در میان عقود اسلامی مثل جعاله، مزارعه، مساقات و... که بیشتر مورد توجه مردم و نظام پولی و بانکی قرار دارد، یک عقد دیگر به نام مرابحه نیز وجود دارد که میان بانک و مشتریانش و یا یک فروشنده و خریدار قابلیت اجرا دارد.
کارت اعتباری مرابحه جدیدترین ابزار و راهکار شرعی طراحی شده جهت پاسخگویی به خلا حاصل از حذف کارت‌های اعتباری متعارف در ایران و سایر کشور‌های اسلامی محسوب می‌شود. این راهکار به دلیل قابلیت‌های گسترده‌ای که جهت خرید تمام کالا‌ها و خدمات ایجاد می‌کند، به صورت گسترده در کشور‌های اسلامی مورد استفاده بانک‌های اسلامی قرار می گیرد.
مرابحه یکی از زیر مجموعه‌های عقد بیع بوده و مقصود از آن بیعی است که فروشنده، قیمت تمام شده کالا اعم از قیمت خرید، هزینه‌های حمل و نقل، نگهداری و سایر هزینه‌ها را به اطلاع مشتری رسانده و سپس تقاضای مبلغ یا درصدی اضافی به عنوان سود می‌کند.
در الگوی کارت اعتباری مرابحه، بانک ناشر پس از اعتبارسنجی مشتری متناسب با اعتبار او کارت اعتباری در اختیارش قرار می‌دهد و طبق قرارداد، دارنده کارت را وکیل در خرید به وسیله کارت برای بانک می‌کند.
در راستای اجرایی کردن عقد مرابحه متناسب با نیاز‌های جامعه و همگام با توسعه فناوری‌های نوین بانکداری الکترونیک، جذب منابع ارزان‌قیمت، حفظ مشتریان هدف بانک و ترغیب مشتریان جهت افتتاح حساب سپرده با دارا بودن شرایط لازم (مانند رسوب مناسب حساب، مدت زمان رسوب، خوش‌حسابی متقاضی و...) در بانک دستورالعمل اجرایی صدور و راهبری کارت اعتباری صادر شد.
این کارت از توانمندی‌های منحصر به فردی برخوردار است که کارت خرید اعتباری مبتنی بر عقد قرض‌الحسنه فاقد آن است. از مزایای مهم کارت اعتباری مرابحه قابلیت تقسیط اعتبار مصرفی و قابلیت استفاده مجدد مبالغ واریزی توسط دارنده آن است.
به طور معمول در کارت‌های اعتباری، دارنده کارت با استفاده از اعتباری که بانک صادرکننده کارت برای وی درنظر می‌گیرد، اقدام به خرید کالا‌ها و خدمات می‌کند و از محل همان اعتبار، قیمت آن‌ها را به صورت نقدی می‌پردازد و نسبت به بانک صادرکننده کارت بدهکار می‌شود.
با توجه به ظرفیت‌های گسترده فقهی و حقوقی عقد مرابحه، می‌توان از این عقد برای پاسخگویی به بسیاری از نیاز‌های ذینفعان در بازار‌های پول، سرمایه و بیمه استفاده کرد. در این میان، یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین نیاز‌هایی که می‌توان با استفاده از عقد مرابحه به آن پاسخ گفت طراحی کارت اعتباری در چارچوب اسلامی است.
بانک ناشر کارت در جایگاه فروشگاه الکترونیکی اعتباری، کالا‌ها و خدمات خریداری‌شده را به دارنده کارت به صورت نسیه در قالب بیع مرابحه برای مدت زمان معین و با نرخ سود مشخص می‌فروشد. در ادامه، دارنده کارت، کالا‌ها و خدمات خریداری شده را تملک می‌کند و از فروشگاه تحویل می‌گیرد. بعد از آن دارنده کارت، بدهکار بانک ناشر خواهد بود و با گزینه‌های مختلف اقدام به پرداخت بدهی خود می‌کند.
انواع گزینه‌های موجود برای پرداخت بدهی عبارتند از:
- پرداخت در مهلت تنفس
- پرداخت به صورت اقساطی
- پرداخت دفعی در سررسید
- پرداخت بعد از سررسید
ویژگی‌های کارت اعتباری مرابحه:
- قابلیت خرید اعتباری
- قابلیت پرداخت به روش‌های مختلف (اقساطی، دفعی و غیره)
- قابلیت طراحی برای سقف اعتباری بالاتر
اهم مزایای کارت اعتباری بر پایه عقد مرابحه به شرح ذیل است:
• از مزایای کارت اعتباری می‌توان از بین رفتن امکان جعل و سرقت پول فیزیکی، امکان مدیریت خرید و کنترل میزان اعتبار، امکان شارژ کارت به ازای واریز مبالغ مصرفی، امکان خرید کالا و خدمات از تمامی مراکز فروشگاهی دارنده پایانه‌های فروشگاهی (pos) طرف قرارداد با بانک‌های عضو شبکه شتاب در سراسر کشور و افزایش سرعت و دقت در انجام مبادلات پولی نام برد.
• در حال حاضر کارت اعتباری در مبالغ ۱۰، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلیون ریالی صادر خواهد شد.
• جهت بازپرداخت اعتبار مصرف شده توسط دارنده کارت، دوره زمانی ده روزه در نظر گرفته شده است که در صورت پرداخت در این دوره زمانی، هیچ‌گونه سود یا جریمه‌ای به دارنده کارت تکلیف نمی‌شود.
متقاضیانی که تمایل به بازپرداخت اعتبار مصرفی کارت خود به صورت اقساطی داشته باشند، در زمان عقد قرارداد می‌توانند مدت زمان پرداخت اقساط را مشخص نمایند. مهلت پرداخت اولین قسط ده روز بعد از تاریخ صورتحساب (۲۵ هر ماه) است.
• سود دریافتی برای ارایه خدمات کارت اعتباری بر مبنای عقود مبادله‌ای بوده، در بسته سیاستی نظارتی ابلاغی بانک مرکزی تعیین می‌گردد که با توجه به مدت زمان قابل تقسیط در حال حاضر به میزان ۲۲ درصد است.ی اشخاص حقوقی (شرکت‌ها، مؤسسات دولتی و خصوصی) در صورت دارا بودن شرایط لازم مطابق سیاست‌های اعتباری سالیانه بانک و با امضای موافقتنامه صدور کارت اعتباری بانکی می‌توانند با معرفی کارکنان خود به شعب عامل برای آن‌ها کارت اعتباری درخواست نمایند./yjc