در سومین روز آذرماه، رکورد جدیدی در بازار ارز به ثبت رسید. دلار روز چهارشنبه مرز 29 هزار تومانی را شکست و به بالاترین سطح قیمتی از ۱۲ آبان ماه سال ۹۹ رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۵ عامل به صورت بنیادی زمینه‌ساز افزایش تقاضا در بازار شده‌اند؛ در کنار این عوامل، اظهارات گروسی به عنوان عامل اثرگذار جدید بر قیمت دلار مطرح شد.
روز چهارشنبه، دلار 540 تومان افزایش ارزش را تجربه کرد و در محدوده 29 هزار و 100 تومان قرار گرفت. آخرین بار اسکناس آمریکایی در 12 آبان 1399 چنین سطح قیمتی را به ثبت رسانده بود. چرا با وجود نزدیک شدن به مذاکرات هسته‌ای، اسکناس آمریکایی سیر صعودی گرفته و در سومین روز آذرماه به بالاترین قیمت 13 ماه اخیر رسیده است؟
5 عامل به صورت کلی در رشد قیمت دلار در ماه‌های اخیر اثر داشته‌اند. یکی از مهم‌ترین عوامل، ورود تقاضای آربیتراژی به بازار است که به علت تفاوت نرخ بازار و صرافی‌های بانکی ایجاد شده است. دومین عامل این است که برخی از سفته‌بازان تمایل دارند در آستانه مذاکرات هسته‌ای، دلار خود را در بالاترین سطح قیمتی به فروش برسانند. وجود تقاضای خروج سرمایه در بازار و تمایل برای خرید ارزرمزها عوامل زمینه‌ساز دیگری هستند که به رشد قیمت دلار کمک می‌کنند. در کنار این در ماه‌های اخیر وضعیت بازار سرمایه چندان مساعد نبوده است و ممکن است بخشی از نقدینگی از این بازار به سوی بازار ارز و طلا کوچ کرده باشد. در کنار 5 عامل یاد شده، روز گذشته یک عامل دیگر نیز نقش محرک رشد قیمت دلار را ایفا کرد.
برخی فعالان اعتقاد داشتند، اظهارات گروسی در مورد نتیجه مذاکرات با ایران عامل اصلی زمینه‌ساز رشد قیمت دلار بود. الجزیره روز گذشته خبر داد که مدیر‌کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی میگوید که مذاکرات با ایران به نتیجه نرسیده است.
ورود تقاضای آربیتراژی به بازار
در روزهای اخیر، اختلاف قیمت دلار در بازار آزاد و صرافی‌های بانکی بسیار زیاد شده است. همین عامل موجب شده تمایل برای خرید ارز ارزان بیشتر شود. قیمت ارزان‌تر صرافی‌های بانکی و منتخب موجب شده است که بعضا برخی از صرافی‌ها شاهد صف‌های طولانی تقاضا باشند. شلوغ‌تر شدن بازار اثر روانی زیادی روی افراد و سرمایه‌گذاران دارد و بعضا موجب می‌شود افراد بیشتری برای تهیه دلار به بازار مراجعه کنند.
تجربه معامله‌گران حکایت از آن دارد که هر زمان صرافی‌ها شلوغ شدند و صف‌های تقاضای بازار طولانی شد، قیمت دلار بعد از مدتی رشد قابل توجهی را تجربه کرد. با این حال، بارها اتفاقی خلاف این موضوع نیز رخ داد، به عنوان مثال، در مقاطعی از سال گذشته، صف‌های تقاضا، بعدها با کاهشی شدن روند دلار جمع شد.
سود 3 میلیونی از خرید دلار
دیروز قیمت دلار در بازار آزاد حدود 29 هزار تومان بود. این در حالی بود که صرافی‌های بانکی، قیمت فروش دلار را در حوالی 27 هزار و 700 تومان درج کرده بودند. به این ترتیب، در کمترین حالت بین دلار صرافی‌های بانکی و بازار آزاد هزار و 300 تومان اختلاف وجود داشت. با توجه به اینکه به هر فرد حدود 2 هزار و 200 دلار با قیمت دولتی تعلق می‌گیرد، دیروز سود حاصل از اختلاف خرید از صرافی‌ها و فروش در بازار بالای 2 میلیون و 800 هزار تومان بود.
روز دوشنبه حتی اختلاف قیمت بین صرافی‌های بانکی و بازار آزاد بیشتر بود و سود حاصل از خرید و فروش به بالای 3 میلیون و 800 هزارتومان می‌رسید. صرافی‌های بانکی روز سه‌شنبه کمی قیمت دلار را بالا بردند و همین عامل باعث شد کمی سود آربیتراژی معامله‌گران کاهش پیدا کند. در صورتی که در روزهای آتی، جو مذاکرات هسته‌ای تغییر کند و بازارساز نیز فاصله قیمتی خود با بازار آزاد را کاهش دهد، صف‌های ارزی پابرجا نخواهد ماند.
در این میان، بسیاری از افراد نیز شاکی هستند که نمی‌توانند از صرافی‌ها ارز ارزان را تهیه کنند. آنها می‌گویند، بسیاری از صرافی‌ها عنوان می‌کنند که ارز برای فروش با قیمت دولتی ندارند.
فروش ارز در بالاترین قیمت
قرار است که مذاکرات هسته‌ای هشتم آذرماه آغاز شود. به گفته فعالان، بسیاری از معامله‌گران تمایل داشته‌اند که ارز خود را قبل از شروع مذاکرات در بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانند. به عقیده شماری از فعالان، برخی از معامله‌گران تصور می‌کنند پیش از آغاز مذاکرات هسته‌ای بهتر است تا جایی که می‌توانند قیمت دلار را بالا ببرند. از نگاه آنها، در صورتی که مذاکرات هسته‌ای به سرانجام برسد، معامله‌گران خواهند توانست که در بالاترین قیمت ممکن، دلار خود را به فروش برسانند. اگر مذاکرات هسته‌ای نیز به سرانجام نرسد، معامله‌گران از قبل خود را با رشد قیمت تا حدی هماهنگ کرده‌اند و از صعود یکباره قیمت جا نخواهند ماند. به نظر می‌رسد حداقل در روزهای اخیر این دسته از معامله‌گران دچار ضرر نشده‌اند و اخبار جدیدی که به گوش بازار می‌رسد، حکایت از آن دارد که دشوار است مذاکرات هسته‌ای به احیای برجام منجر شود. با این حال، اگر در هفته آتی اتفاق مثبتی در مذاکرات وین رخ دهد، شدت افت قیمت دلار بسیار بیشتر خواهد بود.
خروج سرمایه و تقاضا برای دلار
در ماه‌های اخیر بارها خبرهای مختلفی مبنی بر خروج سرمایه از ایران منتشر شده است. به عنوان مثال، هر ماه اخباری منتشر می‌شود که ایرانی‌ها بالای هزار ملک در ترکیه خریداری کرده‌اند و اخیرا نیز آمارهای ملکی از سرمایه‌گذاری قابل توجه ایرانی در امارات حکایت دارد. برای انجام چنین خریدهای ملکی نیاز به تهیه دلار و سایر ارزهای معتبر وجود دارد. طبیعتا هر چقدر چنین تقاضاهایی در بازار بیشتر شود، قیمت دلار نیز افزایش بیشتری را تجربه خواهد کرد.
در کنار این موضوع باید اضافه کرد که افراد زیادی برای مهاجرت نیاز به تهیه دلار دارند. به عنوان مثال، اخیرا احسان قاضی‌زاده‌هاشمی، نماینده مجلس عنوان کرده است که طی سه سال گذشته حدود ۴ هزار نفر پزشک و حدود ۳۰۰ هزار نفر از جمعیت دانشگاهی که مدارک آنها فوق لیسانس و دکترا بوده، از کشور مهاجرت کردند. این اتفاق در حالی رخ داده است که افراد قبل از سال 97 تمایل کمتری به مهاجرت داشتند. بهبود شرایط اقتصاد کلان و امیدواری نسبت به چشم‌اندازهای آینده می‌تواند زمینه‌ساز کاهش مهاجرت و افت فشار ارزی به بازار شود. در صورت ایجاد محدودیت‌های مهاجرتی، تنها تقاضا به شکل‌های زیرزمینی‌تر نیاز خود را برطرف خواهد کرد.
خرید رمزارزها و خروج از بازار سرمایه
در ماه‌های اخیر تمایل به خرید بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها نیز در بازار ارز داخلی بیشتر شده است. سایت‌های فروش رمزارز در بازار داخلی بارها مورد مشاهده قرار می‌گیرند و افراد زیادی به واسطه انگیزه‌های سفته‌بازی و حفظ ارزش پول در موقعیت خرید بیت‌کوین و اتریوم و شت‌کوین‌ها قرار گرفته‌اند. خرید این ارزها نیاز به دلار و سایرارزها دارد و همین عامل زمینه‌ساز افزایش سطح تقاضا شده است. خریداران بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال سودهای نسبتا مساعدی کسب کرده‌اند و امیدواری نسبت به آینده این بازارها موجب شده است که روز به روز تقاضا برای خرید آنها بیشتر شود. در کنار این، شرایط بد اقتصاد ایران در سال‌های اخیر موجب شده است که تمایل برای نگه‌داری ریال نیز کاهش پیدا کند.
سال گذشته افراد زیادی برای حفظ ارزش پول خود وارد بازار سهام شدند. با این حال از مرداد سال قبل، افراد زیادی از بازار سهام خارج شدند و در ماه‌های اخیر نیز نقدینگی تمایل زیادی برای ماندن در این بازار نداشت. ممکن است خروج پول از بازار سرمایه به بازار ارز و طلا عامل دیگری باشد که زمینه‌ساز رشد قیمت اسکناس آمریکایی شده است. روزانه پول زیادی از بازار سهام خارج می‌شود و به نظر می‌رسد برای حفظ ارزش خود نیاز دارد که وارد سایر بازارهای سرمایه‌گذاری شود.
4 راهکار سیاست‌گذار برای مدیریت دلار
در شرایطی که وضعیت نوسانی دلار تشدید شده است، سیاست‌گذار از 4 روش می‌تواند اقدام به مدیریت نوسانات اسکناس آمریکایی کند.
به گفته برخی تحلیل‌گران، بازارساز در درجه اول باید تقاضای آربیتراژی را از بازار خارج کند. مهم‌ترین راه‌حل بازارساز برای اینکه هرج و مرج بازار را مدیریت کند، توزیع و فروش قیمت دلار از نرخ‌های بالاتر است. اگر بازارساز قیمت فروش خود را بالای نرخ بازار قرار دهد، از یکسو می‌تواند منابع ریالی بیشتر جذب کند و از سوی دیگر زمینه‌ساز خروج تقاضای آربیتراژی از بازار خواهد شد. با خروج این تقاضا، بازارساز می‌تواند منابع ارزی بیشتری را برای خود حفظ کند و در بازه زمانی طولانی‌تری از آنها استفاده کند.
انتشار اوراق دولتی دیگر راهکاری است که می‌تواند زمینه‌ساز جمع کردن بخش مهمی از نقدینگی شود. در کنار این انتشار اوراق می‌تواند بخشی از کسری بودجه را کاهش دهد و اثر افزایشی آن بر بازار ارز را مدیریت کند.
جدا از این عوامل، بازار ارز بیش از هر چیز دیگری نیاز به شفاف‌سازی و تغییر سمت و سوی انتظارات دارد. نخستین اقدام مهم سیاست‌گذار این است که چشم‌اندازی از نرخ تورم ارائه دهد که افراد انتظارات خود را با این نرخ تورم تنظیم کنند. مساله مهم دیگری که این روزها برای بازار اهمیت دارد، نتایج مذاکرات هسته‌ای است. سیاست‌گذار بهتر است که درباره آینده مذاکرات شفاف‌سازی کند و اشاره کند که در صورت عدم لغو تحریم‌ها از چه راهکارهایی برای مدیریت نوسان دلار می‌خواهد بهره ببرد. در این میان، چگونگی دسترسی به منابع ارزی بلوکه شده نیز اهمیت زیادی دارد.
عرضه قابل توجه در بازار دلار
بازارساز ارزی برای مدیریت قیمت دلار، عرضه خود را افزایش داده است. حجم فروش ارز توسط صادرکنندگان در سامانه نیما طی هشت ماه 1400، معادل 1/ 18 میلیارد دلار بوده که این میزان حدود 69 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، حجم فروش ارز توسط صادرکنندگان، در سامانه نیما طی هشت ماهه 1399، معادل 7/ 10 میلیارد دلار بوده که این میزان در مدت مشابه سال 1400، به 1/ 18 میلیارد دلار رسیده است. این امر حاکی از بهبود بازگشت ارز حاصل از صادرات توسط صادرکنندگان به چرخه اقتصاد کشور است. براین اساس حجم ارز عرضه شده در سامانه نیما توسط صادرکنندگان طی هشت ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 69 درصد افزایش داشته است. همچنین این حجم از ارز عرضه شده در سامانه نیما صرف واردات نیازهای ضروری، مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای برای افزایش تولید داخلی شده است.
گفتنی است، روند افزایش عرضه ارز در سامانه نیما همچنان در آبان ماه تداوم داشته است به گونه‌ای که عرضه ارز طی این ماه نسبت به ماه قبل حدود 20 درصد رشد داشته است./ دنیای اقتصاد