دامنه نوسان یکی از موضوعاتی است که در بین اهالی بازار سرمایه یکی از دلایل وضعیت فعلی بورس شناخته می‌شود. افزایش یا حذف دامنه نوسان به نظر بسیاری از کارشناسان می‌تواند بورس را از روندهای فعلی خارج کند.
فارس، دامنه نوسان همواره یکی از مهم ترین مشکلات مطرح شده از سوی سهامداران بازار سرمایه، مخصوصا طی یک سال و نیم گذشته بوده است. اینکه دامنه نوسان اصلا باید وجود داشته باشد و یا در صورت وجود چنین دامنه‌ای، میزان آن چقدر باید باشد، همیشه یکی از موضوعات چالش برانگیز در میان کارشناسان بورس بوده است.
در این مدت نیز بارها و بارها کارشناسان متعددی در خصوص مزایا و معایت دامنه نوسان صحبت کرده اند. اما بسیاری از صاحب نظران بازار سرمایه بر این باورند که برای بهبود روند معاملات بورس باید به سمت افزایش دامنه نوسان و در نهایت حذف کامل آن حرکت کرد؛ زیرا روندهای هیجانی مثبت و منفی با وجود دامنه نوسان، باعث انحراف بیشتر معاملات بورس می‌شود.
نوسانات در بورس چگونه کنترل می‌شود؟
تغییرات شدید و ناگهانی در بورس، قانون گذاران در بازارهای سهام را برای پیدا کردن راه حل هایی برای کنترل نوسان های شدید واداشته تا بتوانند مانع بروز بحران های احتمالی شوند.
به طور کلی در بورس های جهان از دو شیوه برای کنترل تغییرات قیمت سهام استفاده می شود. روش اول توقف معاملات است؛ یعنی معامله یک سهم خاص، بر اساس تشخیص مسئولان بازار و به دلیل نوسان قیمت شدید، متوقف می شود. توقف معاملات، روشی است که بیشتر در بورس های اوراق بهادار توسعه یافته دیده می شود و البته به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روش دوم، دامنه نوسان یا تعیین کمترین قیمت و بیشترین قیمت برای معامله سهام است. در روش دامنه نوسان، سفارش‌های خرید و فروشی که در خارج از این محدوده قرار گیرند، ثبت نمی شوند و بنابراین، قیمت تنها در محدوده خاصی تغییر می‌کند و نوسان روزانه آن قابل کنترل خواهد بود.
مضرات و مزایای دامنه نوسان
برای دامنه نوسان می توان فوایدی را برشمرد. این فواید و مزایا عبارتند از:
1- کشف قیمت واقعی: زمانی که قیمت سهام به این حدود نزدیک می شود و به حد نوسان می رسد معاملات وارد صف های خرید و فروش می شود. این مساله فرصتی را بری سرمایه گذاران ایجاد می کند که پیرامون قیمت سهم و ارزش واقعی آن فکر کنند.
2- جلوگیری از دستکاری قیمت ها: وجود دامنه مجاز نوسان باعث می شود که سهامدارن بزرگ نتوانند با تغییر قیمت در زمان های مورد دلخواه تغییرات قیمتی مورد نظر خود را ایجاد کنند.
3- کاهش تلاطم در بازار: واضح است با وجود دامنه مجاز نوسان تغییرات قیمتی سهام محدود شده و فراتر یا کمتر از دامنه نخواهد رفت و این به معنای جلوگیری از بروز تغییرات ناگهانی در قیمت سهام و ثبات بیشتر در بازار سرمایه است
مضرات دامنه نوسان نیز عبارتند از:
1- تأخیردر کشف قیمت: به این معنا که قیمت ها در همان روز نمی توانند نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش بزرگ نشان دهند، بنابراین قیمت روز سهم قیمت واقعی آن نمی باشد
2- دخالت در معامله: یعنی باعث عدم بروز قیمت واقعی سهم در هر روز می شود.
3- سرایت تلاطم: به این معنا که تلاطم قیمت ها دلیل رسیدن به حد قیمتی متوقف شده و در روز کاری بعد به صورت تلاطم اضافی مشاهده خواهد شد.
4- اثر ربایشی: به اثری گفته می شود که در آن قیمت سهام به نقطه‌ای جذب می شود؛ به عبارت دیگر، وجود دامنه محدود در نوسان مانع از آن م یشود که قیمت ها آزاد باشند و قیمت های سهام مانند آهن‌ربا به محدوده‌های خاصی متمایل می شوند.
تجربه سایر کشورها درخصوص دامنه نوسان
در بسیاری از بورس های دنیا همچون تایوان، تایلند، استرالیا، اسپانیا، مالزی، ایتالیا، ترکیه، فرانسه، کره، ژاپن و ایران، قانونگذاران به منظور کاهش تلاطم بازار و کاهش ریسک و ضرر سرمایه گذاران در اثر تصمیمات احساسی و هیجانی اقدام به وضع دامنه مجاز نوسان نموده‌اند.
در بورس نیویورک، دامنه نوسان ایستا وجود ندارد؛ در بورس ژاپن، بر اساس قیمت سهم، دامنه ایستا و پویای متفاوتی برای هر سهم بر حسب ین، واحد پول این کشور، تعیین می‌شود. یعنی دامنه ایستا و پویا بر اساس قیمت هر سهم به‌صورت واحدی از ین است و به صورت درصدی تعریف نمی‌شود
در بورس های مادرید، قطر، مالزی و ژاپن، هر دو دامنه نوسان پویا و ایستا وجود دارد. به عنوان مثال در بورس مادرید برای هر سهم بر اساس نوسان تاریخی دامنه ایستا و پویای مجزایی تعیین می‌شود.
برنامه جدید سازمان بورس برای دامنه نوسان چیست؟
در این بین مجید عشقی، رئیس سازمان بورس درباره بحث دامنه نوسان، می‌گوید: دامنه نوسان به عنوان بحث جدید و مبنایی در بورس تلقی می‌شود که از ابعاد مختلف برخوردار است. در اقتصاد کشور با برخی از ابهام‌ها همراه هستیم که بخشی از آن به موضوع قیمت‌گذاری دستوری و تاثیرات آن در سودآوری شرکت‌ها باز می‌گردد.
وی با بیان اینکه اگر قرار بر حذف یا افزایش یکباره دامنه نوسان باشد، نوسانات و تلاطمات بازار بیشتر می‌شود، ادامه داد: این تلاطمات در بازار، دیگر به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست. سیاست ما این است تا دامنه نوسان به تدریج باز شود؛ اما این اتفاق در ابتدا باید از طرق شرکت‌هایی انجام شود که از ثبات بیشتری برخوردارند و در بازار بازیگران بزرگی دارند./ فارس