افزایش شدید بهای جهانی گندم، سویا و دیگر محصولات کشاورزی در هفته‌های گذشته امنیت غذایی بسیاری را به خطر انداخته است. پیامد این تحولات به خصوص برای ساکنان بخش‌هایی از آفریقا بسیار ناگوار خواهد بود.
در غرب آفریقا به دلیل مناقشه‌های گوناگون فقر و گرسنگی به شدت در حال گسترش است. این ارزیابی کریس نیکوی، مدیر منطقه‌ای برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل متحد (WFP) است که شبکه خبری ntv سه‌شنبه، هفتم اردیبهشت (۲۷ آوریل) منتشر کرد.
او می‌گوید این تحولات به دلیل جهش اخیر قیمت مواد غذایی اساسی ابعاد فاجعه‌باری به خود می‌گیرد و بالا رفتن بی‌وقتفه قیمت‌ها به شکل فزاینده‌ای میلیون‌ها نفر را به ورطه فقر و ناامیدی می‌کشاند.
بر پایه برآورد برنامه جهانی غذا، بهای مواد غذایی اساسی در بخش‌هایی از آفریقا به نسبت میانگین دراز مدت ۴۰ درصد و در برخی مناطق حتی تا ۲۰۰ در صد افزایش یافته است.
در شماری از کشورهای صنعتی نیز قیمت برخی از مواد غذایی و محصولات کشاورزی به میزان قابل توجهی افزایش یافته، گرچه این افزایش در مواردی برای مصرف‌کنندگان زیاد محسوس نبوده است.
افزایش ۸۳ درصد قیمت سویا در یک سال
قیمت گندم در بزرگترین بازار بورس کالای جهان در شیکاگو در ۱۲ ماه گذشته نزدیک به ۴۰ درصد افزایش داشته است. قیمت سویا، که نه تنها در مناطق زیادی غذای اصلی محسوب می‌شود، بلکه به عنوان غذای دام در تولید گوشت نیز نقش دارد، طی یک سال گذشته ۸۳ درصد گران‌تر شده است.
افزایش قیمت‌ها از نزدیک به یک سال قبل به این سو ادامه داشته و بالا رفتن جهشی بهای برخی محصولات کشاورزی در دو تا سه هفته اخیر محسوس‌تر بوده است.
شاخص بهای برخی از محصولات کشاورزی در بازار بورس به بالاترین حد خود در حدود ۹ سال گذشته رسیده است. شبکه خبری بلومبرگ ماه گذشته گزارش داد شاخص قیمت جهانی مواد غذایی در ابتدای امسال به بالاترین سطح در شش سال گذشته رسید.
به نوشته ntv بازار جهانی در فاصله سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ هم شاهد چند مرحله جهش قیمت مواد غذایی اساسی بود که نه تنها به تشدید فقر و گرسنگی انجامید که در برخی کشورها به ناآرامی‌های سیاسی دامن زد.
افزایش تقاضا و بالارفتن هزینه تولید
علت اصلی گرانی مواد غذایی، امروز مانند یک دهه پیش، بالا رفتن قیمت انرژی است که هزینه تولید و حمل و نقل را به شدت افزایش داده است. افزایش تقاضا، به خصوص در چین از علت‌های دیگر بالا رفتن قیمت‌ها عنوان می‌شود.
چین سال گذشته واردات سویا از آمریکا را پس از حل مناقشه تجاری دو کشور ۵۰ درصد افزایش داد. در همین حال تولیدکنندگان مهم محصولات کشاورزی به دلیل وضعیت نامساعد آب و هوایی در ماه‌های گذشته خبر از کاهش برداشت می‌دهند.
برخی حکومت‌ها مانند بحران‌های قبلی در تشدید وضعیت بحرانی نقش دارند؛ به عنوان مثال روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده گندم برای صادرات برخی محصولات کشاورزی محدودیت‌هایی اعمال کرده است.
اقدام‌های حمایتی از بازارهای داخلی، نظیر ممنوعیت صادرات تدبیرهایی هستند که عامل شعله‌ورتر شدن آتش به شمار می‌روند و از سال ۲۰۰۷ تا کنون به افزایش بحران‌زای قیمت‌ها منجر شده‌اند.
در کشورهای در حال توسعه به نسبت کشورهای صنعتی، قیمت مواد غذایی بخش بزرگ‌تری از هزینه زندگی شهروندان را به خود اختصاص می‌دهد. در همین حال در بسیاری از این کشورها درآمد شهروندان و ارزش پول ملی به دلیل بحران کرونا به شدت کاهش یافته است.
تاثیر سقوط ارزش پول ملی و خشکسالی بر گرانی
از آنجا که هزینه واردات مواد غذایی به طور عمده با دلار پرداخت می‌شود، با سقوط ارزش پول ملی قیمت این مواد برای مصرف‌کننده در کشورهای در حال توسعه شدیدتر افزایش می‌یابد.
مدیر منطقه‌ای برنامه جهانی غذا می‌گوید برای میلیون‌ها خانواده‌ای که هم‌اکنون نیز از تنگدستی و فقر رنج می‌برد، افزایش سریع قیمت مواد غذایی به معنای محروم ماندن از دسترسی به یک وعده غذای ساده خواهد بود.
برخی کارشناسان معتقدند با ادامه خشکسالی در بسیاری از مناطق جهان، چشم‌انداز افزایش شدید بهای مواد غذایی نگران‌کننده است.
میزان آب مورد نیاز برای محصولات کشاورزی و مواد پرونئینی متفاوت است؛ مطابق برخی برآوردها برای تولید هر کیلو گندم به طور میانگین به هزار و ۲۷۰ لیتر و برای هر کیلو گوشت گاو به ۱۵ هزار و ۴۹۰ لیتر آب نیاز است.