شرق: هر چقدر که اخبار بازار سرمایه ایران در چند دهه گذشته برای گروه اندکی از جامعه مهم بود؛ اما در دو، سه سال گذشته ورق برگشت و درصد بالای جامعه ایران یا پا به این بازار پر‌نوسان گذاشتند یا اینکه به شکلی با آثار این بازار روبه‌رو شدند؛ ابتدا و با تشویق مدیران ارشد و همچنین با شدت‌گرفتن سوددهی برخی سهام، بخش وسیعی از جامعه در صف دریافت کد بورسی قرار گرفتند و در دوران کرونا طولانی‌ترین صف‌ها را ساختند و هرچه سرمایه داشتند روانه این بازار کردند؛ اما همین هجوم بی‌سابقه مردم خود عاملی بر رشد عجیب‌و‌غریب برخی سهام شد و این رشد محافظه‌کارترین افراد را به بورس کشاند تا اینکه ریزشی بی‌سابقه از راه رسید و سرمایه بسیاری از ایرانیان را در چند ماه و چند هفته آب کرد.
هرچه گذشت؛ اما بازار سرمایه ایران بیش‌از‌پیش خبرساز شد و کار به تجمعات خیابانی و اعتراض مقابل ساختمان بورس و مجلس و دیگر نهادهای تصمیم‌گیر هم کشیده شد؛ اما شاخص بورس چندان سر سازش نداشت.
این وضعیت و همچنین آینده احتمالی بورس ایران، پرتکرارترین پرسش‌های نشست خبری دیروز رئیس سازمان بورس بود که در آن «مجید عشقی» به سه پرسش «شرق» هم پاسخ داد. اولین پرسش به ماجرای تشویق ایرانیان به سرمایه‌گذاری در بورس برمی‌گشت که در نهایت منجر به ضرر هنگفت بعضی از سرمایه‌گذاران تازه‌کار شد. در ماه‌های گذشته حتی بارها در اخبار رسمی هم مطرح شد که دلیل برخی آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، افسردگی و خودکشی ضرر هنگفت در بورس عنوان شد.
در چنین شرایطی پرسش این است که آیا دعوت عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام درستی است؟ عشقی در پاسخ به این پرسش، تأکید فراوانی بر آموزش داشت و به‌همین‌دلیل هم دعوت عموم مردم به چنین بازار پرنوسانی را نادرست دانست: «با توجه به وجود نوسان در معاملات بورس نمی‌توان انتظار کسب سود بدون ریسک از بازار سرمایه داشت؛ بنابراین دعوت مردم بدون در‌نظر‌گرفتن دانش مالی و سطح‌پذیری مردم اقدامی کاملا اشتباه است». بحث و شائبه پرتکرار درباره این بازار آن‌هم در بین کارشناسان موضوع دست‌کاری شاخص‌های بورس است که دراین‌باره هم عشقی در پاسخ به «شرق» هرگونه دست‌کاری را رد کرد و گفت: «شاخص به‌هیچ‌وجه نشان‌دهنده سود و زیان کل سهامداران نیست. اینکه شاخص دست‌کاری می‌شود، کاملا غلط است.
اگر گزارشی به صورت علمی تأیید شود، از سوی سازمان بورس بررسی می‌شود». پرسش دیگر به بازار پرطرفدار این روزها در بین ایرانیان برمی‌گردد؛ یعنی بازار رمزارزها؛ اینکه آیا بورس ایران این بازار را رقیب خود می‌داند و در تلاش است که قوانین محدودکننده درباره آن به تصویب برساند؟ که عشقی دراین‌باره هم گفت: «بازار بورس بازاری دارای ریسک است که همه نمی‌توانند به آن وارد و موفق شوند. بازار سرمایه دخالتی بر مبحث رمزارز نداشته است و فشار خاصی از طرف سازمان بورس در این زمینه وجود نداشته.
بازار رمزارز به صورت عادی در حال فعالیت است». اصلاح تدریجی دامنه نوسال از سال آینده یکی دیگر از نکات مطرح‌شده از سوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بود که دراین‌باره گفت: تغییر دامنه نوسان در برنامه سازمان بورس است؛ اما این موضوع نیازمند روشن‌شدن برخی ابهامات از‌جمله بودجه و ریسک‌های سیاسی است. عشقی ادامه داد: پیش از این اعلام کرده بودم که اصلاح دامنه ابتدا از شرکت‌های بزرگ آغاز می‌شود و اکنون برنامه این است که از یک تاریخی به بعد اصلاح به صورت تدریجی و با یک درصد آغاز خواهد شد. این روند در مقاطع سه‌ماهه و با توجه به بازخورد بازار بازبینی خواهد شد. او با تأکید بر اینکه دامنه نوسان باید متقارن باشد، اظهار کرد: تلاش این است که اصلاح دامنه بخش عمده بازار را در بر بگیرد، البته بازار پایه داستان خود را دارد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه دامنه نوسان یکی از مؤلفه‌های اثرگذار بر بازار است، گفت: عوامل دیگری مانند میزان فعالیت سهامداران، بازارگردانان و... در تعادل‌بخشی بازار مؤثر است. عشقی در ادامه از تعامل سازمان بورس با نهادهای مختلف خبر داد و افزود: در این راستا کارگروهی با حضور سازمان و قوه قضائیه برای ساماندهی پرونده‌های بازار سرمایه تشکیل شده است. او درمورد آخرین وضعیت تأسیس کانون سهامداران حقیقی توضیح داد: هنوز هیچ‌کس برای این منظور درخواست نداده است و اگر این درخواست اعلام شود درمورد اینکه به چه صورت باشد، تصمیم‌گیری می‌شود. اساسنامه آن هنوز نهایی نشده؛ اما سازمان آمادگی همکاری دارد.
زیان مردم چه زمانی جبران می‌شود؟
یکی از پرسش‌هایی که بارها و به شیوه‌های مختلف در این نشست مطرح شد، بحث جبران زیان مردم بود که عشقی به طور خلاصه گفت «نمی‌توان گفت زیان مردم چه زمانی جبران می‌شود». رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه و در توضیح زمان جبران زیان مردم در بازار سرمایه گفت: هیچ‌کس نمی‌تواند به صورت قطعی بگوید زیان مردم چه زمانی جبران می‌شود. این موضوع درمورد همه بازارهای مالی دنیا صدق می‌کند. در بازار سرمایه افراد مختلف سهم‌های مختلفی خریدند و میزان زیان از ۹۰ درصد تا ۵۰ درصد متفاوت است.
عشقی ادامه داد: البته برخی هم سود کردند؛ اما زمانی که صحبت از سود می‌شود، برخی انتقاد می‌کنند که حق هم دارند. در بازار شاخص‌های مختلفی وجود دارد و میزان ریزش صنایع مختلف است. او با اشاره به واگذاری سهام دو باشگاه استقلال و پرسپولیس گفت: در سازمان هیچ‌گاه درمورد هیچ سهمی تبلیغ نمی‌شود و با ارکانی که زیرمجموعه بازار هستند و این کار را انجام دهند، برخورد می‌شود. عشقی ادامه داد: به طور کلی رویکرد شفاف‌سازی است و واگذاری دو باشگاه باعث می‌شود نظارت همگانی ایجاد شود و این روند مثبتی است. امیدواریم این فرایند به سرانجام خوبی برسد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به فرایند واریز سود از طریق سامانه سجام گفت: باید به این نکته توجه کرد که قانون تجارت کشور برای سال‌های بسیار دور و زمانی است که سیستم‌های الکترونیکی در کار نبوده است. در این راستا مهلتی که برای سود مجامع در نظر گرفته شده، برای سال‌های قبل است که این مهلت‌ها باید اصلاح شود. عشقی ادامه داد: برای تقسیم سود فرصت کمتر از چهار ماه یا حتی دوره‌های سه‌ماهه مطرح شده که در حال بررسی است. عشقی در ادامه با اشاره به اینکه سپرده‌های اشخاص حقوقی مشمول مالیات شده است، اظهار کرد: سیاست دولت و مجلس است که همه فعالیت‌های اقتصادی مشمول مالیات شوند. البته اشخاص حقوقی بزرگ که بخش عمده منابع بانکی در اختیار آنها قرار دارد، ناگهان تصمیم نمی‌گیرند که همه منابع خود را از بانک خارج کنند.
او ادامه داد: ممکن است تغییراتی در نوع سپرده‌های بانکی ایجاد شود؛ اما به طور کلی نظارت این موضوع بر‌عهده بانک مرکزی است. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه با تأکید بر اینکه منابع از صندوق توسعه ملی به صندوق توسعه و تثبیت بازار سرمایه به صورت مستمر ادامه دارد، اظهار کرد: علاوه‌بر‌این عددی هم در بودجه سال آینده دیده شده است که آن هم محقق خواهد شد.
عشقی با اشاره به وضعیت صندوق‌های پالایشی یکم و دارایکم اظهار کرد: این دو صندوق به معضل جدی برای بازار تبدیل شده‌اند؛ چراکه ساختار آنها مصوبه هیئت وزیران و متفاوت با صندوق‌های دیگر است. او با بیان اینکه مدیریت این دو صندوق مربوط به دولت است، گفت: درواقع حق مدیریت و اعمال رأی سهام دست دولت باقی مانده است؛ به‌همین‌دلیل فاصله زیادی بین NAV و قیمت بازار وجود دارد. اصلاحاتی برای اصلاح ساختار صندوق‌ها در نظر گرفته شده که باید در شورای عالی بورس مطرح شود. اگر ساختار این دو صندوق اصلاح شود، ساختار آنها مانند سایر صندوق‌ها خواهد شد. این صندوق‌ها آبروی دولت، بازار سرمایه و صندوق‌های دیگر را برده‌اند!
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفت: یکی از خودروسازان درخواست جدی خود را برای عرضه خودرو در بورس کالا ارائه کرده و این موضوع در هیئت پذیرش بررسی خواهد شد و اگر شرایط لازم را داشته باشد، عرضه خودرو در بورس کالا و در سال ۱۴۰۱ انجام می‌شود. عشقی اظهار کرد: در پذیرش کالاهای مختلف در بورس‌های کالایی هیچ محدودیتی وجود ندارد و هر متقاضی که کالایی در اختیار دارد، چنانچه کالایش شرایط پذیرش و استانداردهای لازم را داشته باشد، امکان پذیرش در بورس‌های کالایی را پیدا می‌کند. او ادامه داد: درخصوص خودرو یکی از خودروسازان درخواست جدی خود را برای عرضه مطرح کرده و این موضوع در هیئت پذیرش بررسی خواهد شد.
اگر این خودروساز شرایط لازم را داشته باشد، عرضه خودرو در بورس کالا و در سال ۱۴۰۱ انجام می‌شود. عشقی با بیان اینکه امید است عرضه خودرو در بورس کالا در سال آینده اجرائی شود، گفت: این موضوع به عرضه‌کننده نیز بازمی‌گردد؛ چراکه باید منتظر ماند و دید شرکتی که کالای خود را برای عرضه پذیرش داده، آیا محصول خود را به طور مستمر در بورس عرضه می‌کند یا خیر؟ این مسئله‌ای است که اصحاب رسانه می‌توانند به‌خوبی آن را پیگیری و دنبال کنند. سازمان بورس از موضوع عرضه خودرو در بورس کالا استقبال می‌کند. او اظهار کرد: تأکید سازمان بورس و اوراق بهادار این است که سهام شرکت‌هایی که در بازار سهام معامله می‌شود، محصولات‌شان نیز در بورس کالا عرضه و به صورت شفاف فروخته شود. او همچنین درمورد این سؤال که در سال آینده می‌توانیم شاهد عرضه خودرو به بورس کالا باشیم یا خیر، پاسخ داد: در‌صورتی‌که اقدامات لازم در این زمینه انجام شود، می‌توانیم در سال ۱۴۰۱ شاهد عرضه خودرو در این بازار باشیم.