آرمان ملي: وزير صنعت، معدن و تجارت روز گذشته از پايان سيستم فروش خودرو از طريق قرعه‌کشي خبر داد و اعلام کرده که به غير از دو محصول گروه خودروسازي سايپا مابقي محصولات اين شرکت بدون قرعه‌کشي و به صورت فروش فوري عرضه مي‌شود. از آخرين باري که خودرو بدون روش‌هاي خاص و عدم واسطه‌گري در بازار فروخته شده بيش از 3 سال مي‌گذرد و در اين مدت به دليل آنچه کاهش توليد و زيان انباشت شرکت‌هاي خودروسازي که در نتيجه قيمت‌گذاري دستوري و الزام براي اجراي فرمول شوراي رقابت گفته مي‌شد از طريق قرعه کشي واگذار مي‌شد.
روشي که همچنان مورد انتقاد متقاضيان قرار داشت. با افزايش تنش‌ها در عرضه خودرو و آغاز به کار دولت سيزدهم که مهم‌ترين وعده آن افزايش توليد، اصلاح قيمت براي خروج خودروسازان از زيان و واردات خودرو بود. پس از تاخير در تحقق وعده‌هاي فاطمي امين، وزير صمت تصميم گرفت با اجراي سامانه يکپارچه فروش ساز و کار ديگري را در عرضه خودرو تا ايجاد تعادل در بازار عرضه و تقاضا به کار گيرد. حال با گذشت چند ماه از اجراي اين سامانه خبرها از خروج برخي محصولات از فرايند قرعه‌کشي حکايت دارد که به گفته مسئولان اين حوزه در نتيجه به صفر رسيدن خودروهاي ناقص و رشد توليد رقم خورده است.
موضوعي که اگرچه وزير صمت و تيم وزارتخانه تاکيد کرده‌اند به زودي در تمامي محصولات دو خوردوساز بزرگ تسري خواهد يافت اما آنچه در اين بين حائز اهميت است وعده‌اي است که با وضعيت مالي خودروسازان همخواني ندارد به‌طوري‌که بررسي‌ها نشان مي‌دهد اگرچه در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد همراه بوده اما زيان انباشته خودروسازان نيز در اين مدت به 77 هزار ميليارد تومان رسيده که رشد 38 درصدي را تجربه کرده است.
البته حذف قرعه‌کشي برخي از محصولات خودرويي باعث تغيير قيمت‌ها در بازار نيز شده است، به گونه‌اي‌که در برخي از محصولات به ويژه محصولات گروه سايپا شاهد افت قيمت‌ها بوده‌ايم. در اين رابطه کارشناسان معتقدند تداوم افزايش توليد با اين ميزان زيان انباشت که قطعا افزايش نيز خواهد يافت امکان پذير نبوده و به نظر مي‌رسد بخشي از وعده وزير صمت براي حذف قرعه‌کشي به اثر‌گذاري واردات خودرو وابسته بوده که قرار است از طريق خودروهاي ارزان قيمت و اقتصادي بازار را تحت الشعاع قرار دهد. حال بايد منتظر شد و ديد آيا قرعه‌کشي از صنعت خودرويي کشور حذف خواهد شد يا قيمت‌گذاري دستوري و زيان انباشت اجازه تحقق وعده فاطمي امين را نمي‌دهد.
کاهش چشمگير خودروهاي ناقص
سید رضا فاطمی امین در جریان بازدید از سه واحد تولیدی و صنعتی در شهرک صنعتی کاوه شهرستان ساوه در پاسخ به این پرسش که چه زمانی مساله قرعه‌کشی خودرو در کشور به پایان خواهد رسید، گفت: خروج خودرو از قرعه کشی تابع عرضه و تقاضا و سازوکار بازار است و پایان قرعه کشی به تدریج اتفاق خواهد افتاد. وی بیان کرد: در شرکت خودروسازی سایپا به جز دو خودرو تمامی خودروهای تولیدی از فرآیند قرعه کشی خارج شده‌اند. فاطمی امین با اشاره به آمار بالای تولید خودرو در کشور گفت: آمار تولید خودروهای ناقص در کشور به صفر رسیده و هر خودرویی که وارد خط تولید می‌شود به‌طور کامل تولید و از خط تولید خارج می‌شود. وی تصریح کرد: در آبان و آذر ماه سال گذشته ۱۷۰ هزار خودروی ناقص در کشور تولید شده بود که امسال به ۲۰ هزار دستگاه خودرو کاهش یافت و به مرور زمان به صفر خواهد رسید و روند خودرو بسیار مطلوب است. در این رابطه سخنگوی وزارت صمت نیز روز گذشته گفت: از ابتدای امسال تا ۲۸ تیر ماه، ۲۴۱ هزار و ۴۶۵ دستگاه خودرو کامل تولید شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان‌دهنده رشد ۲۷۵ درصدی است.
ضمن اینکه تعهدات معوق خودروسازان نیز در مدت یاد شده ۸۴ درصد کاهش داشته است. سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت خروج تدریجی طرح‌های فروش خودرو از شمول قرعه‌کشی را نتیجه رشد تولید خودرو دانسته و گفت که با بررسی ثبت‌نام شدگان در مرحله دوم تخصیص یکپارچه مشخص شده که گروه خودروسازی سایپا (جز ساینا S و کوئیک S)، بقیه محصولات آن از قرعه‌کشی خارج شده است. همچنین به دنبال افزایش تولید و کاهش تعهدات، برای اولین بار پس از سه سال، خودرو شاهین به‌صورت فروش فوری عرضه می‌شود. وی مجموع خودروهای عرضه شده در مرحله دوم قرعه‌کشی یکپارچه را ۱۰۴ هزار دستگاه اعلام کرده و گفت: به تمام ثبت‌نام‌کنندگان کوئیک و کوئیک R بدون قرعه‌کشی خودرو داده خواهد شد. قالیباف مدیریت مناسب فروش خودرو و حذف تدریجی قرعه‌کشی را ناشی از تجمیع عرضه‌ها در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو دانست.
رقابت توليد و زيان انباشت
در اين رابطه بررسي‌ها از آمار توليد و فروش خودروسازان در فصل بهار نشان مي‌دهد توليد سه خودروساز کشور که در سال 1396 به بيش از يک ميليون و 415هزار دستگاه رسيده بود، ناگهان در سال 1397 با کاهش بيش از 40 درصدي به حدود 841 هزار دستگاه سقوط کرد و عملا تيراژ اين سه خودروساز تا سال گذشته نيز در همين حدود باقي ماند؛ به گونه‌اي که ميانگين توليد اين سه خودروساز طي سال‌هاي 1397 تا 1400 حدود 871 هزار دستگاه بوده است. اين رقم براي سال‌هاي 1393 تا 1396 حدود يک ميليون و 177 هزار دستگاه بود. حالا انتشار آمار توليد و فروش سه خودروساز بزرگ کشور در فصل بهار امسال نشان مي‌دهد که هر چند شرايط توليد نسبت به سال‌هاي پيش از تحريم همچنان فاصله دارد، اما نسبت به سه سال گذشته شاهد بهبود شرايط توليد هستيم. سه خودروساز بزرگ کشور در بهار امسال در مجموع حدود 227 هزار دستگاه توليد کردند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايش بيش از 9 درصدي را نشان مي‌دهد.
مقايسه آمار توليد در بهار امسال با بهار سال 1397 يعني پيش از خروج آمريکا از برجام، نشان مي‌دهد که توليد اين سه خودروساز کاهش 22 درصدي را تجربه مي‌کند. در فصل بهار، فروش هم همانند توليد بهترين عملکرد سال‌هاي تحريم را ثبت کرده است. ايران خودرو، سايپا و پارس خودرو در سه ماهه نخست امسال در مجموع حدود 251 هزار دستگاه فروخته‌اند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايش بيش از 37 درصدي را نشان مي‌دهد. هرچند مقايسه اين رقم با بهار حاکي از کاهش بيش از 11 درصدي است. آنچه که صورت‌هاي مالي خودروسازان نشان مي‌دهد اين است که تيراژ توليد در فصل بهار بهبود نسبي را طي چهار سال گذشته تجربه کرده است. با اين وجود دو نکته مهم در اين خصوص وجود دارد. اولا هر چند کميت توليد بهبود يافته اما آنچه که غيرقابل انکار است، کاهش محسوس کيفيت خودروهاي توليدي است. ثانيا نگاهي به ترازنامه اين شرکت‌ها نشان مي‌دهد که زيان انباشته آنها در بهار امسال به بيش از 77 هزار ميليارد تومان رسيده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزايش حدود 38 درصدي را نشان دهد.