گره‌های باقی مانده در مذاکرات وین

 وضعیت مذاکرات هسته‌ای پیچیده و مبهم است و تحلیل گران برای ارزیابی وضعیت یا ترسیم چشم‌انداز مذاکرات به مشکل برخورده‌اند. در واقع 80 روز از آخرین باری که علی باقری مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات احیای برجام از وین به تهران آمد، می گذرد و در این مدت هم بازگشتی در کار نبوده است. این روزها فضای سردی بر مذاکرات هسته ای حاکم شده و اگرچه طرفین مدعی هستند توافق میان ایران و 1+4 نهایی و تمام شده و همچنان انتقال پیام ها میان تهران و واشنگتن با واسطه گری اتحادیه اروپا در جریان است اما خبرهای ضد و نقیض و گمانه زنی های رسانه ای امید چندانی به موفقیت مذاکراتی که تا سه ماه قبل بسیار در دسترس به نظر می رسید، ندارند. در نوشته پیش رو سعی می کنم مرور سریعی بر حرف های دو طرف و مشکلات احتمالی باقی مانده که مانع از توافق وین شده است، داشته باشم.

خروج سپاه از فهرست FTO

ایران معتقد است آمریکایی ها با تردید فراوان در گرفتن تصمیم سیاسی لازم باعث این توقف شده اند و آمریکایی ها هم مدعی هستند ایران دنبال مسائل فرابرجامی است و اگر ایرانی ها بخواهند چنین مسائلی حل شود باید آن ها هم امتیاز فرابرجامی بدهند. منظور واشنگتن از این ادعا، موضوع خارج کردن اسم سپاه پاسداران از فهرست گروه های تروریستی آمریکا موسوم به FTO است. آمریکایی ها می گویند موضوع سپاه در برجام نیامده، براین اساس ایران در قبال خارج شدن اسم سپاه از فهرست ادعایی FTO باید ما به ازایی بدهد که گفته شده تعهد به خودداری از مجازات و انتقام از قاتلان شهید سردار سلیمانی، خارج کردن اسم نیروهای ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا (سِنتکام) از فهرست تروریسم ایران یا باقی ماندن سپاه قدس در فهرست FTO  در قبال خروج بخش های دیگر سپاه از این فهرست، ما به ازای درخواستی آمریکایی هاست.

ایران ضمن رد این ادعا گفته آمریکا باید هر چه را که مانع انتفاع اقتصادی ایران از برجام است، طبق بند 29  برجام کنار بگذارد و خارج کردن اسم سپاه از FTO نیز در همین راستاست بنابراین فرابرجامی محسوب نمی شود. همچنین تهران همواره اعلام کرده که موضوع سپاه و FTO تنها یکی از چند موضوع اختلافی باقی مانده میان ایران و آمریکاست و اتفاقا ایالات متحده قصد دارد با تمرکز بر موضوع سپاه ضمن ایجاد دوگانه سپاه و معیشت و ایجاد فشار داخلی بر دولت ایران، موضوعات دیگر را بی اهمیت جلوه دهد تا کشورمان مجبور به عدول از آن خط قرمزها شود.

 تضمین اقتصادی

موضوع دیگری که همچنان حل نشده باقی مانده مسئله دادن تضمین های اقتصادی مطمئن و کافی از سوی آمریکا به ایران است. ایران معتقد است بر اساس تجربه برجام، دیگر حاضر نیست بدون گرفتن تضمین کافی پای توافق احتمالی را امضا کند و آمریکا تاکنون تنها دو تضمین ذاتی (حفظ زیرساخت های راهبردی هسته ای برای بازگشت احتمالی و سریع به برنامه غنی سازی) و تضمین سیاسی (سخنرانی یا تعهد کتبی بایدن به نقض نکردن برجام) را به نوعی نسبی ارائه کرده اما حتی حاضر نشده است این تعهد را بدهد که تا پایان زمان دولت بایدن (دو سال و 7 ماه دیگر) به توافقی که امضا خواهد کرد، پایبند بماند. ایران در خواسته خود این موضوع را آورده که در صورت هرگونه به هم خوردن توافق از سوی آمریکا در آینده، شرکت هایی که در ایران سرمایه گذاری کرده اند بتوانند تا چند سال (3 تا  4سال) در کشورمان باقی بمانند تا ریسک کمتری برای سرمایه گذاری در کشورمان داشته باشند که البته این خواسته نیز تاکنون قبول نشده است.

تبادل زندانیان

موضوع دیگر، زندانیان دو تابعیتی در ایران و زندانیان ایرانی در آمریکاست که البته از سوی آمریکایی ها برجسته سازی شده تا به نوعی به برجام و توافق وین وابسته نشان داده شوند. همین موضوع از جمله اختلافات باقی مانده میان تهران و واشنگتن است. ایران بارها گفته حاضر است در راستای اهداف انسانی و خارج از مذاکرات هسته ای گفت و گوها برای تبادل زندانی را برای همه زندانیان دو طرف داشته باشد. تاکنون حداقل سه بار این توافق در مراحل پایانی با بدعهدی آمریکایی ها به هم خورده و در ماه های اخیر نیز طرف آمریکایی چنین پیشنهادی را نپذیرفته است چراکه می خواهد با حربه تبادل زندانیان برای خود در آمریکا دستاوردسازی کند و آن را نتیجه توافق هسته ای نشان دهد. البته در این موضوع کشورهای منطقه به ویژه عمان که در پرونده نازنین زاغری موثر و موفق نشان دادند همچنان تلاش می کنند تا دو طرف را به فضایی مثبت سوق دهند که باید منتظر نتیجه این تلاش ها نیز بود.

ادعاهای آژانس

مشکل دیگر که تا اسفند به نظر می رسید مهم ترین مشکل باشد، پرونده ادعاهای آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه کشورمان درخصوص برخی اماکن مشکوک به نگهداری مواد غنی شده بود. هرچند در این یک سال از چهار مکان مورد ادعا،  مشکل یک مکان یعنی آزمایشگاه جابربن حیان حل شده اما هنوز درباره سه مکان ادعاها باقی مانده است. سازمان انرژی اتمی کشورمان و آژانس در یک توافق فنی قرار گذاشتند در زمان بندی مشخصی که تا اواخر خرداد به طول می انجامد، این سه پرونده را تعیین تکلیف کنند. اظهارات اخیر رافائل گروسی در این موضوع نشان می دهد همچنان پرونده ها با مسائل باقی مانده ای روبه رو هستند و به نظر می رسد بدون حل و فصل سایر اختلافات در این حوزه نیز با مشکل روبه رو خواهیم بود.

فهرست تحریم ها

اما یکی از مهم ترین خواسته های کشورمان که همچنان آمریکایی ها از حل آن سرباز می زنند، موضوع فهرست تحریم هاست. به گفته غریب آبادی نماینده سابق ایران در آژانس که مرداد سال قبل در مصاحبه با سایت رهبری اذعان کرده بود، تا آن زمان در فهرست قرمز تحریمی آمریکا بیش از 500 اسم فرد یا شرکت باقی مانده که آمریکا مدعی بود قابل مذاکره برای خارج کردن از تحریم نیست اما ایران همچنان بر خروج تا 120اسم از این فهرست تاکید دارد و آن ها را خلاف انتفاع اقتصادی ایران از برجام می داند در حالی که آمریکایی ها تنها حاضر به خروج نام 20 نفر یا شرکت از این فهرست شده اند و با این زیاده خواهی عملا قفلی بر رسیدن به توافق زده اند.

گفت و گوهای مکتوب و غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن یا به عقیده بنده «دیپلماسی پاکت های دربسته» همچنان ادامه دارد و همزمان رسانه های غربی سعی در ایجاد فضای ترس و یاس از رسیدن به توافق دارند تا بتوانند بر تصمیم ایران تاثیرگذار باشند. از سوی دیگر تهران در آخرین سفر انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین، ابتکارات جدید و ویژه ای ارائه کرد که تاکنون و با گذشت 20روز همچنان با سکوت رسمی آمریکا روبه رو شده است.

ایران با پذیرش مورا و ارائه ابتکارات جدید که گفته شده در صورت جدیت آمریکا می تواند باعث باز شدن قفل موجود شود، بار دیگر حسن نیت خود را برای رسیدن به توافق نشان داد اما بارها بر این موضوع هم تاکید کرده که حاضر نیست هیچ خط قرمزی که انتفاع اقتصادی تهران از برجام را محدود کند بپذیرد، خط قرمزی که اروپا و آمریکا کاملا به آن واقف هستند اما به نظر می رسد طرف آمریکایی همچنان با بازی های متنوع و بی فایده امید دارد ایران را از خطوط قرمزش منصرف کند. قاطعیت ایران در گفت و گوها و رفتارش در هفته های اخیر از جمله توقیف نفتکش یونانی و سایر اتفاقات گفته و ناگفته نشان می دهد این امید جایی برای تحقق نخواهد داشت./ خراسان