آرمان ملی: انتشار 203 هزار میلیارد تومان اوراق در سال گذشته از افزایش 30 درصدی پایه پولی و همچنین 26 درصدی حجم پول که زمینه رشد نقدینگی یک میلیون 400 هزار میلیارد تومانی را فراهم میکرد جلوگیری کرده است؛ این سخنان یکی از مسئولان وزارت اقتصاد و دارایی است که مدعی شده انتشار اوراق در آن زمان توانسته تورم کشور را به طور قابل ملاحظهای کنترل کند.
فارغ از اینکه انتشار اوراق به لحاظ تئوری و علمی به دلیل هدایت سرمایهها به سمت تولید و ارتقای بهره وری میتواند زمینهساز کاهش نقدینگی و تورم باشد اما این روند به نظر میرسد تحتالشعاع سیاستهای نادرست دولت در استقراض از بانک مرکزی با روش سیاهههای وصول نشده نه تنها نتوانست از رشد نقدینگی و تورم جلوگیری کند بلکه بررسی یک سال گذشته بازار سرمایه نشان میدهد شکلگیری حبابی که به افزایش چند برابر شاخص منجر شد عملا بازار سرمایه را به محلی برای سفته بازی تبدیل کرد که در نتیجه آن امکان بهرهگیری صنایع از این میزان سرمایه را فراهم نیاورد که خود زمینهساز افزایش تورم بود؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان انتشار اوراق در شرایطی که دولت برای جبران کسری بودجه به تصمیمات خلق الساع روی میآورد نمیتواند اثرگذاری لازم را بر نقدینگی و بهبود تولید داشته باشد. به طوری که نتیجه آن تنها به جیب شرکتهای دولتی و افرادی سرازیر شد که توانست با اطلاع از شرایط خرید و فروشهای خود را در بهترین زمان مدیریت کنند.
جلوگیری از خلق پول با سیاهههای وصول نشده نفت
مهدی بنانی مدیرکل مدیریت بدهیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی در این رابطه میگوید: درصورتی که 203 هزار میلیارد تومان اوراق منتشر نمیشد باید با روشهایی مانند ارائه سیاهههای وصول نشده نفت درآمد کسب میکردیم که به معنای چاپ پول بدون پشتوانه است. وی ادامه داد: بانک مرکزی هم اعلام کرد که اگر اوراق منتشر نمیشد 30 درصد به پایه پولی کشورمان اضافه میشد و 26 درصد حجم پول بالا میرفت.
200 هزار میلیارد تومان را با ضریب فزاینده 6 تا 7 درصد حساب کنیم به یک میلیون و 400 هزار میلیارد تومان میرسد بنابراین حجم نقدینگی بسیار وحشتناکی به دنبال داشت که به افزایش نرخ تورم هم منجر میشد. مدیرکل مدیریت بدهیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به این سوال که عدهای معتقدند که انتشار اوراق به معنای بدهکار کردن دولتهای بعدی است، اظهار کرد: این موضوع همواره مطرح میشود اما اگر اوراق منتشر نشود به این معنا نیست که دولتها بدهکار نمیشوند. تفاوت در این است که اگر اوراق منتشر نشود دولت به عهدهای بدهکار میشود که نمیتوانند آن بدهی را به پول تبدیل کنند.
بنانی افزود: وقتی منابعی وجود ندارد و از محل دیگری هم این منابع تامین نمیشود و اوراقی منتشر نشود، بدهی باقی میماند و تنها تفاوت این است که این بدهی بدون سررسید است. یعنی برای کشور یک بدهی بدون سررسید ایجاد میشود که مشخص نیست چه زمانی پرداخت خواهد شد. وی تاکید کرد: تفاوت در این است؛ عدهای که از دولت بدهکار هستند به بدهی خود نمیرسند و در شرایط سختی قرار میگیرد که مجبور به تعدیل نیرو میشود و توان مالی آن مجموعه کاهش پیدا میکند و احتمالا توان پرداخت تسهیلات بانکی را هم از دست میدهد و از سوی دیگر توان تسهیلاتدهی بانکها هم کاهش مییابد و مانند زنجیره تمام بخشهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار میدهد و اثر منفی در تمام حوزهها خواهد داشت.
مدیرکل مدیریت بدهیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی افزود: با انتشار اوراق پول از کسی گرفته میشود که منابع مازاد دارد، این اوراق بدون ریسک است و فرصت سرمایه گذاری بدون ریسک سرمایهگذاران فراهم میکند. بنابراین مزیت دیگر این است که تقاضای سفتهبازانه هم پوشش داده میشود و اجازه داده نمیشود که نقدینگی مازاد به سایر بازارها مانند مسکن و ... حمله کند و به بازار داراییها آسیب بزند. بنانی گفت: با این روش حتی کشورهایی که کسری بودجه ندارند، بازار بدهی را زنده نگه میدارند، چراکه به تقاضاهای سفته بازانه پاسخ میدهد. به غیر از موضوع بدهی و نیاز دولت برای تامین مالی آثار اقتصادی ناشی از هدایت نقدینگی به سمت بازار بدون ریسک قانونی نقد شونده کمک میکند که اقتصاد در فضای مناسب قرار بگیرد. مدیرکل مدیریت بدهیهای وزارت امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه از طریق بازار بدهی هم میتوان تقاضای سفتهبازانه را پاسخ داد، گفت: بنابراین اقتصاد در بازه نرخ متعادلی میتواند حرکت کند و این ثبات اجازه میدهد فعالیتهای اقتصادی از جمله تولید و صنایع برای فعالان اقتصادی، توجیه پیدا کند.
رشد سفته بازی بدون تزریق پول به تولید
در حالی که مدیر کل مدیریت بدهی وزارت اقتصاد انتشار اوراق را عاملی در جلوگیری از رشد پایه پولی و همچنین سفته بازی میداند اما برخی از کارشناسان با تاکید بر اینکه انتشار اوراق به لحاظ علمی از قابلیت لازم برای جلوگیری از رشد نقدینگی برخوردار است معتقدند این روش در شرایطی که دولت با استناد بر سیاهههای وصول نشده نفت با خلق پول منابع مالی خود را تامین میکند و همچنین اوراق بدهی به ایجاد حباب چند برابری در بورس میانجامد به دلیل عدم تزریق این منابع در راستای توسعه و ارتقای بهره وری صنایع بازار سرمایه را به محلی برای سفته بازی مبدل میکند که خود در افزایش نقدینگی و تورم حائز اهمیت است.
علیاکبر نیکو اقبال کارشناس پولی و بانکی ضمن بیان این مطلب درخصوص دلایل عدم تاثیر اوارق در کاهش تورم میگوید: تغییرات تورمی به شاخصههای مختلفی وابسته است که اگرچه انتشار اوراق به دلیل هدایت نقدینگی مازاد به صنایع و تولید میتواند زمینهساز کاهش تورم باشد اما در یک سال گذشته شاهد بودهایم با وجود هدایت این حجم از نقدینگی به بورس اما تولید امکان بهرهبرداری از آن را نداشت و نه تنها نتوانست تورم را کاهش دهد بلکه خود از عوامل موثر در رشد تورم بود.
وی در ادامه افزود: رهاورد اوراق در یک سال گذشته تنها شکل گیری حباب در بازار سرمایه و افزایش سفته بازی بود که در سودهای کلانی را به جیب برخی از افراد و شرکت های دولتی و خصولتی سرازیر کرد. از سوی دیگر خروج نقدینگی از بازار سرمایه در زمان ترکیدن حباب به رشد نقدینگی دامن زد که تورم حدود 50 درصدی نتیجه همین سیاست بوده است.