التهاب چند هفته اخیر بازار ارز و عدم بازگشت قیمت دلار به نرخ سابق نگرانی‌هایی را در بازار ایجاد کرده است. برخی‌ها اعتقاد داشتند افزایش قیمت ارز آگاهانه است و دولت با گران شدن ارز به دنبال سود است اما مسؤولان همواره این موضوع را بشدت تکذیب کردند.
وزیر اقتصاد، رئیس کل بانک مرکزی و سایر مسؤولان بعد از افزایش قیمت دلار تا 3400 تومان اعلام کردند بازار هیجانی است و بزودی نرخ ارز به قیمت سابق بازمی‌گردد اما روند قیمت ارز نشان می‌دهد که بازگشت قیمت کمی بعید به نظر می‌رسد و دولت باید فکری به حال بازار ملتهب ارز کند. همین موضوع بهانه‌ای شد تا روز گذشته احمد توکلی، الیاس نادران و غلامرضا مصباحی‌مقدم 3 نماینده مجلس و کارشناس اقتصادی در نامه‌ای به رئیس‌جمهور نسبت به نوسانات اخیر ارزی و خطر عدم‌مدیریت بازار ارز برای اقدامات ضدرکود تورمی دولت هشدار بدهند. آنها در این نامه از دولت خواستند که در وضعیت رکودی، دولت باید از تولید و مستضعفان حمایت کند.
متن نامه به روحانی
متن نامه توکلی، نادران و مصباحی‌مقدم به شرح زیر است: نوسانات صعودی قیمت ارز در بازار تهران، و به‌طور همزمان افزایش قیمت سکه و کاهش ارزش شاخص بازار بورس، علائم ناخوشایندی است که ممکن است سرآغاز دوره جدیدی از تلاطم بازار ارز باشد و موجب افزایش تازه‌ای در هزینه تولید و کاهش قدرت بنگاه‌های تولیدی در تأمین سرمایه در گردش و کاهش تولید ناشی از این دو عامل گردد و رکود موجود را دوچندان سازد. علاوه بر آن گرانی ناشی از انتظارات نامناسب، و با وقفه‌ای نسبت به آن، افزایش هزینه تولید، ممکن است وارد صحنه شوند و تورمی را که رو به کاهش بود، مجدداً تشدید کنند.
این فرآیند، خروج سرمایه از بورس را شدت می‌بخشد و فشار بر بنگاه‌ها را بیشتر می‌کند و با تقویت انتظارات نامناسب تورم را هم افزون می‌سازد. اضافه بر اینها، کاهش قیمت نفت و اثر رکود تشدید شده امسال بر درآمدهای مالیاتی سال آتی، دولت را در تنظیم بودجه بدون کسری، با مشکلات جدی روبه‌رو می‌سازد، بویژه آنکه دولت و مجلس به شرایط تحریمی کم‌توجهند و عدم صرفه‌جویی در دولت و خلق هزینه در مجلس ادامه دارد. اگر این نقایص به‌سرعت چاره نشود، فشار ناشی از کسری بودجه نیز بر وخامت اوضاع خواهد افزود. به نظر می‌رسد برای پیشگیری از این وضعیت ناگوار، اقدامات عاجلی باید صورت گیرد که اهم رئوس آن به‌قرار زیر است:
1- بازار ارز باید بدون هیچ تردیدی تحت مدیریت دولت قرار گیرد. نصیحت رئیس کل محترم بانک مرکزی به بانک‌ها که تلویحاً تقصیر افزایش قیمت ارز را به گردن آنها می‌اندازد، ابزاری کاملاً ناکاراست. این نحوه موضع‌گیری از کسی که وظیفه حفظ ثبات ارزش پول ملی را به‌عهده دارد، چاره‌ساز نیست و تنها فرصت مهار بازار را از دست دولت می‌ستاند. تخصیص ارز باید با مدیریت کامل صورت گیرد و هر معامله‌ای خارج از بازار تحت مدیریت، منع گردد و صادرکنندگان با اعلان ارز حاصل شده خود، تنها مجاز به عرضه ارز به همین بازار باشند و فروش تنها به کسانی مجاز باشد که جواز خرید ارز از دولت داشته باشند. ارز باید به‌نرخ واحد که شورای پول و اعتبار تعیین می‌کند خرید و فروش شود. خاطرنشان می‌کنیم وظایف قانونی در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مقابله با پولشویی نیز در چنین شرایطی عملی‌تر است. این قانون دولت را ملزم می‌کند که سیستم نرم‌افزاری برای رهگیری گردش ارزی و رصد مسیر تردد ارز مستقر کند.
2- سیاست تثبیت نرخ ارز باید با سیاست بودجه‌ای انقباضی همراه گردد تا کسری بودجه پیدا نشده و فشار نقدینگی بر تورم را در پی نداشته باشد.
3- سیاست بازرگانی باید به‌نفع تولید داخل تنظیم گردد.
4- با فساد، بویژه در بانک‌ها باید بشدت برخورد شود.
5- برای جلوگیری از افزایش قیمت زمین و مسکن و جلوگیری از انتقال سرمایه‌ها از بخش تولید کالایی و بازار سرمایه به این بخش که معضل کمبود منابع برای بنگاه‌های تولیدی را بشدت می‌افزاید، مالیات بر عایدی سرمایه سوداگری در بخش زمین و مسکن باید به‌سرعت تصویب و اجرایی شود.
6- دوران رکود و تورم فعلی گروه کثیری از مردم وفادارتر به اسلام و ایران را از داشتن حداقل‌های معیشتی محروم می‌سازد. سیاست حمایتی حتماً باید برای این دسته تأمین گردد. بدون هیچ تردیدی باید از طریق کارت هوشمند خرید و مصرف بسته‌ای از مواد غذایی ضروری را برای این خانوارها بویژه کودکانشان تضمین کنیم. دولت آمریکا که سرآمد دولت‌هایی است که حداقل دخالت در اقتصاد را دارد، به همین مقصود، پس از رکود شدید سال 2008 بر دامنه حمایت خویش از فقرا بشدت افزوده است، به‌طوری که در پایان سال
2013 به 47،609،084 نفر از اتباع
خویش (20 درصد جمعیت) کوپن غذا
(Food Stamp) داده است و جمعاً نزدیک به 80 میلیارد دلار (79،641،880 دلار) برای این برنامه در سال مذکور اعتبار اختصاص داد. پیشنهاد می‌کنیم سریعاً جلسات مشترک مسؤولان اقتصادی و نمایندگان اقتصادی مجلس برای همفکری در مقابله با مشکلات موجود و سناریوهای احتمالی پیشِ‌رو، تشکیل گردد.
برخی دخالت‌ها موجب نوسان در بازار می‌شود
از طرفی رئیس کل بانک مرکزی معتقد است که دخالت برخی‌ها موجب تلاطم در بازار ارز می‌شود. ولی‌الله سیف در این باره گفت: در برخی زمان‌ها با توجه به دخالت‌هایی که انجام می‌شود، نوساناتی در نرخ ارز ملاحظه می‌کنیم که بانک مرکزی در رابطه با این نوسانات اقدامات لازم را انجام می‌دهد. ولی‌الله سیف با حضور در جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان تهران، گفت: ظرف چهار سال گذشته 26 میلیون برگ چک برگشتی داشتیم، بر همین اساس اقداماتی را جهت ساماندهی و نظم‌بخشی در این حوزه آغاز کرده‌ایم.
سامانه‌ای تحت عنوان چکاوک در کشور شکل گرفته است که در حال حاضر در 12 استان پیاده‌سازی و حداکثر تا اسفند سال جاری در کل کشور اجرایی می‌شود. وی افزود: چک‌های برگشتی در اقتصاد و بازار بی‌اعتمادی ایجاد می‌کند و متاسفانه در کشور حجم چک‌های برگشتی بسیار بالا است. نظام بانکی باید شرایطی را فراهم کند که اعطای دسته‌چک به متقاضیان و مشتریان با حداکثر دقت صورت بگیرد. سامانه چکاوک این امکان را فراهم می‌کند که به‌راحتی اعتبار درخواست‌کننده چک مشخص شود، ضمن اینکه با استفاده از این سامانه می‌توان نظامی ایجاد کرد که بانک‌هایی که موجودی لازم را ندارند، چک‌هایشان در اتاق پایاپای نتواند تهاتر شود.
رئیس کل بانک مرکزی درباره نوسانات نرخ ارز در بازار نیز گفت: عوامل بنیادین موثر در تعادل بازار ارز تفاوت ویژه‌ای نداشته است و نرخ بازار یک نرخ تعادلی است. سیف ادامه داد: بانک مرکزی در رابطه با نرخ ارز در بازار آزاد نگاه کاملا منطقی دارد و اجازه می‌دهد این قیمت با عوامل بنیادین خود تعدیل شود و شرایط بتدریج باعث تغییر در این روند شود. وی تاکید کرد: نوسان شدید ناگهانی در قیمت ارز به هیچ وجه منطقی نیست و برای جلوگیری از این نوسانات و ایجاد انضباط در بازار ارز، برنامه‌هایی توسط بانک مرکزی اجرایی خواهد شد. رئیس کل بانک مرکزی درباره تعیین نرخ 2850 تومان برای ارز در بودجه سال 1394 نیز گفت: این نرخ تنها یک نرخ محاسباتی است و هیچ‌گونه تقیدی نسبت به تحقق قطعی آن در آینده وجود ندارد. ممکن است بر اثر عوامل و شرایط اقتصادی این نرخ محقق نشود. در بودجه سال 1393 نرخ ارز 2650 تومان پیش‌بینی شده بود که از ابتدای سال جاری نرخ 2650 تومان را نداشتیم. در حال حاضر که 9 ماه از سال گذشته نرخ ارز 2690 تومان است و متوسط قیمت در هشت ماه گذشته نیز حدود 2520 تومان بوده است.