افزایش نرخ آرد و حذف یارانه این محصول راهبردی، هیچ تغییری در قیمت، یارانه و سهمیه آرد نانواییها نداشت اما ظاهراً فاصله زیاد قیمت آرد دولتی با آزاد باعث شده برخی نانواییها سهمیه آرد خود را به کارخانه‌ها یا قنادی‌ها بفروشند و به بیش از دو برابر سود نسبت به پخت نان برسند.
اگرچه نرخ نان واحدهایی که آرد دولتی دریافت می‌کنند، تفاوتی با گذشته نکرده، اما بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که ساعات کاری این واحدها به طور غیرقانونی کاهش یافته و همزمان با اعلام آزادسازی قیمت آرد، پخت نان توسط نانواییها زمانبندی شده است. اختلاف قیمت آرد در داخل کشور با سه نرخ آرد یارانه‌ای نانوایی، آرد نانوایی آزادپز و آرد صنعتی عاملی برای فروش آرد یارانه‌ای شده است.
تخلف محرز نانواییها در کم‌فروشی نان
تعطیلی غیرمجاز نانوایی، عدم رعایت ساعت کاری و فروش آرد از جمله تخلفات محرزی است که طی روزهای گذشته توسط بعضی از نانواییها مشاهده شده است. درحالی که ساعات کار نانواییها متناسب با تعداد سهمیه، نوع نان و الگوی مصرف در مناطق شهری و روستایی تعیین شده است و باید بر آن اساس پخت داشته باشند.
این روزها اگر در مقابل برخی نانواییها صف خرید نان بسته می‌شود، هیچ دلیلی به غیر از کم‌کاری آنها در تهیه نان و فروش غیرقانونی آرد یارانه‌ای به نرخ آزاد ندارد. ضمن اینکه بعضی از این واحدهای صنفی، کم بودن سهمیه آرد را علت شلوغی عنوان کرده و سهمیه بیشتری مطالبه می‌کنند.نانوایی‌های کشور به‌طور میانگین روزانه 10 کیسه آرد یارانه‌ای دریافت می‌کنند و برخلاف بعضی فضاسازی‌های نادرست رسانه‌ها، سهمیه آنها کاهش نیافته است و آرد یارانه‌ای هم به روال سابق به نانواییها عرضه می‌شود.
«سید جواد ساداتی‌نژاد» وزیر جهاد کشاورزی نیز به‌تازگی اعلام کرده است: «در طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها افزایش قیمت نان سنتی صحت ندارد و آرد با نرخ ثابت بین نانوایی‌های سنتی با قیمت قبل توزیع می‌شود.»
علاوه بر وزیر جهاد کشاورزی، محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور نیز با تاکید بر اینکه تخلفات در موضوع نان به هیچ عنوان قابل تحمل نیست، اعلام کرده است دولت هیچ تغییری در قیمت، یارانه و نحوه فروش نان نداده است و قیمت نان نباید یک ریال تغییر کند که در غیر این‌صورت تخلف انجام شده است.
بنابراین قوت غالب مردم که نان سنتی است باید با قیمت‌های قبلی به دست مردم برسد، اما متأسفانه در این زنجیره اختلاف بالای قیمت آرد یارانه‌ای و آزاد باعث شده برخی نانواها آرد یارانه‌ای را با قیمتی بالاتر از قیمت‌هایی که دریافت کرده‌اند به واحدهای صنفی دیگر با چند برابر قیمت بفروشند.
با توجه به عدم تغییر شرایط در عرضه آرد یارانه‌ای، قیمت نان بربری سنتی ساده با آرد یارانه‌ای طبق روال گذشته ۲۵۰۰ تومان، بربری کنجد ۳۵۰۰، سنگک معمولی ۳۰۰۰، سنگک بزرگ ۶۵۰۰ و سنگک کنجدی و بزرگ بیش از ۱۰ هزار تومان باید عرضه شود، اما یا بعضاً چراغ خاموش با قیمت بالاتری توسط تعدادی از نانواییها به فروش می‌رسد یا نان با قیمت‌های قبلی و به تعداد کمتر به علت ایجاد وقفه در ساعات کاری فروخته می‌شود.طبق یک قانون کلی هر جا تفاوت قیمت باشد فساد هم ایجاد می‌شود؛ بدین ترتیب یارانه‌ای که با هدف تعدیل قیمت و کمک به اقشار کم‌درآمد پرداخت می‌شود به سفره آنها نمی‌رسد. گندم یارانه‌ای در بخش نان هم به تازگی به مقصد اصلی خود یعنی مردم نرسیده است و برخی نانوایان بخشی از آرد دولتی سهمیه‌ای خود را به نرخ بالاتری به کارخانه دار می‌فروشند.
فروش کیسه آرد یارانه‌ای تا یک میلیون تومان!
قیمت هر کیسه آرد دولتی 40 هزار تومان است درحالی که هر کیسه آرد با نرخ آزاد 600 هزار تومان قیمت دارد و حتی گفته می‌شود در مرزها تا یک میلیون تومان هم فروخته می‌شود. پرواضح است که این تفاوت قیمت انگیزه زیادی برای فروش آرد در بازار آزاد و قاچاق ایجاد کرده است و از نظر برخی نانوایان نپختن نان به صرفه‌تر می‌شود.ماحصل پرداخت یارانه به گندم هم تا قبل از آزادسازی قیمت‌ها به این صورت بود که برخی کارخانه‌های ماکارونی گندم یارانه‌دار را دریافت و آن را به کشورهای دیگر صادر می‌کردند. این اقدام به مفهوم آن است که آنها یارانه دولتی را به جیب مردم خارج واریز می‌کردند و حالا همین سناریو توسط بعضی از نانوایان در حال تکرار است و برخی نانواها حاضر هستند که بخشی از سهمیه خود را به نرخ بالاتری به کارخانه‌ها یا قنادی‌ها بفروشند.
نکته قابل تأمل در شرایط فعلی جهان افزایش روز به روز قیمت‌های جهانی محصولات مهمی همچون گندم و آرد است به‌طوری که در یک سال اخیر قیمت گندم جهانی 123 درصد رشد داشته است. این موضوع دلایل متعددی از جمله جنگ روسیه و اوکراین، خشکسالی و تغییرات آب و هوایی دارد که باعث شده کشورها ذخایر خود را بیشتر کنند یا جلوی صادرات محصول خود را بگیرند تا امنیت غذایی کشورشان را حفظ نمایند مانند چین که نیمی از گندم صادراتی جهان را در انبارهای خود ذخیره کرده است. حالا و در شرایط خاص کنونی آرد یارانه‌ای داخلی به علت اختلاف شدید قیمتی نرخ دولتی آرد با نرخ آزاد به کشورهای همسایه از جمله پاکستان، عراق و ترکیه قاچاق می‌شود.بدون شک اختصاص یارانه به محصولات داخلی برای کاهش قیمت‌ها، سیاست شکست‌خورده‌ای است که نتوانسته در سال‌های گذشته اهداف دولت را تأمین کند بلکه به انحراف از اهداف ابتدایی آنها منجر شده و دولت در این شرایط خاص بهترین تصمیم را برای حفظ محصولات غذایی داخلی گرفته است.
ضرورت نظارت بیشتر برای برخورد با نانوایان متخلف
اکنون به دلیل تفاوت زیاد نرخ نان دولتی با آزادپز و فانتزی، تمایل به خرید نان سنتی رشد زیادی پیدا کرده و مصارف نان‌های فانتزی به سمت نان‌های سنتی سوق پیدا کرده است. بنابراین بازرسان وزارت صنعت، معدن و تجارت یا سازمان بازرسی باید با نظارت و کنترل بیشتر در این زمینه جلوی تخلف نانوایی‌هایی را که از شیفت کاری خود کاسته‌اند بگیرند.
در صورتی که نانوایی‌های متخلف شناسایی شده و با آنها برخورد قانونی جدی صورت بگیرد و پرونده واحد مذکور به تعزیرات ارسال گردد، می‌تواند جلوی تخلفات دومینووار نانواییها را بگیرد.تمام شبکه تأمین، تولید و توزیع کالاهای اساسی تحت نظارت دفتر بازرسی و نظارت بر کالاهای اساسی وزارت جهاد کشاورزی است و تا زمانی که افزایش قیمت یک کالا به تصویب سازمان حمایت نرسیده باشد تخلف محسوب می‌شود و بازرسان باید با آنها برخورد کنند.