آرمان‌ملی: بندر چابهار یکی از بنادر استراتژیک ایران محسوب می‌شود که راه ارتباطی جنوب به شمال را فراهم می‌سازد و به همین دلیل کشورهای زیادی خواهان استفاده از ظرفیت‌های بندری این منطقه در گذشته بودند. سال 1397 بود که موضوع قرارداد بندرچابهار با هندی‌ها مطرح شد و آن زمان زمزمه‌ها از واگذاری کامل بندر یا فروش آن به هندی‌ها صدای افکارعمومی نگران از حضور هندی‌ها را درآورد؛ چراکه اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی از وضعیت این قرارداد باعث بروز نگرانی بین مردم و فعالان اقتصادی به‌ویژه در منطقه شده بود.
بنابر اطلاعاتی که در آن زمان مطرح شده بود هندی‌ها از سال‌ها قبل یعنی پیش از سال 1394 علاقه‌مند بودند خود را از طریق چابهار به کشورهای CIS و افغانستان برسانند. در سال ۱۳۹۵ قرارداد اولیه بین ایران و شرکت هندی منعقد شد که براساس آن قرار شد شرکت هندی در تجهیزات فاز اول طرح توسعه بندر شهیدبهشتی سرمایه‌گذاری کند. بعدها تغییراتی از سوی شرکت هندی ایجاد شد. این قرارداد هنوز اجرایی نشده و فرآیند آن زمان‌بر است، زیرا شرکت هندی باید تجهیزاتی خریداری کرده و به بندر بیاورد تا قرارداد اجرایی شود! با این حال پس ازگذشت چندین سال حالا هندی‌ها به‌سمت پاکستان رفته تا از ظرفیت‌های بندی این کشور به‌جای ایران استفاده کنند.
راهنمایی و کمک به پهلوگیری کشتی‌ای که به بندر وارد شده، تخلیه و بارگیری، ورود بار به انبار، تامین تجهیزاتی در سطح کشنده و لیفتراک و... و بازاریابی از جمله وظایفی است که طرف هندی در این بندر باید انجام می‌داد! براساس مفاد قرارداد شرکت هندی باید تجهیزات را می‌آورد و کار می‌کرد و در نهایت تمام این تجهیزات به سازمان بنادر منتقل می‌شد. در این قرارداد حجم سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلار درنظر گرفته شده و بندر متعلق به ایران و مدت قرارداد هم ۱۰ سال بوده است ولی پیش از این 10 سال هندی‌ها به‌دلیل آنچه مشکلات اداری و اقتصادی و درون‌سازمانی نامیدند؛ ایران را به مقصد پاکستان که دشمن خونی هم هستند، ترک کرده تا بتوانند از ظرفیت بنادر پاکستان استفاده کنند! ظاهرا با وجود اختلافات دیرینه و رقابت‌های منطقه‌ای هند و پاکستان، حالا قرار است این قبیل کمک‌های انسان‌دوستانه به‌جای چابهار ایران، از گذرگاه مرزی عطاری به گذرگاه واگه پاکستان انتقال داده شده و از طریق تورخم به افغانستان برسد.
فرهاد منتصرکوهساری، معاون امور بندری و مناطق ویژه سازمان بنادر و دریانوردی در روز پنجم خرداد امسال در این باره گفته: «تا زمانیکه هندی‌ها کل سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون یورویی را تکمیل نکنند، قرارداد واگذاری ۱۰ ساله بندر چابهار را امضا نمی‌کنیم.» این درحالی است که محمد راستاد معاون سابق وزیر راه و مدیرعامل پیشین سازمان بنادر و دریانوردی ۲۰ مهر امسال در حاشیه همایش گرامیداشت روزجهانی دریانوردی در جمع خبرنگاران درباره سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار گفته بود: «از ۸۵ میلیون دلاری که هندی‌ها قرار بود در بندر چابهار سرمایه‌گذاری کنند ۳۰ درصد آن محقق شده و ۶ دستگاه جرثقیل گنتری کرین به بندر آورده شده است؛ این موضوع نشان می‌دهد که هندی‌ها قصد دارند در این قرارداد باقی مانده و سرمایه‌گذاری کنند!»
بلاتکلیفی بندر و خروج هندی‌ها
حالا پس از تقریبا چهارسال بلاتکلیفی این بندر با هندی‌ها خبر رسیده که هندی‌ها قصد ترک بندرچابهار را دارند! براساس اظهارات مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان‌وبلوچستان به‌تازگی شاهد عدم ارسال کالا از هند به افغانستان از مسیر بندرچابهار هستیم که رئیس انجمن کشتیرانی علت این مساله را آماده‌نبودن زیرساخت‌ها و انواع مشکلات موجود در روند انتقال کالا از چابهار به کشور مقصد می‌داند. در این بین برخی گزارش‌ها از رسانه‌های بین‌المللی نیز حاکی از ارسال کالاهای هند به افغانستان از مسسیر بنادر پاکستان است.
روزبه مختاری معتقد است: «در ابتدای توسعه بندرچابهار با همکاری هندی‌ها، برخی اقدامات را ما باید انجام می‌دادیم که متاسفانه با تاخیر به پیش بردیم هرچند که انگشت‌اتهام را به‌سمت هندی‌ها دراز می‌کنیم، اما تا حدودی قصور هم در ابتدای کار از سمت ما صورت گرفته بود. بازاریابی خوبی برای حمل کالا از بندرچابهار انجام ندادیم چراکه به‌دنبال بازاریابی دولتی و حرکت‌های فرمایشی و دستوری به‌جای بازاریابی خصوصی بودیم و هدف‌گذاری درستی نداشتیم.»
راجیو جلوتا، رئیس هیات‌مدیره بندر بمبئی و مدیرعامل شرکت IPGL هندوستان در سفر به چابهار درباره این تغییر سیاست هند در بندر چابهار گفت: «در این سفر می‌خواهم این پیام را برسانم که نسبت به تعهدی که در قبال بندرچابهار دادیم پایبندیم و این تعهد را ادامه خواهیم داد.» این درحالی است که اخبار رفتن هند به‌سمت پاکستان به‌گوش می‌رسد. آن هم در شرایطی که این بندر به‌دلیل بودن در مرحله قرارداد با هند همچنان بلاتکلیف مانده و از این‌رو کشور متقاضی دیگری هنوز نتوانسته به‌عنوان طرف قرارداد جدید وارد چابهار شود که این اتفاق به زیان ایران است!
زیرساخت‌هایی که توسعه نیافت
ایران می‌توانست با توسعه بنادر به‌ویژه بندرچابهار نقشی مهم در ترانزیت جنوب به شمال و برعکس داشته باشد و با تقویت کریدورهای ترانزیتی از مزایای حمل‌ونقل کشورها بهره‌مند شود؛ این درحالی است ایران حتی پتانسیل‌های لازم برای این اقدام را هم دارد ولی به‌دلیل تعلل در تجهیز و توسعه راه‌های مواصلاتی و بنادر و راه‌آهن و جاده‌ای و هوایی نتوانسته به‌خوبی از مزایای کریدورهای استراتژیکی که دارد؛ استفاده کند. به همین دلیل هم کشورهای دیگری نظیر ترکیه، پاکستان و حتی افغانستان سعی دارند با عبور از ایران راه‌هایی را برای ترانزیت سریع‌تر فراهم کنند.
بندرچابهار به‌عنوان یکی از بنادر مهم ایران می‌توانست با استفاده از ظرفیت هندی‌ها و چینی‌ها و البته نیروی متخصص داخلی توسعه یابد و امروز به محلی برای پهلوگیری کشتی‌های باری و تجاری سایر کشورها بدل شود و منافع آن هم به جیب ایران برود! بدعهدی هندی‌ها در تجهیز و افزایش سطح سرمایه‌گذاری تا 85 میلیارد دلار در انجام تعهداتش به‌شمار می‌رود و هم ضعف طرف ایرانی که به این راحتی طرف هندی می‌تواند از زیربار اجرای مسئولیت و وظایفی که در تعهداتش ذکر شده؛ شانه خالی کند!