اندکی پس از سیل تلخ در استان فارس، یک پیام در فضای مجازی می‌چرخد و از قول «ناسا»، خبر از باران وحشتناکی می‌دهد که نصف ایران را درگیر می‌کند؛ شایعه‌ای که با وجود انتشار گسترده، ریشه‌ای در واقعیت ندارد. در این پیام که بیش از همه در گروه‌های فضاهای مجازی دست به دست می‌شد، متن زیر آمده است:
«سازمان ناسا نقشه کره زمین کشور ایران را نشان می دهد! ناسا آمریکا اعلام کرد باران وحشتناکی حداقل نصف ایران را درگیر می کند از ۵ مرداد آغاز تا ۱۰ مرداد پایان، بدون شک این بارش سنگین ۹ استان جنوبی را درگیر می کند و خسارات جدی به این استان‌ها وارد می کند، که بیشترین بارش روی استان فارس تاکید شده…دوستان اطلاع رسانی کنید تا مردم عزیز کشورمان دچار خسارت نشوند. کمتر از ۹۰ ساعت تا ورود غول اقیانوس هند به جنوب ایران برای فردا مناطق کوچکی از داراب بارش دارند سمت فورگ.فدامی…. یک شنبه قستمهای از مزیجون تا بنارو. اما غول اصلی از سه شنبه وارد عمل می شود اول از قسمت هرمزگان شهرهای مثل بندرعباس شروع میشه باید اماده باشند غول چهارشنبه و پنج شنبه به زرین دشت .داراب.لار.فسا.جهرم.فیروزاباد.استهبان می رسد…عشایر و کشاورزها از همین حالا گوسفندان خود را از کوه ها به سمت روستا حرکت دهند.. بارشهای اتفاق خواهد افتاد که تا حالا به چشم ندیده اید این بارشها از سه دریا به صورت گسترده رطوبت دریافت می کند..سرخ.اقیانوس هند.خلیج فارس…. این بارشها با بارشها زمستانی کلا تفاوت داره چه از نظرصاعقه.شدت.طوفان»
وسعت انتشار
این پیام در گروه‌های مختلفی در تلگرام، واتس‌اپ و دیگر شبکه‌های اجتماعی بازنشر گسترده یافته که محاسبه میزان آن به سادگی ممکن نیست. اما علاوه بر این، در ۱۰۰ کانال تلگرامی هم منتشر شده و در مجموع در این کانال‌ها بیش از ۳۰ هزار بار دیده شده است.
زمینه‌های پذیرش شایعه در فضای عمومی
روز جمعه ۳۰ تیرماه، منطقه خوش آب و هوای «سلطان شهباز» بین دو شهرستان داراب و استهبان که به دلیل آب و هوا و رودخانه آن محل تفریح شهروندان است، با بارش باران فصلی به کمینگاه مرگ تبدیل شد و در حادثه سیلاب در بستر رودخانه رودبال استهبان، ۲۳ نفر جان خود را از دست دادند.
شاید همین خبر تلخ، یکی از عوامل آمادگی ذهنی مخاطب برای شایعه جدید بود.
باران‌های سیل‌آسا در راه است؟
کارشناس سازمان هواشناسی با اشاره به بارشهای امروز و فردا از صدور هشدار قرمز برای سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و هرمزگان خبر داده و اعلام کرده بارشهای سیل‌آسا در کشور طی چند روز آینده تداوم خواهد داشت و شاهد گسترش دامنه آن به سایر استان‌ها خواهیم بود.
در این باره «فریبا گودرزی» امروز برای شمال آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، سواحل دریای خزر و خراسان شمالی بارش پراکنده و در خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، نیمه جنوبی کرمان و جنوب شرق فارس، رگبار باران، رعدوبرق و وزش باد شدید موقتی پیش‌بینی کرده است.
به گفته او، از امروز تا روز چهارشنبه هفته جاری شدت بارشها در جنوب شرق و جنوب کشور خواهد بود و احتمال سیلابی شدن مسیل‌ها، طغیان رودخانه‌ها در استان‌هایی مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و فارس وجود دارد و روزهای پنجشنبه و جمعه این هفته علاوه بر مناطق فوق در بخش‌هایی از شرق، مرکز و جنوب غرب هم بارشها را خواهیم داشت.
روزهای چهارشنبه و پنجشنبه استان فارس هم به هشدار قرمز بارش اضافه خواهدشد.
با این حساب، بارش باران‌های شدید در روزهای آینده صحت دارد، اما درگیر شدن نصف ایران و ۹ استان جنوبی پیش‌بینی نشده است.
۹ استان جنوبی ایران؟!
اگر کسی نگاهی به نقشه ایران داشته باشد، متوجه می‌شود ایران ۹ استان جنوبی ندارد و حتی اگر کهگیلویه و بویراحمد را در کنار سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس، بوشهر و خوزستان در زمره استان‌های جنوبی ایران به شمار آوریم، در کل هفت استان جنوبی داریم، نه ۹ استان؛ این هم یکی از روش‌های ارزیابی دقت و اعتبار خبر است. همچنین بر اساس بررسی پژوهشگران، ناسا چنین گزارشی در سایت خود منتشر نکرده است.
انتساب به ناسا برای تقویت پذیرش مخاطب
انتساب خبر و شایعه به یک منبع معتبر و یک نام و برند معتبر و دهان پرکن، یکی از روش‌های بالا بردن پذیرش خبر است و در این نمونه، به نام دهان پرکن ناسا اشاره شده است. اداره کل ملی هوانوردی و فضا (National Aeronautics and Space Administration) به اختصار ناسا (به انگلیسی: NASA) سازمانی مستقل در قوه مجریه حکومت فدرال ایالات متحده آمریکا است که مسئولیت برنامه‌ریزی در حوزه‌های برنامه فضایی کشوری و تحقیقات مکانیک پرواز و هوافضا را بر عهده دارد. با این حال، ناسا در خصوص تغییر اقلیم و حتی آب و هوا هم پژوهش‌هایی انجام داده و منتشر می‌کند که البته بخشی از این پژوهش ها مبتنی بر داده های به دست آمده از ماهواره ها و سامانه های به کار گرفته شده در فضا است.
ناسا: جغرافیای بیابانی گرم و خشک استان سمنان در جنوب شرقی تهران، ایران، از ایستگاه فضایی بین‌المللی
در حالی که در ۲۵۸ مایلی بالاتر از آن در مدار قرار گرفته است.
بررسی سایت ناسا نشان می‌دهد آخرین گزارش‌هایی که در آن‌ها به نام کشورمان اشاره شده، مربوط به چند ماه قبل است و به تازگی ناسا گزارشی برای تایید بارش گسترده در ایران نداشته است. / ایرنا