صبح دیروز، یکشنبه چهاردهم نوامبر، سرای شهزاده که بزرگترین مرکز تبادل ارز در افغانستان است، اعلام کرد که ارزش یک دلار آمریکایی در افغانستان، به ۹۵ افغانی رسیده است. روز گذشته یک دلار در بازارهای افغانستان به ارزش ۹۲ افغانی معامله می‌شد، اما از صبح یکشنبه، روند سقوط سریع افغانی در مقابل دلار، باعث نگرانی بسیاری از مردم شد.
سقوط سریع ارزش پول افغانستان در حالی رخ می‌دهد که بهای مواد خوراکی در بازارهای افغانستان به صورت روزانه در حال افزایش است. چنانچه پیش از این نیز تجربه شده است، یکی از پیامدهای سقوط ارزش ارز ملی افغانستان در مقابل ارزهای خارجی، افزایش چشمگیر بهای مواد خوراکی است، چون مواد مصرفی وارداتی در افغانستان، در بیرون از آن کشور به دلار خریداری می‌شوند و به هر میزان که ارزش دلار در بازارهای جهانی افزایش یابد، از جمله در مقابل ارز افغانی، به همان میزان بهای مواد خوراکی در داخل افغانستان نیز افزایش می‌یابد.
نبی اقبال، کارشناس اقتصاد در افغانستان، می‌گوید عوامل متعددی، از جمله مسدود ماندن ذخایر ارزی بانک مرکزی افغانستان در ایالات متحده، مشکلات ساختاری در اقتصاد افغانستان که از چند سال قبل وجود داشت، نبود توازن در صادرات و واردات، و کمبود پول نقد، باعث کاهش بهای ارز افغانی در مقابل ارزهای خارجی، از جمله در برابر دلار شده است.
به باور اقبال، تا پیش از فروپاشی دولت پیشین افغانستان، آمارها نشان می‌دادند که میزان واردات افغانستان از کشورهای خارجی، سالانه ۶ تا ۷ میلیارد دلار آمریکایی بیشتر از ارزش صادرات از افغانستان به کشورهای دیگر بود و این نبودِ توازن، به صورت طبیعی به کاهش ارزش ارز ملی کشور در سال‌های اخیر منجر شده است.
از سوی دیگر، بانک مرکزی افغانستان در تطبیق شیوه‌های جهانی در تامین ثبات مالی در داخل افغانستان ناکام بوده است و با مسلط شدن طالبان بر افغانستان، نظم مالی و اقتصادی نیز متلاشی شده است.
نبی اقبال می‌گوید، به دلیل بی‌اعتمادی مردم افغانستان به بانک‌ها، اکنون تنها حدود ده درصد از مردم برای معاملات پولی در افغانستان، از سیستم بانکی استفاده می‌کنند و نود درصد دیگر، روش‌های غیر‌رسمی را برای مبادلات یا ذخیره‌های مالی خود به‌کار می‌گیرند. به باور اقبال، این امر نیز به کاهش بهای ارز افغانی در مقابل ارزهای خارجی کمک کرده است.
این کارشناس اقتصاد معتقد است که کاهش بهای ارز افغانی در مقابل ارزهای خارجی، رشد تورم و افزایش قیمت مواد خوراکی را در داخل افغانستان به دنبال دارد، چون بازار افغانستان وابسته به واردات از کشورهای خارجی است و تمامی مواد وارداتی به افغانستان، به ارزهای خارجی، از جمله دلار خریداری می‌شوند. نبی اقبال می‌افزاید که طالبان و بانک مرکزی افغانستان که اکنون در اختیار این گروه است، ابزارها و توانایی‌های کنترل بازار افغانستان و بهای ارز افغانی ندارد و در نتیجه، فقر بیشتر و قحطی وسیع‌تر در انتظار جامعه افغانستان است.
بر این مبنا، کاهش بهای ارز افغانی، نگرانی شهروندان افغانستان را در پی داشته است. حبیب‌الله فایق، از شهروندان افغانستان، در واکنش به افزایش سریع ارزش دلار در برابر ارز افغانی، در صفحه فیسبوک خود می‌نویسد:ه یک دلار به ۹۵ افغانی رسید و این روند اگر ادامه پیدا کند، به‌زودی یک دلار به ۱۰۰ افغانی می‌رسد. مردم از گرسنگی خواهند مرد، چون قیمت یک کیسه آرد بیشتر از سه هزار افغانی خواهد شد و مردم عادی توان خرید آن را ندارند.»
حبیب‌الله فایق با انتقاد از عملکرد دولت طالبان، می‌نویسد که مسئولان «امارت» طالبان، در خواب و خیال، سرگرم قوم و قبیله و جنگ قدرت هستند و کنترل اوضاع اقتصادی از دست‌شان رفته است.
قیوم بیگ، شهروند دیگر افغانستان، نوشته است که با رسیدن زمستان، علاوه بر گسترش قحطی و بیکاری، کاهش بهای ارز افغانی در مقابل دلار و بقیه ارزهای خارجی نیز مشکلات مردم افغانستان را دوچندان ساخته است. آقای بیگ با ابراز نگرانی می‌افزاید که مردم افغانستان شب و روزهای پرخطری در پیش دارند.
با فروپاشی دولت پیشین افغانستان، حدود پانصد هزار تن از زنان و مردانی که در ساختارهای مختلف نهادهای اداری افغانستان کار می‌کردند، مشاغل خود را از دست دادهاند و دیگر منبع عایداتی برای تامین نیازهای خانواده‌هاشان ندارند. بیکاری گسترده، خشکسالی مداوم، مسدود شدن حمایت‌های مالی کشورهای خارجی، و فرار سرمایه‌ها از افغانستان در پی فروپاشی دولت پیشین، نیز به گسترش فقر در آن کشور کمک کرده است.
در سه ماه اخیر، برنامه جهانی غذا و شمار دیگری از سازمان‌های جهانی مددرسان، بارها احتمال وقوع فاجعه بشری در پی گسترش فقر و قحطی در افغانستان را گوشزد کرده‌اند و هشدار دادهاند. این سازمان‌ها از کشورهای ثروتمند خواسته‌اند که کمک‌های خود را برای نجات مردم افغانستان، به ویژه در زمستان پیش رو، افزایش دهند و از وقوع فاجعه بشری در آن کشور جلوگیری کنند. براساس آمارهای برنامه جهانی غذا، تنها پنج درصد از شهروندان افغانستان به غذای سالم و کافی دسترسی دارند و بقیه مردم، در سطوح مختلف، دچار ناامنی غذایی هستند.
دیوید بیسلی، مدیر برنامه جهانی غذا که اخیراً به افغانستان سفر کرد، گفته است که آن سازمان به صورت فوری به ماهانه ۲۳۰ میلیون دلار نیاز دارد تا برای ۲۲ میلیون تن از شهروندان افغانستان که در معرض قحطی و گرسنگی هستند، غذا تهیه کند.