ایران به دلیل برخورداری از اقلیم مناسب بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان به شمار می رود و بیش از 90 درصد زعفران جهان توسط ایران تامین می شود. کاربردهای مختلف زعفران در داروسازی و آشپزی سبب شده است که تقاضا جهت خرید این ادویه همواره بالا باشد. با توجه به اینکه زعفران به عنوان یکی از گرانترین ادویه های جهان به شمار می رود عوامل متعددی وجود دارند که سبب کاهش یا افزایش قیمت این محصول در بازارهای جهانی می شوند. در ایران مناطق مختلفی همچون قائنات، تربت حیدریه و گناباد به عنوان قطب تولید زعفران به شمار می روند که محصول تولید شده توسط این مناطق به دلیل کیفیت بالا قابلیت صادرات به خارج از ایران را دارد. عوامل متعددی وجود دارند که سبب شده اند قیمت زعفران در مدت زمان گذشته افزایش پیدا کند که یکی از مهمترین آنها بهره برداری سخت این محصول است. در ادامه عوامل موثر بر روی قیمت زعفران صادراتی در بازارهای داخلی و خارجی را بررسی می کنیم.
بررسی قیمت انواع زعفران در آدرس زیر:
https://www.buskool.com/product-list/category/%D8%B2%D8%B9%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86
همخوانی عرضه و تقاضا
طی سال های گذشته سطح زیر کشت زعفران در ایران 125 هزار هکتار و میزان زعفران تولیدی نیز حدودا 500 تن بوده است. با توجه به اینکه بخش انبوهی از زعفران جهان توسط ایران تامین می شود کاهش یا افزایش سطح زیر کشت این محصول بر روی عرضه و تقاضا آن در بازارهای داخلی و خارجی تاثیر زیادی دارد. علاوه بر این به دلیل خواص فراوان زعفران و کاربرد آن در پخت انواع غذا بازار خرید و فروش این محصول همواره داغ است. اگر میزان تقاضا جهت خرید زعفران افزایش پیدا کند در نتیجه به دلیل کمبود عرضه قیمت زعفران در بازارهای داخلی و خارجی دستخوش تغییرات می شود. همچنین زعفران به عنوان یکی از اقلام صادراتی مهم غیرنفتی در کشور محسوب شده و به همین جهت بخش کمی از آن وارد بازار داخلی می شود؛ به همین دلیل ناهماهنگی در خرید و فروش این محصول در بازارهای داخلی بر روی قیمت آن نقش زیادی دارد.
نوسانات ارزی
مهمترین عاملی که سبب شده است طی سال های اخیر قیمت زعفران صادراتی در بازارهای داخلی و خارجی افزایش چشمگیری داشته باشد نوسانات ارزی بوده است. با توجه به رشد نرخ ارز سایر هزینه های مربوط به تولید و نگهداری محصول افزایش پیدا کرده است که به تبع بر روی قیمت زعفران صادراتی نیز تاثیر گذاشته است. همچنین نرخ ارز بر روی هزینه حمل و نقل زمینی و هوایی، بسته بندی و نیروی انسانی تاثیرگذار می باشد و با افزایش این هزینه ها قیمت زعفران صادراتی بیشتر شده است. افزایش نرخ ارز سبب می شود که دیگر بازارها نیز دچار نوسان شوند؛ به عنوان مثال بالا رفتن قیمت دلار سبب می شود قیمت محصولات کشاورزی مانند کود و سم افزایش پیدا کند که در نهایت منجر به افزایش قیمت زعفران صادراتی می شود.
بسته بندی
یکی از مشکلاتی که سبب شده است فروش مستقیم زعفران تولید شده در ایران بالا نباشد ضعف بسته بندی این محصول است. امروزه بسته بندی زعفران به صورت های مختلف فلزی، پلی کریستال و پاکتی است که با توجه به کشور مقصد باید از انواع مختلف بسته بندی استفاده کرد. در واقع جهت فروش زعفران در بازارهای داخلی و خارجی از بسته بندی مختلفی استفاده می شود که اغلب از بسته بندی پاکتی جهت فروش در بازارهای داخلی و از بسته بندی پلی کریستال و فلزی جهت فروش در بازارهای بین المللی استفاده می شود. یکی از موارد مهمی که در انتخاب بسته بندی زعفران باید در نظر داشت حفظ محصول از نظر رنگ، ظاهر و عطر می باشد که بسته بندی انتخابی باید دارای استحکام کافی در این زمینه باشد تا از خرد شدن و تغییر شکل محصول جلوگیری شود. همچنین با توجه به اینکه جهت صادرات حمل و نقل محصول از طریق هوایی انجام می شود وزن بسته بندی در هزینه حمل و نقل تاثیر زیادی دارد و باید تلاش شود بسته بندی مورد نظر در عین شکیل و محکم بودن دارای وزن کمی باشد. علاوه بر این طرح روی بسته بندی باید زیبا و بازارپسند باشد و مشتری را در نگاه اول به سمت خود جذب کند.
نوع زعفران
زعفران تولید شده در ایران دارای انواع مختلفی است که هر یک از آنها دارای درجه کیفی متفاوت می باشند. به صورت کلی زعفران از دو بخش کلاله (قرمز رنگ) و خامه ( زرد رنگ) تشکیل شده است و هر چه بخش زرد رنگ محصول کمتر و میزان رشته های قرمز بیشتر باشد محصول دارای خلوص و رنگ دهی بیشتری می باشد که این عامل سبب می شود تقاضا جهت خرید زعفران افزایش پیدا کند. انواع مختلف زعفران تولید شده در ایران شامل دسته، پوشال، سرگل، نگین و کنج یا سفید است که از میان انواع مختلف زعفران نگین دارای بالاترین کیفیت می باشد؛ این نوع از زعفران دارای بخش خامه نبوده و فاقد شکستگی در کلاله می باشد؛ به همین دلیل قیمت این نوع زعفران بیشتر از دیگر نمونه های موجود در بازار می باشد.
برداشت و بهره برداری محصول
دشوارترین مرحله در تهیه زعفران برداشت این محصول می باشد که با توجه به ظریف بودن این گیاه تماما توسط نیروی انسانی انجام می شود. عمر گل زعفران تنها 3 تا 4 روز می باشد و باید برداشت گل به موقع و دقیق انجام شود تا از پژمردگی آن جلوگیری شود. در نظر داشته باشید که بهترین زمان جهت برداشت زعفران صبح می باشد که به دلیل حساسیت محصول در مقابل هوای گرم است و در غیر این صورت کیفیت محصول کاهش پیدا می کند. همچنین زمان جداسازی کلاله باید دقت کرد که این فرایند با فشار انجام نشود تا به محصول آسیب وارد نشود. در فرایند جداسازی باید توجه داشت که مسائل بهداشتی کاملا رعایت شود تا از فساد گل ها جلوگیری شود. شیوه خشک کردن محصول به صورت صنعتی و خانگی است که در روش صنعتی از دستگاه های خشک کن مخصوص جهت انجام این کار استفاده می شود و شیوه خشک کردن در حفظ عطر و طعم محصول تاثیر زیادی دارد. در زمان برداشت محصول منطقه برداشت بر روی کیفیت زعفران تاثیر زیادی دارد که استان خراسان رضوی با 85 هزار هکتار سطح زیر کشت به عنوان مرکز اصلی زعفران در ایران و جهان به شمار می رود.