درحالی‌که اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک می‌گوید بخش بزرگی از بازار پوشاک ایران به تصرف بنگلادشی‌ها درآمده، اما در واردات رسمی ایران از این کشور فقط «نخ و پارچه» دیده می‌شود.
چندوقت اخیر مجید افتخاری، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک عنوان کرد: «درپی کوچک شدن بازار پوشاک اروپا به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، کشور بنگلادش به بازار پوشاک ایران ورود کرده و به‌علت قیمت پایینی که دارد، هیچ‌تولیدکننده داخلی‌ای نمی‌تواند با آنها رقابت کند؛ چراکه کالاهای استوکی که اروپا به‌دلیل شرایط کرونا سفارش آنها را کنسل کرده، به‌صورت تناژی و با قیمت بسیار نازل به کشور وارد می‌شود.» درواقع این خبر وجود انبوه پوشاک بنگلادشی در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها را تایید کرده و علت ورود این کالاها به کشور را توضیح داده اما براساس آمار رسمی واردات پوشاک روند کاهشی داشته و از 64 میلیون دلار در سال‌های 95 و 96 به 12 میلیون دلار در سال 99 و به 2.7میلیون دلار نیز در 6 ماهه امسال رسیده است.
این اعداد نشان می‌دهد میزان واردات پوشاک طی سال‌های اخیر کاهش 6 برابری داشته است و اگر نگاهی به محصولات موجود در فروشگاه‌ها داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که این آمار با حجم پوشاک خارجی موجود در فروشگاه‌ها همخوانی ندارد. به‌نظر می‌رسد این کالاها از مبادی غیررسمی (قاچاق) وارد کشور شده‌اند. مورد جالب‌توجه و عجیب، ادعای واردات پوشاک از بنگلادش است. بررسی‌های «فرهیختگان» از آمارهای رسمی گمرک نشان می‌دهد در 6 ماهه نخست سال جاری 17 میلیون و 600 هزار دلار کالا از این کشور وارد ایران شده اما هیچ‌کدام به نام پوشاک وارد نشده و کد تعرفه وارداتی آنها پارچه و نخ است.
واردات پارچه و نخ از بنگلادش با اسم لباس؟
براساس گفته مجید افتخاری پس از اروپایی‌ها، ترک‌ها و چینی‌ها، اخیرا بنگلادشی‌ها هم به بازار پوشاک ایران وارد شده‌اند اما بررسی‌های «فرهیختگان» از آمارهای رسمی نشان می‌دهد ردی از بنگلادش در واردات رسمی پوشاک کشور دیده نمی‌شود و پوشاک وارداتی کشور در 6 ماهه نخست امسال از کشورهای ترکیه، آلمان، امارات، چین و فرانسه وارد شده است. اما نکته جالب‌توجه اینکه از حدود 17.5 میلیون دلار واردات رسمی ایران از بنگلادش، کل آن مربوط به چهار قلم شامل 1- پارچه تاروپودباف از کنف یا سایر الیاف نسجی پوسته ساقه نباتات، 2- نخ از کنف یا از سایر الیاف نسجی پوسته ساقه نباتات یک لایه، 3- نخ از کنف یا از سایر الیاف نسجی پوسته ساقه نباتات چندلایه و 4- پراکسید هیدروژن (آب‌اکسیژنه) حتی جامد شده با اوره است. در اینجا می‌خواهیم بااحتیاط حرف بزنیم اما اگر حجم پوشاک بنگلادشی در بازار ایران زیاد باشد، این شائبه وجود خواهد داشت که تعرفه‌های مربوط به نخ و پارچه احتمالا باید پوشاک باشد یا اینکه پوشاک در خارج از مبادی رسمی و به‌صورت قاچاق وارد کشور شده است.
پوشاک رتبه اول قاچاق کالا
آخرین آماری که توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا اعلام شده است مربوط به سال 96 است که این آمار نشان می‌دهد در میان کالاهایی که به‌صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند پوشاک با سهم 20.6درصدی در رتبه اول قرار گرفته و بیشترین حجم از این امر را به خود اختصاص داده است. براساس این آمارها در سال 96 حجم واردات قاچاق پوشاک 2.5میلیارد دلار اعلام شده، درحالی‌که کل واردات رسمی پوشاک در کشور در همان سال 64 میلیون دلار بوده است، یعنی در سال 96 معادل 39 درصد قاچاق؛ واردات رسمی داشته‌ایم، درحالی‌که آمار غیررسمی رقمی فراتر از این را نشان می‌دهد؛ چراکه در کشور تنها 10 درصد قاچاق شناسایی و اعلام می‌شود.
کارشناسان بانک جهانی در آخرین گزارش خود که به سهولت کسب‌وکار نهادهای مختلف پرداخته‌اند، عنوان کرده‌اند: «انجام تجارت خارجی (صادرات و واردات) در ایران نسبت به 128 کشور دیگر در جهان سخت‌تر، زمان‌برتر و پرهزینه‌تر است، بنابراین شاید یکی از دلایل افزایش قاچاق در کشور همین امر بوده و سهولت قاچاق از مبادی رسمی و غیررسمی نیز موجب شده حجم قاچاق در کشور روند افزایشی به خود بگیرد.»
در سال‌های گذشته طرح‌هایی درخصوص مبارزه با قاچاق کالا انجام شد که موفق هم بود اما به دلایل نامشخصی اجرای آن متوقف شد و شاید همین امر موجب شده که این بار بازار پوشاک در اختیار کالاهای بنگلادشی قرار گیرد. گویا قاچاق پوشاک جزء آسان‌ترین قاچاق‌ها در میان سایر کالاها محسوب می‌شود؛ چراکه برای ورود آن به مرزهای کشور روش‌های مختلفی همچون ته‌لنجی، کولبری، چمدانی و مخفی کردن در میان واردات کالاهای مجاز مثل داخل لاستیک و... وجود دارد. با وجود اینکه واردات ته‌لنجی قانونی است اما به‌دلیل عدم نظارت کافی به یک روش آسان برای قاچاق پوشاک تبدیل شده، به‌طوری‌که حجم واردات تحت عنوان ته‌لنجی با کل ظرفیت یک لنج برابری می‌کند.
بررسی‌های میدانی و گپ‌وگفت با برخی واردکنندگان خبر از آن دارد که اغلب این کالاها به‌محض ورود به ایران نه‌تنها به تهران و سایر شهرها و انبارهای تهران و سایر شهرها نمی‌رسد، بلکه حتی یک روز هم در شهرهای مرزی باقی نمی‌ماند و در همان لحظه انتقال معامله شده و به فروش می‌رسد و به‌محض ورود به ایران به خریداران در سایر شهرها ارسال می‌شود.
فروش پوشاک قاچاق اغلب در فضای مجازی
رئیس اتحادیه فروشندگان پوشاک درباره حضور پوشاک بنگلادشی قاچاق که در بازار و مغازه‌ها وجود دارد، تاکید کرد: «باید با متخلفان این امر، ضابطان قضایی که در حوزه مبارزه با قاچاق کالا فعالیت دارند برخورد کنند، زیرا اتحادیه از نظر قانونی اجازه برخورد با آنها را ندارد و صرفا می‌تواند بازرسی کند و در صورت مشاهده کالاهای قاچاق و غیرمجاز به صاحبان مغازه‌ها و فروشگاه‌ها اخطار دهد. علاوه بر این در صورت تکرار نیز آنها را به مراجع ذی‌ربط اطلاع دهند.»
وی بیان کرد: «اغلب پوشاکی که از راه‌های غیرقانونی وارد کشور می‌شوند، درحال‌حاضر توسط دستفروشان کنار خیابان، فضای مجازی و سایر روش‌های زیرزمینی به فروش می‌رسند که با یک گشت کوچک درکنار خیابان‌ها و فضای مجازی این امر به‌راحتی قابل‌رصد است.»
ابوالقاسم شیرازی درباره افزایش حجم قاچاق پوشاک در کشور عنوان کرد: «با شیوع ویروس کرونا حجم پوشاک غیرمجاز در مغازه‌ها کاهش یافته بود اما در سه‌ماه اخیر مجددا میزان ورود پوشاک قاچاق (کالاهای بنگلادشی) به کشور روند افزایشی به خود گرفته که باید مسئولان مربوط به حوزه قاچاق آن را بررسی کرده و راه‌های ورود آنها را مسدود کنند، زیرا با این روند تولیدکنندگان پوشاک بیشتر از گذشته متضرر خواهند شد.»
وی درخصوص فعالیت تولیدکنندگان پوشاک افزود: «قبل از برگزاری نمایشگاه مدکس برخی از آنها تعطیل شده بودند اما بعد از آن اغلب آنها فعالیت خود را از سر گرفته‌اند.» گفتنی است اگر کمبود مواد اولیه تولید پوشاک در کشور با همین روند حرکت کند، کارگاه‌های تولید پوشاک در کشور به ورشکستگی و تعطیلی خواهند رسید.
سود 70 درصدی پوشاک خارجی
در بررسی‌های میدانی «فرهیختگان» یکی از فروشندگان پوشاک عنوان کرد: «نه‌تنها فروش پوشاک خارجی برای ما سود بیشتری دارد، بلکه خرید کالای قاچاق نیز برای ما مقرون به‌صرفه‌تر است؛ چراکه قیمت مناسب‌تری دارد. به‌طوری‌که اگر فروش محصولات تولید داخلی 30 درصد سود با دوره انتظار بالا است؛ فروش پوشاک خارجی 60 تا 70 درصد سود دارد و سریع‌تر هم به فروش می‌رسند، چون مشتریان اغلب به‌دنبال کالاهای خارجی همچون چین، پاکستان، بنگلادش و... هستند و تمایلی به خرید پوشاک ایرانی ندارند.» وی افزود: «معمولا وقتی پوشاک خود را در فروشگاه با محدوده قیمتی مشخصی به فروش می‌رسانیم، مجبور خواهیم بود با همان محدوده قیمتی بین سه تا 6 ماه فروش را ادامه دهیم، حتی وقتی قیمت آن افزایش می‌یابد تا با این روش مشتریان خود را حفظ کرده و از دست ندهیم. درواقع با چنین روش فروشی حاشیه سود خود را از آن محصول به حداقل می‌رسانیم.»
سندسازی راهی برای فروش راحت پوشاک قاچاق
در تحقیقات میدانی، فروشنده مغازه‌ای درخصوص بازرسی که از اصناف صورت می‌گیرد، بیان کرد: «اغلب برای بازرسی‌ها به عمده‌فروشی‌ها مراجعه می‌شود. اگر هم به مغازه‌ها و فروشگاه‌های کوچک مراجعه کنند از کالاهای قاچاق مطلع نخواهند شد، زیرا برای خرید آنها فاکتورسازی انجام می‌شود، بنابراین خرید پوشاک قاچاق توسط خرده‌فروشی‌ها به‌راحتی از چشم‌ها پنهان می‌شود.»
پوشاک خارجی ارزان‌تر از ایرانی!
یکی از تولیدکنندگان پوشاک در گفت‌وگو با «فرهیختگان» افزایش چندباره قیمت مواد اولیه در یک‌سال، افزایش همه‌ساله دستمزد کارگران، قیمت بالای مواد اولیه، افزایش مالیات، عدم‌حمایت از تولید و... را ازجمله دلایل مهم خروج تولیدکنندگان از این حوزه و اقدام به واردات قاچاق دانست و عنوان کرد: «این دلایل موجب شده تولیدکنندگان پوشاک در کشور حجم تولید خود را کاهش دهند که موجب افزایش قیمت‌ها نیز شده است، از سوی دیگر با توجه به وضعیت اقتصادی حاکم در جامعه و تمایل افراد برای خرید پوشاک خارجی خریداران ترجیح می‌دهند کالای خارجی که ارزان‌تر است را خریداری کنند و همچنین کمبود برندسازی در صنعت پوشاک ایران موجب شده مشتریان تمایلی به استفاده از کالای ایرانی را نداشته باشند.»
یکی دیگر از تولیدکنندگان پوشاک گفت: «با توجه به اینکه مواد اولیه تولید پوشاک (پارچه، نخ، یراق و...) وارداتی است و اغلب نساجی‌های داخلی با نصف ظرفیت خود فعالیت می‌کنند، بنابراین محصولات وارداتی ظاهرا صرفه بیشتری برای برخی فروشندگان دارد. تحریم‌ها و همچنین افزایش نرخ ارز موجب افزایش قیمت تمام‌شده آنها شده است، بنابراین با چنین شرایطی اصلا تولید داخلی صرفه اقتصادی برای ما ندارد. از سوی دیگر برای تولید یک محصول باید نقدینگی قابل‌توجهی در دست تولیدکننده باشد، زیرا با شرایطی که در بازار حاکم است تولیدکننده پوشاک باید با سایرین (فروشنده پارچه، یراق و...) به‌صورت نقد معامله کند که همین امر دامنه تولید پوشاک داخلی را کوچک‌تر کرده است.»
نه به خرید پوشاک داخلی!
ابوالقاسم شیرازی، رئیس اتحادیه فروشندگان پوشاک در پاسخ به این سوال که چرا درحال‌حاضر اغلب فروشندگان پوشاک به عرضه محصولات بنگلادشی پرداخته‌اند، گفت: «فروشندگان براساس ذائقه مشتریان در بازار پوشاک گام برمی‌دارند و آنها نمی‌توانند خریداران را مجبور به خرید پوشاک داخلی کنند، از سوی دیگر اگر صرفا پوشاک داخلی در فروشگاه‌های خود عرضه کنند بخش عمده‌ای از مشتریان خود را از دست خواهند داد، بنابراین برای جلوگیری از ورشکستگی و همچنین تامین نیاز مردم مطابق با ذائقه آنها در عرضه پوشاک خارجی اعم از چینی، بنگلادشی و... گام برمی‌دارند. درواقع قبل از اینکه انگشت اتهام خود را به‌سمت فروشندگان پوشاک بگیریم باید فرهنگ مردم را دستخوش تغییرات قابل‌توجهی کنیم؛ چراکه متاسفانه مصرف‌کنندگان پوشاک حاضرند بی‌کیفیت‌ترین پوشاک خارجی را خریداری کنند اما از خرید باکیفیت‌ترین پوشاک تولید داخلی خودداری می‌کنند.»
وی افزود: «این درحالی است که اغلب کالاهای ایرانی در مقایسه با مشابه ترک، چینی، بنگلادشی و... دارای کیفیتی بالاترند، بنابراین باید با ایجاد شرایطی مناسب برای تولیدکنندگان بازار رقابتی (از نظر قیمتی) با کالاهای وارداتی برای آنها ایجاد کنیم تا بتوانند با پوشاک خارجی مبارزه کنند و همچنین در این راستا باید از ظرفیت رسانه‌ها برای تشویق مردم در جهت خرید پوشاک داخلی استفاده کرد.»
بازار پوشاک ایران نیازمند تولیدات دانش‌بنیان
وی در ادامه گفت: «باید تمام بخش‌های تولید پوشاک دانش‌بنیان شوند، به‌طوری‌که الگو، طرح‌ها و سایر عوامل وابسته به تولید پوشاک براساس دانش روز دنیا گام بردارند تا تولیدات داخلی بتوانند با کالای قاچاق مقابله کنند، زیرا در گذشته تجربه نشان داده تولید پوشاک با کیفیت و دانش‌بنیان جای کالای قاچاق و خارجی را در بازار داخلی پر کرده است.»
وی با بیان اینکه یکی از مشکلات موجود در تولید پوشاک داخلی، نوسانات شدید قیمتی مواد اولیه در بازار است، عنوان کرد: «باید ثبات قیمتی در بازار مواد اولیه رخ دهد تا تولیدکنندگان بتوانند کالاهایی با کیفیت بالا و قیمتی مناسب عرضه کرده تا توان رقابت قیمتی با محصولات وارداتی را داشته باشند.»/ فرهیختگان