پاکستان دوباره برای کامیون‌داران ایرانی بازی در‌آورده و صف طولانی کامیون پشت مرز ایران و این همسایه جنوب شرقی تشکیل شده است. پاکستانی‌ها آبان سال گذشته تعرفه‌های سنگینی برای کامیون‌داران ایرانی وضع کردند و روزها رانندگان ایرانی را معطل نگه داشتند. حالا دوباره مرز روی کامیون‌های ایرانی بسته شده و بنا بر گفته محمدجواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری، حدود یک ماه است که رانندگان ایرانی گرفتار سخت‌گیری‌های پاکستان شده و عبور و مرور بار به این کشور تقریبا متوقف است. این در حالی است که رانندگان پاکستانی مطابق روال گذشته به ایران رفت‌و‌آمد دارند.
پاکستان باز هم با رانندگان ایرانی سر ناسازگاری گذاشت؛ آن‌هم درست وقتی هفت ماه بیشتر از نشست حل اختلاف ترانزیتی بین دو کشور نمی‌گذرد. این بار اما گرفتاری طولانی‌تر شده و حدود یک ماه است رانندگان برای تردد به کشور جنوب شرقی ایران دچار مشکلات عدیده شده‌اند. دی سال گذشته هم کامیون‌داران پشت مرزهای عراق معطل ماندند و برخی از آنها از خسارت سنگین به محموله‌های خود خبر دادند. سال گذشته همچنین بسته‌شدن مرز ایران و جمهوری آذربایجان روی کامیون‌داران ایرانی خبرساز شد و پیش از این تجربیات مشابهی در مرز ایران و ترکمنستان یا ایران و ترکیه تکرار شده است. گرفتاری‌های ترانزیتی در مرزهای کشور از نظر کارشناسان صنعت حمل‌ونقل در یک کلیت بزرگ‌تر مفهوم پیدا می‌کند و آن عزم جزم رقبا برای حذف ایران از محورهای ترانزیتی منطقه است.
محمود تهیدست، عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک ایران و پاکستان، به «شرق» می‌گوید: پاکستانی‌ها اذیت می‌کنند و بهانه‌های مختلف می‌آورند. یک بار تعرفه را بالا می‌برند و روز دیگر ویزا نمی‌دهند و روزی برای انجام فرایندهای گمرکی تعلل به خرج می‌دهند. به گفته او، ایران و پاکستان سالانه یک‌میلیارد‌و 300 میلیون دلار مراودات تجاری دارند؛ با‌این‌حال برای ترانزیت زمینی کالا به این کشور ناسازگاری بسیار است.
بهانه عجیب پاکستانی‌ها برای رانندگان ایرانی
محمدجواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری، با تأیید به‌صف‌شدن کامیون‌های ایرانی پشت مرزهای پاکستان، به «شرق» توضیح می‌دهد: کامیون‌داران ایرانی حدود یک ماه است برای تردد به این کشور دچار مشکل شده‌اند و گمرک پاکستان پاسخ‌گو نیست. او ادامه می‌دهد: این کشور به رانندگان ایرانی ویزا نمی‌دهد و آنها را مجبور می‌کند که بار خود را در مرز تخلیه کرده و تحویل کامیون‌داران پاکستانی دهند. این موضوع موجب شده فرایند تخلیه و بارگیری مجدد بسیار طولانی شود و صفی از کامیون در مرز ایران و پاکستان شکل بگیرد. هدایتی تأکید می‌کند تخلیه و بارگیری مجدد کالاها خسارات زیادی به جا گذاشته و پاکستان حاضر نیست به رانندگان ایرانی برای ورود به خاک این کشور ویزا دهد.
البته این رفتار را عراق هم با کامیون‌های ایرانی می‌کند و حاضر نیست اجازه دهد کامیون‌داران ایران به خاک این کشور تردد کنند و در مرز کالاهای ایرانی تخلیه و دوباره توسط کامیون‌های عراقی بارگیری می‌شوند.
بنا بر گفته مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری، پاکستانی‌ها درباره ویزا‌ندادن به رانندگان ایرانی بهانه عجیبی آورده و می‌گویند هولوگرام‌های مخصوص ویزا کم آمده و فعلا موجود نیست!
ایجاد دیوار مرزی بین ایران و پاکستان
پاکستان پیش از این همچون ترکیه دیوارکشی در مرز ایران را آغاز کرد. انتخاب در 13 اردیبهشت سال 98 به نقل از نشریه آمریکایی دیپلمات نوشته بود حمله تروریستی به کاروان نظامیان پاکستان در مرز ایران و پاکستان یکی از انگیزه‌های حصارکشی در مرز دو کشور است؛ چرا‌که پاکستان مدعی است از تقویت تروریسم در مرز ایران و پاکستان نگران است.
سال گذشته وزارت کشور پاکستان خبر داد ۴۰ درصد از حصارکشی این کشور در مرز ایران به پایان رسیده است. به گزارش دویچه‌وله، وزارت کشور پاکستان تأکید کرده است که دیوار مرزی بین ایران و پاکستان را به‌زودی تکمیل می‌کند تا جلوی قاچاق و همچنین تردد اشرار مسلح را بگیرد.
پاکستان علاوه بر ایران در مرز خود با افغانستان نیز حصار کشیده است. سال گذشته سخنگوی نیروهای مسلح پاکستان خبر داد تا‌کنون بیش از ۸۳ درصد کار حصارکشی در مرز دوهزارو ۶۱۱ کیلومتری با افغانستان تکمیل شده است.
پاکستان می‌گوید هدف ایجاد حصار مرزی جلوگیری از ورود طالبان، بقایای القاعده و دیگر گروه‌هاست که پیش از ایجاد این حصار به سادگی می‌توانستند حملات فرامرزی را در دو سوی مرز انجام بدهند. پاکستان با پروژه حصارکشی قصد دارد مرز ۹۵۰کیلومتری خود با ایران را کنترل کند. مقامات این کشور از ایران خواستند تدابیر امنیتی در مرزهای خود را تقویت کند.
البته مقامات ایران هم اعلام کرده‌اند از ایجاد این دیوار بین دو کشور استقبال می‌کنند؛ چرا‌که کنترل مرزها را برای آنها راحت‌تر می‌کند.
فرصت طلایی ترانزیت با پاکستان از دست رفت
با‌این‌حال سخت‌گیری‌های پاکستان در روند ترانزیت به ایران از نظر علی ضیایی، کارشناس صنعت حمل‌ونقل، بخشی از یک پازل بزرگ‌تر است و رقبای ترانزیتی می‌خواهند ایران را در معادلات ترانزیتی منطقه به حاشیه ببرند.
او می‌گوید پاکستان حتی حاضر شده صلح با هند را در دستور کار قرار دهد و اسفند سال گذشته دو کشور بر اختلاف‌های دیرینه خود چشم بستند و محموله گندم هند که همیشه از بندر چابهار عبور می‌کرد و به افغانستان می‌رسید، این بار از پاکستان عبور کرد.
این تحلیلگر صنعت حمل‌ونقل تأکید می‌کند: متأسفانه رفتار ایران با کامیون‌داران پاکستانی هم چندان جالب نبوده است و به همین دلیل فرصت ترانزیت و تجارت بین دو کشور تا حد زیادی از بین رفته است.
ضیایی ادامه می‌دهد: بهترین فرصت ایران برای تقویت ترانزیت با پاکستان حدود پنج تا شش سال پیش بود که چین سرمایه‌گذاری‌های زیادی روی حمل‌ونقل پاکستان انجام داد و ایران می‌توانست با استفاده از این فرصت، کریدور شرقی به غربی را از مسیر ایران راه‌اندازی کند.
به گفته این کارشناس، این کریدور سه ورودی و خروجی از شرق دارد که مهم‌ترین مسیر آن از پاکستان می‌گذرد و می‌توانست پنجره عظیمی به روی ایران باز کند و درآمد ترانزیتی سرشاری نصیب کشور کند، اما ایران این فرصت را ندید و حالا که در پاکستان کودتا شده و کابینه تحت نفوذ آمریکا در این کشور مستقر شده، باید گفت این فرصت تقریبا از بین رفته است.
این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که چندی پیش چین هم در یک رفتار غیرمنتظره با درخواست طالبان برای پیوستن افغانستان به راه ابریشم موافقت کرد؛ آن‌هم در شرایطی که بنا بر اعلام اتاق مشترک ایران و چین و اداره بنادر و دریانوردی سیستان‌و‌بلوچستان، چینی‌ها هیچ تمایلی برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار نشان نداده‌اند و اتاق بازرگانی ایران اعتقاد دارد مجموع این اتفاق‌ها می‌تواند بندر چابهار را در مسیر راه ابریشم به حاشیه ببرد. خاصه آنکه هندی‌ها هم فرصت حضور در بندر چابهار را جدی نگرفته و حالا مسیرهای جایگزینی برای تجارت خود برگزیده‌اند.