با وجود لفاظی های آمریکا درباره احیای برجام، تصویب طرح های ضد ایرانی در سنای این کشور نشان از کارشکنی طرف آمریکایی در مذاکرات دارد.
طی روزهای گذشته، آمریکا با تصویب دو طرح ضد ایرانی در مجلس سنای این کشور سنگ اندازی در مسیر مذاکرات را شروع کرده است. سنای آمریکا چهارشنبه گذشته، طرح حفظ تحریم ها علیه بانک مرکزی ایران که با هدف محدودسازی همکاریهای تهران - پکن به مجلس سنای آمریکا ارایٔه شده بود و همین طور طرح دیگری را با هدف جلوگیری از رفع تحریمهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به تصویب رساند. اگرچه این طرح ها الزام آور نیستند، اما سناتورهای آمریکایی در تلاشند که این طرح را به قانون تبدیل کنند. کارشناسان بر این باورند که اگر این طرح ها به قانون تبدیل شوند میتواند روند مذاکرات هسته ای ایران را پیچیده تر کند. نبود عزم جدی در طرف آمریکایی و عدم اتخاذ تصمیم به موقع، روند دستیابی به توافق را مختل کرده است. آمریکاییها از یک طرف از توافق قریب الوقوع حرف میزنند و از طرف دیگر با تصویب لایحه های ضد ایرانی و خواسته های فرابرجامی مسیر مذاکرات را به بیراهه می کشانند. در ادامه، کارشکنی طرف آمریکایی در پیشبرد مذاکرات را بررسی میکنیم.
طرح های ضد ایرانی سنا، سنگ اندازی آمریکایی ها
در مسیر توافق، نخستین طرح ضد ایرانی سنای آمریکا که با پیشنهاد «تد کروز» سناتور جمهوریخواه این کشور به سنا ارایٔه شد، بر حفظ تحریم های «مرتبط با تروریسم» علیه جمهوری اسلامی ایران تاکید میکرد. این طرح با ۸۶ رأی مثبت در برابر ۱۲ رأی منفی به تصویب رسید. محدودسازی همکاریهای ایران و چین از دیگر اهداف این طرح است. تد کروز در متقاعد کردن سناتورها به دادن رأی مثبت به این لایحه با طرح اتهاماتی علیه ایران مدعی شد: «ایران نخستین حامی تروریسم دولتی در جهان است. اگر شما از تحریمهای تروریستی علیه سپاه حمایت میکنید، باید به این طرح رأی مثبت دهید.»
به رغم ادعای مقامات آمریکایی برای تمایل به احیای برجام،دومین طرح ضد ایرانی نیز در سنا به تصویب رسید.
بر این اساس،سنای آمریکا با تصویب طرحی غیرالزام آور از دولت بایدن خواست در صورت احیای برجام، سپاه پاسداران همچنان در فهرست تحریمها بماند و برنامه موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران هم جز توافق باشد. این طرح به پیشنهاد «جیمز لنکفورد» سناتور جمهوری خواه از ایالت اوکلاهاما ارایٔه شد و ۶۲ سناتور از ۱۰۰ سناتور سنای آمریکا این طرح را تایید کردند. به گفته ناظران، رای سناتورهای دموکرات به این طرح که خواسته های فرابرجامی را پیش میکشد، ارسال هشداری به دولت بایدن برای عدم احیای برجام است. چندی پیش نیز مجلس نمایندگان آمریکا طرحی موسوم به «قانون توقف پهپادهای ایرانی» را تصویب کرد. در بخشی از این طرح آمده است که «اشخاص و نهادهایی که آگاهانه درتامین،فروش یا انتقال سلاح و تجهیزات به ایرانیان مشارکت داشته باشند، تحریم خواهند شد.»
تحلیلگران معتقدند که این اقدام مجلس نمایندگان آمریکا که در بحبوحه مذاکرات وین رخ میدهد، گره دستیابی به توافق را کورترمیکند. تصویب طرحهای ضد ایرانی در تضاد آشکار با اظهارات مقامات آمریکایی است. جو بایدن، ریٔیس جمهوری آمریکا پیش از این اعلام کرده بود که مایل است به توافق با ایران بازگردد و برخی از تحریمهای آمریکا را کاهش دهد. اما توپ را در زمین ایران انداخت و رسیدن به توافق را مشروط بر پایبندی تهران به تعهدات خود اعلام کرد. کاخ سفید نیز با تاکید بر این موضع طی بیانیه ای اعلام کرد که «پیشرفت قابل توجهی» در مذاکرات حاصل شده و در صورتی که ایران در این مورد «جدیت» نشان دهد، توافق ظرف چند روز ممکن خواهد بود. با این حال، تحلیلگران سیاسی از بلاتکلیفی آمریکا درباره توافق خبر میدهند.
به گزارش نشریه «فارن پالسی»، آمریکا در حال حاضر سیاست جامع و منسجمی در مورد ایران ندارد؛ بدون پایه و اساس سیاسی و تکه تکه پیش میرود. به باور نویسنده این گزارش، محدود کردن ایران امری دست نیافتنی است و مقامات آمریکایی باید در اتخاذ تصمیم درست و نشان دادن عزمی راسخ برای پیشبرد مذاکرات تلاش کنند. خواسته ایران مشخص است: صیانت کامل و جامع از حقوق ملت حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان بارها اعلام کرده که هدف تهران از مذاکرات وین دستیابی به یک توافق قوی و پایدار است و با دعوت از طرف آمریکایی به واقع بینی، تاکید کرده که رفع تحریمها در همه بخشها و گرفتن ضمانت های اقتصادی یکی ازمهمترین نکات در دستورکار ایران است.
به گفته امیرعبداللهیان، طرف آمریکایی به خوبی از خطوط قرمز ایران آگاه است و ایران به مذاکرات ادامه میدهد. وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم تاکید کرده بود در زمینه توافق هسته ای توپ در زمین آمریکاست و برای حصول نتیجه، طرف مقابل باید از خود جدیت نشان دهد. در تماس تلفنی با جوزپ بورل، مسیٔول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز تاکید شد. که هیچ توجیه منطقی برای برخی از خواسته های جدید آمریکا وجود ندارد و با موضع این کشور در دستیابی سریع به توافق در تضاد است.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه و علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت نیز به کرات به تبیین موضع ایران در مذاکرات پرداخته اند. خطیب زاده پنجم اردیبهشت گفته بود اگر آمریکا به موضوعات باقیمانده پاسخ داده بود الان همه در وین بودند و از این تطویل مذاکرات که به نفع هیچ طرف نیست، جلوگیری به عمل می آمد. بهادری جهرمی نیز با تاکید بر این نکته که جمهوری اسلامی ایران تا صیانت کامل و جامع از حقوق ملت یعنی حفظ حقوق اقتصادی و هسته ای خود در مذاکرات عقب نشینی نمیکند، مواضع کشورمان را بار دیگر تصریح کرد.
در مقابل خواسته روشن ایران در زمینه توافق هسته ای، چند دستگی در هییٔت آمریکایی به چشم میخورد. با وجود لفاظی های مقامات فعلی آمریکا درباره رسیدن به توافق، مایک پنس، معاون ریٔیس جمهور سابق آمریکا به صراحت اعلام کرد که اگر واشنگتن با توافق جدید موافقت کند و جمهوری خواهان دوباره قدرت را در دست بگیرند، «هر توافق هسته ای جدید با ایران را در روز اول پاره خواهند کرد».
علاوه بر نبود اراده جدی برای پیشبرد مذاکرات، واشنگتن در صدد این است که خواسته های فرابرجامی را نیز وارد مذاکرات کند. به گزارش وبگاه خبری آکسیوس، ششم اردیبهشت، آمریکا و رژیم صهیونیستی دور تازه ای از گفتگوهای راهبردی را با تمرکز بر برنامه هسته ای ایران و اجرای طرح جایگزین در مذاکرات وین برگزار کردند.
براساس این گزارش، اسرائیل به طرف آمریکایی پیشنهاد داده تا در جلسه آژانس بین المللی انرژی اتمی، قطعنامه ای علیه ایران صادر شود. این رسانه آمریکایی توضیح داده که دولت بایدن به تازگی گفتوگو درباره یک سناریو را آغاز کرده است که در آن، توافق هسته ای (برجام) احیا نمیشود. رژیم صهیونیستی بر دولت بایدن فشار می آورد که درباره طرح جایگزین (که عدم احیا توافق برجام را دنبال میکند) همکاری کند.