توجه به تجربیات بسیار مثبت تولید انبوه مسکن در قالب پروژه‌هایی نظیر مسکن مهر می‌تواند زمینه تحقق شعار مسکنی رئیس جمهور در قالب ساخت 4 میلیون مسکن در طول 4 سال را مهیا کند.
بر همین اساس یکی از مهمترین تجربیات موفق ساخت مسکن در کشور استفاده از سازوکاری است که به عنوان سازوکار خودمالکی در تولید انبوه مسکن به حساب می‌آید. در این شیوه ساخت مسکن 4 عامل متقاضی واجد شرایط، دولت، بانک به همراه صاحب زمین به عنوان سازنده نقش خود را در ساخت واحد مسکونی نقش ایفا می‌کنند.
*سازوکار خودمالکی ساخت مسکن چگونه اجرا می‌شود؟
در شیوه ساخت مسکن خودمالکی، ابتدا فرد صاحب زمین با مراجعه به وزارت راه و شهرسازی، زمین خود را برای ساخت مسکن معرفی می‌کند. پس از آن وزارت راه و شهرسازی به صاحب زمین اعلام می‌کند، در چهارچوب قوانین شهرسازی به هر تعداد متقاضی واجد شرایطی که بتوانند با استفاده از زمین مذکور صاحب‌خانه شده و به اصطلاح رایج فرم ج آن‌ها از رنگ سبز به معنای استفاده نکردن از تسهیلات و مسکن با حمایت دولت به رنگ قرمز قرمز در بیاید. وام ساخت مسکن پرداخت می‌شود. برای مثال فرض کنید، فرد دارای زمین بخواهد یک مجتمع مسکونی6 واحدی احداث کند، طبیعتا یکی از این 6 واحد برای فرد دارای زمین است و وزارت راه و شهرسازی 5 متقاضی واحد شرایط را به فرد دارای زمین معرفی کرده و در مجموع 6 وام ساخت مسکن در اختیار وی قرارداده می‌شود.
فرد صاحب زمین با استفاده از 6 تسهیلات ساخت مجتمع مسکونی را می‌سازد و پس از تحویل این واحدهای به متقاضیان، تسهیلات ساخت مسکن را برای پرداخت اقساط به متقاضیان واجد شرایط انتقال می‌دهد. علاوه بر این هزینه زمین نیز بدون دخالت دولت باید بین متقاضیان واجد شرایط و فرد دارای زمین تعیین تکلیف شده و توافق برای انتقال سهم زمین به متقاضیان واحد شرایط مهیا شود.
*70 درصد واحدهای مسکن مهر با شیوه خودمالکی ساخته شد
بر اساس نتایج یک مقاله علمی منتشر شده در کنفرانس ملی عمران، معماری ، شهرسازی و برنامه ریزی شهری سازوکار خودمالکی یکی از بهترین و سریع‌ترین سازوکارهای مورد استفاده در طرح مسکن مهر تلقی شده و 1.7 میلیون واحد مسکونی روستایی در کنار 1.3 میلیون واحد مسکونی شهری با استفاده از شیوه مسکن مهر خود مالکی ساخته شده است. این تعداد مسکن نزدیک به 70 درصد از 4.3 میلیون واحد مسکونی مسکن مهر را تشکیل می‌دهد.
به گزارش فارس بر اساس اظهارات محمد آیینی، مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری و از مسئولان دولت در حوزه نوسازی بافت‌های فرسوده پیرامون سرعت ساخت واحدهای مسکونی خودمالکی؛ سرعت ساخت واحدهای مسکونی خود مالکی به اندازه قابل توجهی بالا بود که واحد مسکونی پیش از افتتاح زیرساخت‌های مورد نیاز در محل‌ها به اتمام می‌رسید.
با توجه به تجربه بسیار مثبت سازوکار خودمالکی در مسکن مهر، اخیرا محمود محمودزاده، معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی با اشاره به استفاده از این شیوه ساخت مسکن گفت:« از اواخر آذر ماه خود مالکان یعنی کسانی که ملک شخصی چه در داخل شهرها و چه در محدوده بافت فرسوده دارند، می‌توانند در قسمت ثبت نام در سامانه نهضت ملی مسکن در بخش خودمالکان اقدام به ثبت نام کرده و بدون نیاز به داشتن شرایط خاصی، از این تسهیلات استفاده کنند.»
*مهیا شدن امکان ثبت نام متقاضیان خود مالکی از اواخر آذرماه
استفاده از شیوه مسکن خودمالکی در طرح مسکن مهر در گام ابتدایی بسیار خوشحال کننده به نظر می‌رسد، اما مهیا شدن شرایط برای ثبت‌نام متقاضیان مسکن خود مالکی و افراد ثبت نام کننده نزدیک به 2 ماه پس از آغاز رسمی فرآیند ثبت نام و در فاصله تنها 15 روز زمان باقی‌مانده به اتمام مهلت ثبت نام نهضت ملی مسکن جای سوال دارد.
*علت تاخیر در ثبت نام فرآیند خودمالکی چیست؟
بنابر اطلاعات رسیده به فارس، علت تاخیر در فرآیند ثبت نام خود مالکی نهضت ملی مسکن مهیا شدن سامانه ثبت نام عنوان شده است.
این در حالی است که هم اکنون در سامانه «ثمن» امکان ثبت نام افراد دارای زمین به همراه تعیین متراژ آن موجود بوده و می‌توان از همین سازوکار موجود برای ثبت نام خودمالکان استفاده کرد.
با این وجود به نظر می‌رسد، جذابیت‌های تسهیلات نهضت ملی مسکن از جمله دوره بازگشت طولانی اقساط بتواند پس از 8 سال بار دیگر یکی از پیشران‌های اقتصادی کشور یعنی ساخت مسکن را فعال کند و 137 بنگاه اقتصادی وابسته به این لوکوموتیو اقتصاد کشور برای اولین بار پس از پروژه مسکن مهر بار دیگر فضای رونق قابل توجهی را احساس کنند.
علاوه بر این مقدمات صاحب‌خانه شدن 4 میلیون خانوار در مدت 4 سال فعالیت دولت سیزدهم نیز مهیا شده و دولت سیزدهم یک گام مهم در عمل به وعده‌های خود بردارد.