیدن به مصرف بنزین استاندارد زمانی محقق می شود که همه وسایل نقلیه داخلی از رده خارج شود و کل وسایل نقلیه در حال تردد در کشور محصولات خارجی استاندارد باشد.
در مجموع به نظر می رسد، اگرچه آمارهای هدررفت نیمی از بنزین کشور در خودروهای داخلی و خسارت های تصادفات و دیگر زیان هایی که بی کیفیتی خودروهای داخلی به بار آورده، بالاست اما اصلاح صنعت خودروسازی داخلی و تلاش برای کاهش مصرف سوخت و ارتقای استانداردهای ایمنی خودروهای تولید داخل، گزینه منطقی تری برای خروج صنعت خودرو از هزینه های سنگین ناشی از مصرف سوخت بالاست.