با گذشت بيش از يك ماه از آغاز سال جديد ميلادي، پيش‌بيني‌ها و تحليل‌ها درباره تحولات سياسي و اقتصادي اين سال در مناطق مختلف جهان همچنان ادامه دارد. در تازه‌ترين تحليل، كارشناسان موسسه مطالعات استراتژيك قزاقزستان10رويداد مهم و تاثيرگذاري كه در سال 2015ميلادي در منطقه آسياي مركزي رخ داده يا كشورهاي اين منطقه را تحت تاثير قرار خواهد داد، پيش‌بيني كرده‌اند. منطقه‌يي كه به‌دليل اهميت استراتژيك همواره مورد توجه قدرت‌هاي بزرگ منطقه‌يي و جهاني بوده است. نگاهي كوتاه داريم به اين تحولات.
ركود اقتصاد جهاني
در سال 2015 خطر ركود اقتصادي (منفي بودن رشد ناخالص داخلي به مدت حداقل 6 ماه) برخي از بزرگ‌ترين اقتصادهاي دنيا ازجمله اتحاديه اروپا، ژاپن، روسيه و همچنين كاهش رشد اقتصادي چين و امريكا وجود دارد. با توجه به اين موضوع و پديده‌هاي بحران‌زا در بازارهاي جهاني، كاهش سريع رشد اقتصادي در كشورهاي آسياي مركزي نيز محتمل است. همچنين كاهش تقاضا براي محصولات اين كشورها از طرف شركاي اصلي اقتصادي (اتحاديه اروپا، روسيه و چين) به اين مساله دامن مي‌زند.
نوسان قيمت حامل‌هاي انرژي و ساير مواد خام
در سال 2015 به احتمال زياد وضعيت در بازارهاي كالاهاي جهاني با كاهش شديد قيمت اجناسي نظير نفت، گاز، مواد معدني و فرآورده‌هاي كشاورزي مواجه خواهد شد كه اين امر شرايط براي صادرات كشورهاي آسياي مركزي را نامساعد خواهد كرد. قيمت پايين محصولات صادراتي شرايط نامطلوبي را براي توسعه اقتصادي ايجاد مي‌كند همچنين موجب ساير پديده‌هاي منفي اقتصادي مي‌شود.
اتحاديه اقتصادي اوراسيا؛ توسعه آتي
يكي از رويدادهاي مهم سال 2015راه‌اندازي اتحاديه اقتصادي اوراسيا و توسعه آن به منطقه آسياي مركزي است كه انتظار مي‌رود اين موضوع روي شرايط نامطلوب اقتصاد جهاني تاثير بگذارد. يك گام مهم در مسير توسعه اقتصادي اين منطقه، پيوستن قرقيزستان به اتحاديه اقتصادي اوراسياست. در تاريخ اول مه 2015 قرارداد پيوستن قرقيزستان به اتحاديه اجرا خواهد شد. از طرف ديگر تعيين چارچوب همكاري با تاجيكستان در دستور كار قرار خواهد گرفت. همچنين انتظار مي‌رود رايزني در مورد ايجاد منطقه آزاد تجاري با ازبكستان نيز آغاز شود كه اين امر بسيار مهم است.
اوكراين؛ راه دشوار خروج از بحران
بحران اوكراين در چشم‌انداز نزديك، تاثير مستقيمي بر امنيت جهاني دارد. ظاهرا جنگ صورت فرسايشي به خود گرفته و اين امر به طول خواهد انجاميد. در نتيجه، بحران اوكراين يكي از عوامل كليدي تاثيرگذار بر وضعيت آسياي مركزي به قوت خود باقي خواهد ماند. براي كشورهاي منطقه، سردي روابط روسيه با غرب محسوس خواهد بود. در اين شرايط جهت‌گيري صلح‌طلبانه قزاقستان براي حل و فصل يكي از بزرگ‌ترين بحران‌ها در فضاي پسا شوروي از اهميت بسياري برخوردار است.
توسعه سياسي و كمپين‌هاي انتخاباتي
سال 2015 سال مهمي در توسعه سياسي كشورهاي آسياي مركزي تلقي مي‌شود. بنابراين در تعدادي از جمهوري‌ها انتظار مي‌رود كمپين‌هاي انتخاباتي شكل گيرد: در تاجيكستان انتخابات مجلس دوما (اول مارس)، انتخابات مجلس سنا (27مارس)، در ازبكستان انتخابات رياست‌جمهوري (29مارس) و در قرقيزستان انتخابات مجلس (اول نوامبر) برگزار خواهد شد. انتخابات آتي موجب حيات سياسي منطقه مي‌شود. در اين ميان بدون شك قرقيزستان با توجه به نقش كليدي احزاب و پارلمان در نظام سياسي اين كشور توجه خاصي را مي‌طلبد.
فاز سياسي جديد در افغانستان
وضعيت كنوني افغانستان در زمينه ثبات و امنيت منطقه نقش بسيار مهمي دارد. تاثير افغانستان با دو عامل پايان ماموريت نظامي ايساف (نيروي بين‌المللي كمك امنيتي) و تشكيل سيستم سياسي جديد در آن كشور محقق مي‌شود. با توجه به وضعيت پيچيده نظامي‌ـ سياسي در افغانستان، دولت وحدت ملي بايد قابليت خود را به نمايش بگذارد. مساله مهم ديگر، انتخابات مجلس و نهادهاي نماينده محلي است. يافتن مصالحه سياسي براي اين مسايل نه‌تنها به ثبات سياست داخلي افغانستان بلكه به وضعيت منطقه نيز بستگي دارد.
خاور مركزي؛ يك تهديد تروريستي رو به رشد
در سال 2015 تجديد حيات فعاليت‌هاي سازمان‌هاي افراط‌گرايانه و تروريستي ادامه داشته و موضوع مهمي خواهد بود. تحكيم مواضع ارضي از سوي داعش و خطر گسترش فعاليت‌هاي تروريستي فراتر از خاور مركزي محتمل است. مانند قبل، درگيري در سوريه و عراق خواهد بود كه براي افراطي‌هاي سراسر جهان داراي جاذبه هستند. اتفاقات امسال باعث خواهد شد تا كشورهاي آسياي مركزي به‌دنبال راه‌حلي براي خنثي‌سازي تهديدها و جلوگيري از پيوستن مردم به صفوف گروه‌هاي تروريستي باشند.
توسعه پتانسيل حمل و نقل
سال 2015 مرحله تازه‌يي در تحقق بخشيدن به پتانسيل حمل‌و نقل خواهد بود كه در توسعه منطقه بسيار مهم است. پروژه مهم در راستاي گسترش راه‌هاي ارتباطي، خط‌آهن «قزاقستان- تركمنستان- ايران» است. اين پروژه پل ارتباطي شرق و جنوب خواهد بود و بازارهاي كشورهاي روسيه، چين، آسياي مركزي و خاورمركزي را به‌هم مربوط مي‌كند.
از سوي ديگر انتظار مي‌رود در قزاقستان قطار‌هاي حمل بار و مسافر در مسيرهاي «ژيزكازگان- بينيو» و «آركاليك- شوباركول» فعاليت خود را آغاز كنند. همچنين سال 2015 مرحله مهمي براي كريدور ارتباطي قزاقستان با عنوان «اروپاي غربي- غرب چين» خواهد بود كه بخش عمده آن آماده بهره‌برداري است. موضوع قابل انتظار ديگر، شروع كار عشق‌آباد در راستاي ساخت خط لوله گاز تركمنستان- افغانستان- پاكستان- هند (تاپي) است.
حضور اقتصادي رو به رشد چين در منطقه
تمايل گسترش حضور اقتصادي چين در منطقه افزايش خواهد يافت. پكن به اجراي پروژه‌هاي عظيم زيربنايي و انرژي ادامه خواهد داد و موقعيت خود را به‌عنوان يك شريك كليدي در آسياي مركزي تقويت خواهد كرد. يكي از اولويت‌هاي پكن در منطقه، تحقق استراتژي «منطقه اقتصادي جاده ابريشم» خواهد بود كه در همين راستا قصد دارد 40ميليارد دلار سرمايه‌گذاري كند. هدف از اين استراتژي تعامل بيشتر آسياي مركزي در يك طرح كلان براي ايجاد منطقه آزاد تجاري آسيا - اقيانوس آرام است.
چشم‌انداز حل و فصل مساله هسته‌اي ايران
در سال 2015 انتظار مي‌رود مذاكرات در مورد برنامه هسته‌يي ايران وارد مرحله نهايي شود. نتيجه مذاكرات تا حد زيادي بر امنيت منطقه‌يي و اجراي كامل تعدادي از پروژه‌هاي زيربنايي بين دولت‌ها تاثير دارد. نتيجه مثبت در حل مساله برنامه هسته‌يي ايران و احتمال لغو تحريم‌ها، پتانسيل‌هاي تجاري- اقتصادي و حمل‌ونقلي منطقه آسياي مركزي را افزايش خواهد داد.