زماني كه باراك اوباما، رييس‌جمهوري امريكا، براي ديداري سه روزه از هند به دهلي‌نو رسيد، فهرست بلندبالايي در دست داشت كه قرار بود درباره آن با ناندرا مودي، نخستوزير كشور ميزبان، صحبت كند. اما وقتي دو رهبر به گفت‌وگو نشستند در 45دقيقه نخست تنها درباره يك چيز صحبت كردند؛ چين.
به گزارش روزنامه نيويورك تايمز، باراك اوباما و مشاوران وي در كمال تعجب دريافتند كه ناندرا مودي از خيزش چين و تاثير بيشتر آن بر شرايط استراتژيك شرق آسيا نگران است. مقام‌هاي امريكايي دريافتند كه هند نيز از تلاش‌هاي چين براي گسترش نفوذش در اطراف منطقه چندان خشنود نيست. شايد به‌دليل همين احساس مشترك بود كه مودي موافقت كرد تا بيانيه‌يي مشترك با اوباما منتشر كرده و در آن تلويحا چين را به‌دليل رفتارهاي تحريك‌آميز در منطقه به‌ويژه در جنوب درياي چين نكوهش كند.
وال‌استريت ژورنال نيز همزمان با سفر اوباما به دهلي‌نو، درباره روابط هند و چين مي‌نويسد: «هند به‌شدت درباره چين بدگمان است و با اين كشور اختلافات سرزميني هم دارد. دهلي‌نو همچنين از افزايش نفوذ و تاثير پكن در كشورهاي آسياي جنوب و حضور بيشتر دريايي چين در اقيانوس هند خشمگين است. با اين شرايط حضور اوباما در هند در مقابل يك چين مدعي، نشان مهمي از تعميق روابط واشنگتن- دهلي‌نو در بحبوحه افزايش تنش‌هاي ژئوپليتيكي منطقه‌يي جهاني است.»
اين روزنامه امريكايي درباره سفر اوباما تصريح مي‌كند: «اين نخستين‌بار است كه هند رييس دولت امريكا را براي حضور در رژه روز جمهوري هند دعوت كرده است. هندي كه بخش زيادي از جنگ سرد را غيرمتعهد بوده و روابط رو به گسترشي با روسيه داشته است، درحالي كه امريكا به‌دنبال روابط با پاكستان و چين، رقباي دهلي‌نو بود.»
مهار چين يا مقابله با پاكستان
كارشناسان معتقدند، مقابله با نفوذ روزافزون چين در جغرافياي سياسي جهان مخصوصا در قاره آسيا، ايجاد پايگاه‌هايي براي نيروي دريايي امريكا در اقيانوس هند، اهدافي است كه امريكا در اين سفر به‌دنبال آن بوده است. در مقابل اما، جلب حمايت واشنگتن براي مهار پاكستان نيز يكي از اهداف مهم هند در دعوت از باراك اوباما بوده است.
به گزارش ايرنا، سياست خارجي هند پس از تشكيل دولت ائتلاف دموكراتيك ملي تحت رهبري حزب راستگراي بهارتيا جاناتا
(بي.جي.پي) شاهد دگرگوني فاحشي شده و مودي مشتاق نمايش خود به‌عنوان يك رهبر بين‌المللي از طريق مشاركت در مبارزه با تروريسم است. ديدار وي از ژاپن، استراليا و ايالات‌متحده بلافاصله پس از تصاحب قدرت در دهلي‌نو نشان مي‌دهد كه سياست خارجي هند روي ضرورت همسويي هند با امريكا و متحدان اين كشور به‌جاي ادامه سياست غيرمتعهد استوار است.
به اعتقاد اين دسته از كارشناسان، هدف امريكا از حضور اوباما در مراسم روز جمهوري هند تدارك يك تفاهم راهبردي بين امريكا، استراليا، ژاپن و هند براي مقابله با نفوذ روزافزون چين در جغرافياي سياسي جهان مخصوصا در قاره آسيا بوده است. بنابه گفته اين كارشناسان، دولت مودي ظاهرا به‌صورت بخشي از اهداف راهبردي امريكا به‌سوي وحدتي پيش مي‌رود كه توازن را در مناطق آسيا و اقيانوسيه به هم بزند چراكه هند به‌طور سنتي از برقراري چنين رابطه‌يي با امريكا خودداري مي‌كرده است. اين چرخش جديد در سياست خارجي هند نقش مهمي را نه‌تنها تحقق اهداف راهبردي امريكا بلكه در تقويت سياست خارجي اوباما درقبال آسيا ايفا خواهد كرد.
ائتلافي براي ورود امريكا به منطقه
بنابه گفته كارشناسان سياست خارجي، اوباما دعوت مودي را به اين دليل قبول كرده كه تقويت بيش از پيش روابط راهبردي امريكا با هند نقش مهمي را در تقويت سياست خارجي وي درقبال آسيا ايفا خواهد كرد. امريكا، درواقع چين را به‌عنوان خطري براي برتري خود در جهان مي‌داند و واشنگتن به‌همين علت بارها بر ضرورت تدارك يك تفاهم راهبردي بين امريكا، استراليا، ژاپن و هند براي مهار پكن تاكيد كرده است. ديدار اوباما از هند درحالي صورت گرفت كه چين اقدامات ماهرانه‌يي را در زمينه جغرافياي سياسي انجام مي‌دهد. چين سال گذشته ميلادي يك قرارداد 400ميليارد دلاري گاز را با روسيه به‌منظور كاهش وابستگي روسيه به اروپا از سويي و تضمين امنيت تقريبا يك‌پنجم از انرژي موردنياز خود در آينده طولاني ازسوي ديگر امضا كرد. كارشناسان معتقدند كه پكن بهبود روزافزون را در روابط بين دهلي‌نو و واشنگتن با دقت تمام تحت‌نظر دارد و ديدار اوباما از هند مي‌تواند موجب بروز تيرگي در روابط هند با چين، يكي از بزرگ‌ترين شركاي تجاري اين كشور، شود. پيش‌بيني كه به‌نظر مي‌رسد چندان دور از واقعيت نيست. تنها يك روز پس از پايان سفر اوباما به هند، چين با هشدار نسبت به سياست‌هاي امريكا در منطقه، به هند هشدار داد كه اسير سياست‌هاي به گفته آنان مزورانه امريكا در منطقه نشود (!)
اما نگراني چين از سفر اوباما به هند چندان بي‌مورد نيست چراكه تلاش‌هاي اخير مودي براي بهبود رابطه با ژاپن، ويتنام و استراليا با منافع راهبردي جغرافيايي امريكا در منطقه آسيايي اقيانوس آرام كه شامل تشكيل ائتلافي بين چهار كشور قدرتمند اين منطقه است، كاملا هماهنگ است، آن‌هم در شرايطي كه تشكيل چنين ائتلافي زمينه را براي ورود راحت امريكا به حوزه اقيانوس هند هموار خواهد كرد.
بنا بر اين گزارش، امريكا از مدت‌ها پيش مشتاق دسترسي راحت به منطقه آسيايي اقيانوس آرام بوده ولي تاكنون در تحقق اين هدف خود به‌خاطر بي‌علاقگي هند نسبت به تامين منافع امريكا در منطقه اقيانوس هند موفق نبوده است. با اين حال، تحليلگران امور سياسي و راهبردي معتقدند كه هند سرانجام حيله بازي را از بهره‌برداري از هر دو كشور امريكا و چين در برابر يكديگر ياد مي‌گيرد. اين كارشناسان مي‌گويند كه ديدار اوباما از هند را همچنين بايد باتوجه به تلاش امريكا درراستاي كسب دوستاني در آسيا و پاسيفيك بعد از گسترش نفوذ چين در درياي شرقي و جنوبي چين و ادعاي اين كشور روي جزايره مناقشه‌يي سنكاكو بررسي كرد.
اختلافي كه هنوز پابرجاست
كارشناسان همچنين مي‌گويند كه ديدگاه امريكا به‌دنبال ظهور هند به‌صورت يك قدرت اقتصادي جهاني بر اثر گشايش اقتصاد خود به‌سوي شركت‌هاي خارجي در سال1991 عوض شده است ولي اين دو كشور داراي اختلاف‌نظرهايي درمورد موضوعات مربوط به سازمان تجارت جهاني است كه ظاهرا در طول مذاكرات بين هيات‌هاي هندي و امريكايي در دهلي‌نومورد تبادل نظر قرار گرفته‌اند.
همچنين در مسير روابط بازرگاني دو كشور، چالش‌هايي جدي نيز وجود دارد ازجمله، امريكا چون گذشته به نظام مالياتي هند انتقاد دارد، خواهان دسترسي آسان‌تر به بازار هند است و از دهلي‌نو مي‌خواهد برخي مقررات مربوط به مالكيت معنوي را بپذيرد. متقابلا، هندي‌ها نيز در زمينه دسترسي به فناوري‌هاي پيشرفته و مهاجرت نگراني‌هايي جدي دارند كه در جريان ديدار اوباما مطرح شده است.
همچنين هند از كمك مالي و نظامي امريكا به پاكستان ناراضي است و باوجود تلاش دولت مودي براي بهبود هر چه بيشتر روابط با امريكا، پاكستان هنوز هم يك عنصر مهم سياست راهبردي امريكا در جنوب و مركز آسياست، به‌همين دليل كارشناسان معتقدند كه اين ديدار اوباما انتظارات زياد هند را باتوجه به سكوت امريكا در برابر عملكرد ضعيف اسلام‌آباد در مهار گروه‌هاي افراطي در خاك خود برآورده نكرده است.
خبرگزاري رويترز درباره رابطه اين دو كشور مي‌نويسد، امريكا به هند به‌عنوان يك بازار بزرگ و وزنه‌يي احتمالي در مقابل چين مي‌نگرد اما، از روند كند اصلاحات اقتصادي در هند و عدم آمادگي دهلي‌نو در پشتيباني از امريكا در مناقشات بين‌المللي راضي نيست. هند نيز ازسوي ديگر انتظار دارد واشنگتن برخورد متفاوتي نسبت به پاكستان رقيب هند، اتخاذ كند. همچنين تجارت ۱۰۰ميليارد دلاري بين دو كشور، بسيار پايين‌تر از سطح مورد انتظار است و واشنگتن انتظار دارد تجارت بين دو كشور پنج برابر شود.