هزینه ساخت خط ریلی سریع‌السیر تهران-اصفهان 115.9 هزار میلیارد تومان برآورد شده و ارزش خالص طرح در پایان 25 سال دوره بهره‌برداری 684.3 هزار میلیارد تومان خواهد بود. پروژه قطار برقی تهران-قم-اصفهان از سال ۱۳۸۵ آغاز شد، اما دولت قبل ادامه ساخت آن را تا سال 97 متوقف کرد این در حالی بود که این پروژه به عنوان یکی از اولویت‌های حمل و نقلی دولت قبل معرفی شده بود.
با کنار رفتن عباس آخوندی از وزارت راه و شهرسازی، محمد اسلامی، وزیر سابق راه و شهرسازی ادامه ساخت این پروژه را در دستور کار قرار داد و از ابتدای سال ۱۳۹۷ ساخت آن از سر گرفته شد اما طرح به کندی پیش رفته است. اهمیت این خط ریلی از آنجا است که با ساخت آن، ایران در رده کشورهای دارای خط‌آهن سریع‌السیر، قرار می‌گیرد. در منطقه، کشورهای ترکیه، عربستان و امارات خط سریع‌السیر ریلی دارند و اگر ایران نیز به جمع این کشورها بپیوندد، تحولی در حمل و نقل ریلی کشور ایجاد می‌شود. توقف ساخت در مدت بیش از 6 سال هزینه ساخت پروژه را حدود 10 برابر افزایش داده است. از سوی دیگر خسارت ناشی از عدم بهره‌برداری مانند آلودگی، هزینه سوخت، تصادفات و خسارت ترمیم زیرساخت‌هایی که از سال 85 آماده شده بود، نیز بر طرح تحمیل شده است.
قطار برقی تهران- اصفهان قرار بود ظرف چند سال به بهره‌برداری برسد اما با توقف آن در دولت قبل تکمیل آن 15 سال به طول کشیده است. میعاد صالحی، مدیرعامل راه آهن، با اشاره به اینکه دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به تکمیل قطار برقی تهران-اصفهان دارد، اظهار داشت که «از چهار میلیارد یوآن که تا کنون در این پروژه هزینه شده حدود ۱.۷ میلیارد یوآن مربوط به هفت ماه اخیر و نشان از توجه دولت سیزدهم است.»
بازدهی سرمایه
به گفته مجریان طرح قطار سریع‌السیر تهران-اصفهان این خط با سرمایه‌گذاری چین و با پیمانکاری قرارگاه خاتم‌الانبیا ساخته می‌شود. نقشه طراحی ۱۵۰ کیلومتر از مسیر و زیرسازی پروژه انجام شده است و تا پایان امسال زیرسازی مسیر قم- اصفهان انجام خواهد شد. یک هزار و ۷۲۰ نفر در این پروژه در حال حاضر فعالیت می‌کنند. برای تأمین اعتبار قطار برقی تهران- اصفهان از فاینانس چین استفاده می‌شود. مرحله اول فاینانس آن انجام شده است.
این پروژه قرار است با فاینانس چین ساخته شود که رقم آن ۱۵ میلیارد و ۳۰۰ میلیون یوآن است. چین در ال‌سی مربوطه از سال ۱۳۹۵ تا کنون ۲ میلیارد و ۲۶ میلیون یوآن واریز کرده و قرار است تا سال ۱۴۰۳ نیز مجموع واریزی تکمیل شود. بازپرداخت این فاینانس (تسهیلات خارجی) تا سال ۱۴۰۸ ادامه داشته و مبلغی حدود ۲۱ میلیارد و ۸۸۱ میلیون یوآن برگشت داده می‌شود. هزینه ساخت راه‌آهن سریع‌السیر تهران-اصفهان با سرعت ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت ۱۱۵ هزار و ۹۱۵ میلیارد تومان برآورد شده است. ارزش خالص کنونی طرح در پایان 25 سال دوره بهره‌برداری 684.3 هزار میلیارد تومان خواهد بود و نرخ بازده داخلی مالی-اقتصادی آن 27.4 درصد برآورد شده است.
افزایش سرعت ساخت
اهمیت خط ریلی سریع‌السیر تهران-اصفهان به عنوان خطی است که در مرکز کشور، قرار است پس از تکمیل، شبکه‌ای از قطار سریع‌السیر به آن متصل شود. قطار برقی تهران-مشهد، تهران-تبریز، قم-اراک، اصفهان-شیراز، اصفهان-یزد-کرمان، اصفهان-اهواز، تهران -همدان، همدان-کرمانشاه، همدان-سنندج و اراک-خرم‌آباد و شیراز-بوشهر، پس از تکمیل خط سریع‌السیر تهران-اصفهان بر‌اساس اولویت به قطارهای برقی کشور اضافه می‌شود و به این ترتیب تقریباً در تمام مناطق قطار سریع‌السیر گسترده می‌شود.
از این رو دولت سیزدهم تکمیل خط برقی تهران-اصفهان را در اولویت قرار داده است. طول مسیر قطار برقی تهران-اصفهان در مجموع 375 کیلومتر است که از تهران (ایستگاه شهر آفتاب) تا قم (ایستگاه جمکران) 135کیلومتر و از قم تا اصفهان 240 کیلومتر است. سرعت قطار در این خط 250 کیلومتر در ساعت تعیین شده است و با ساخت آن مسیر کنونی تهران-اصفهان(حدود 6 ساعت) به یک ساعت کاهش می‌یابد.
تکمیل پروژه
رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی در خصوص راه‌اندازی نخستین قطار برقی کشور گفت: مسائل فنی پروژه قطار سریع السیر اصفهان- قم- تهران تا دو- سه هفته آینده تعیین تکلیف خواهد شد. مجری طرح‌های زیربنایی استان اصفهان نیز در این باره گفت: پیش‌بینی می‌کنیم پروژه قطار سریع السیر را تا پایان دولت سیزدهم تحویل دهیم. در حال حاضر تعداد مسافران جاده‌ای تهران-اصفهان سالانه ۱۶ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر است که اگر قطار سریع‌السیر این مسیر روی ریل پرسرعت بیاید، پیش‌بینی‌ها از انتقال ۳۸ درصد آنها از جاده به ریل حکایت دارد. برآورد تعداد مسافران قطار سریع‌السیر تهران-قم-اصفهان در سال ۱۴۰۱ (با فرض ساخته شده بودن آن در حال حاضر) ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۳۰ تعداد تقاضای سفر این قطار به ۱۷ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر برسد.
اگر شیوه تردد مسافران از تهران بدون احداث قطار برقی تهران-اصفهان و با استفاده از جاده ادامه داشته باشد، برای جابه‌جایی این تعداد مسافر باید مسیرهای جاده‌ای گسترش یابد.سرمایه‌گذاری مستقیم در بخش جاده‌ای و افزایش هزینه‌های غیر مستقیم دولت در بخش مصرف سوخت، آلودگی هوا و تصادفات جاده‌ای تا 30 سال آینده، 186.1 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود در حالی که هزینه ساخت خط برقی 115هزار میلیارد تومان است.
در کشورهای توسعه یافته، تمرکز حمل و نقل چه در بخش باری و چه در بخش مسافری بر حمل و نقل ریلی است و توسعه پایدار برای حمل و نقل باری و مسافری بر استفاده از حمل و نقل ریلی بنا شده است. با توجه به جمعیت 22 میلیون نفری این مناطق (سهم 26 درصدی از جمعیت کل کشور) و سهم 30.1 درصدی این 3 استان در تولید ناخالص داخلی، قطار برقی تهران- قم-اصفهان با کاهش زمان و هزینه حمل و نقل، اهمیت بالایی در توسعه پایدار اقتصادی کشور خواهد داشت. از سوی دیگر با احداث این خط ریلی و احداث خطوط سریع‌السیر دیگر مانند قطار برقی تهران-مشهد، تهران-تبریز و اصفهان-شیراز، تکمیل و افزایش کارآیی شبکه ریلی در سطح ملی منافع متعددی را نصیب کشور خواهد کرد.
قطار برقی تهران-اصفهان موجب ورود کشور به عرصه خطوط راه‌آهن‌های سریع السیر و دستیابی به فناوری پیشرفته خواهد شد. از سوی دیگر این قطار جایگزین مناسبی برای حمل‌ونقل زمینی، نظر به برنامه‌ریزی دولت برای حذف یارانه‌های پنهان انرژی در بلندمدت، است. همچنین کاهش تصادفات جاده‌ای، آلایندگی زیست‌محیطی، هزینه‌های نگهداری راه ها و... به عنوان مزایای پنهان این طرح است.به گفته فعالان حوزه ریلی، قطار برقی تهران-اصفهان قابلیت فعال‌سازی و تبدیل شدن به‌عنوان پروژه پیش‌ران فناوری را دارد.
