ابراهیم رضایی‌راد: اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از دوران اتحاد جماهیر شوروی بهشدت وابسته به یکدیگر و به‌خصوص روسیه بوده است. این موضوع پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شدت پیدا کرد که این موضوع به علت وابستگی اقتصادی این کشورها به روسیه است. جای تعجبی ندارد که در فهرست اخیر احتمالی روسیه برای کاهش اثر تحریم‌ها، کشور بلاروس قرار دارد که ممکن است برای دور‌زدن تحریم‌ها از این کشور استفاده کنند.
آسیای مرکزی بهشدت به شبکه‌های تجاری که در سراسر اتحاد جماهیر شوروی سابق امتداد دارد، گره خورده است؛ واقعیتی که ممکن است کشورها و شرکت‌های منطقه را در معرض تحریم قرار دهد. خطر موجود با تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه 2022 تشدید شد و با ادامه جنگ توجه فزاینده‌ای را به خود جلب کرد. در همین حال، دیپلمات‌های آمریکایی همچنان به تکرار اهداف واشنگتن برای کمک به حداقل رساندن تأثیر منفی تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصادهای آسیای مرکزی ادامه می‌دهند و اذعان می‌کنند این منطقه دارای شرایط متفاوتی است و پیچیدگی‌های خودش را دارد. دولت ایالات متحده اخیرا قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان را در میان گروهی متشکل از 18 کشور به‌عنوان نقاط حمل‌ونقلی که صادرات محدود یا کنترل‌شده قبل از رسیدن به مقصد روسیه یا بلاروس از آنها عبور می‌کند، شناسایی کرده و اقداماتی در این خصوص صورت داده است.
در اواخر ژوئن، شبکه اجرای جرائم مالی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده (Fincen) و دفتر صنعت و امنیت وزارت بازرگانی ایالات متحده (BIS) هشداری صادر کردند و خواستار افزایش توجه برای تلاش‌های بالقوه روسیه و بلاروس برای کنترل صادرات این دو کشور است که به نوعی برای دور‌زدن تحریم‌ها بوده است.
این هشدار مروری بر محدودیت‌های صادراتی کنونی، از‌جمله فهرستی از کالاهای مورد نگرانی برای فرار احتمالی کنترل صادرات ارائه می‌کند و مجموعه‌ای از پرچم‌های قرمز معاملاتی و رفتاری را برای مؤسسات مالی شناسایی می‌کند تا در تلاش برای دستگیری کسانی که تلاش می‌کنند به دنبال آن باشند. دوری از تحریم‌ها اولین پرچم از 22 پرچم قرمز ذکر‌شده، استفاده از راهروهای تجاری شناخته‌شده به‌عنوان نقاط حمل‌ونقل احتمالی برای صادرات به روسیه و بلاروس را ذکر کرد و گروهی متشکل از 18 کشور را به‌عنوان نقاط حمل‌ونقل مشترک معرفی کرد که شامل ارمنستان، برزیل، چین، گرجستان، هند، اسرائیل، قزاقستان، قرقیزستان، مکزیک، نیکاراگوئه، صربستان، سنگاپور، آفریقای جنوبی، تایوان، تاجیکستان، ترکیه، ایالات متحده امارات عربی و ازبکستان است. در میان کالاهایی که BIS شناسایی کرده است که به دلیل انحراف بالقوه و استفاده نهایی توسط روسیه و بلاروس برای ارتقای قابلیت‌های نظامی و دفاعی خود، نگرانی‌های ویژه‌ای را ایجاد می‌کند، قطعات هواپیما، آنتن‌ها، دوربین‌ها، سیستم‌های GPS، مدارهای مجتمع و تجهیزات میدان نفتی است.
این هشدار بیان می‌کند در برخی موارد، اقلام تحت کنترل ایالات متحده ممکن است به‌طور قانونی به این حوزه‌ها و سایر حوزه‌های قضائی به‌عنوان ورودی برای تولید سایر کالاهای نهایی صادر شود. اما در همین راستا اشاره کرده که ممکن است صادرات بیشتر آن محصولات و کالاهای نهایی به روسیه یا بلاروس، احتمالا از طریق نقاط انتقال اضافی ممنوع شود. شرکت‌های آسیای مرکزی در صورت تجارت با شرکت‌های تحریم‌شده روسی با خطرات درخور توجهی روبه‌رو هستند. یک شرکت ازبکستانی، Promcomplektlogistic، اولین شرکت آسیای مرکزی بود که به دلیل حمایت فعال از تلاش‌های Radioavtomatika، یک تجارت روسی، برای دور‌زدن تحریم‌ها، تحریم شد. تعامل دیپلماتیک واشنگتن با کشورهای آسیای مرکزی بر قصد به حداکثر رساندن تأثیر تحریم‌ها بر روسیه در منطقه تأکید کرده است.
برای مثال، در اواخر ماه می، پس از دیدار آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده با مختار تیلوبردی، وزیر امور خارجه قزاقستان در واشنگتن، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه، تکرار کرد وزیر خارجه بلینکن تعهد ما را برای به حداقل رساندن تأثیر بر متحدان و شرکا از‌جمله قزاقستان تأیید کرد که این موضوع شامل تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه در پاسخ به جنگ غیرموجه و غیرقابل‌تحریک روسیه علیه اوکراین است.
چند روز بعد دونالد لو، دستیار وزیر امور خارجه در امور آسیای جنوبی و مرکزی، هیئتی را در سرتاسر منطقه مدیریت و با مقامات قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و قزاقستان دیدار کرد. همان‌طورکه وزارت خارجه قرقیزستان پس از دیدار لو خلاصه کرد، در هر ایستگاه موضوع اصلی بحث به حداقل رساندن تأثیر منفی تحریم‌های بین‌المللی بود. سفارت ایالات متحده در ازبکستان در یک پست تلگرامی خاطرنشان کرد لو و نوروف پس از تبریک به ولادیمیر نوروف، سرپرست وزارت امور خارجه در سمت جدیدش، درباره امنیت منطقه، از‌جمله تلاش ما برای اطمینان از اینکه برنامه‌های توسعه ازبکستان تحت تأثیر تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه تأثیر منفی نمی‌گذارد، بحث کردند.
مشخص نیست ایالات متحده چگونه تأثیر تحریم‌ها را به حداقل می‌رساند، اما در قرقیزستان امکان افزایش همکاری سرمایه‌گذاری مورد بحث قرار گرفت. لو در ازبکستان با وزیر سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی این کشور دیدار کرد تا درباره فرصت‌های همکاری عملی در زمینه جذب تجارت آمریکایی به ازبکستان گفت‌وگو کند. گفت‌وگوهای مشابه قطعا در قزاقستان و تاجیکستان نیز اتفاق افتاده است. اینکه آیا آنچه از سوی ایالات متحده ارائه می‌شود، برای ایجاد انگیزه برای همکاری در اجرای تحریم‌های بین‌المللی کافی است (کشورهای آسیای مرکزی تحریم‌های خود را علیه روسیه اعلام نکرده‌اند و هیچ‌کس واقعا از آنها انتظار ندارد) موضوع بحث و زمان است. به نظر می‌رسد جنگ روسیه و اوکراین دارای ابعاد گسترده و پیچیده‌تری شده است؛ ابعادی که ابتدا تحریم‌های انرژی را شامل می‌شد و امروزه شاهد بسط این موضوع به تمامی کالا‌ها هستیم. تحریم‌هایی که مشابه تحریم‌های هوشمند ایالات متحده آمریکا علیه ایران در سال‌های اخیر بوده است. روسیه نیز تلاش می‌کند از طریق ایجاد شبکه‌ای گسترده و کشورهای مختلف، تحریم‌های ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی را دور زده و تحریم‌ها را کم‌اثر کند.
این‌طور به نظر می‌رسد که تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده آمریکا علیه روسیه، شریان اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی را که وابستگی شدیدی به اقتصاد روسیه دارند، تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و شاید کشورهای آسیای مرکزی در دوراهی فرار از تحریم و کاهش روابط با روسیه از یک سو و از سویی دیگر سناریوی حفظ روابط اقتصادی با روسیه و پذیرش تبعات مرتبط با آن یعنی تحریم‌های ثانویه است. باید مشاهده کنیم کشورهای آسیای مرکزی در این بزنگاه تاریخی غرب را انتخاب می‌کنند یا روسیه را.