نمايشگاه تخصصي عنواني است كه در چند سال گذشته بارها بهعنوان سياستي براي كنترل قيمت و كاهش فشار هزينهيي بر اقشار كمدرآمد موردتوجه مسوولان دولتي و تشكلهاي بخش خصوصي قرار گرفته است. در ادبيات اقتصادي اصطلاح اثر ژانويهيي به شرايطي گفته ميشود كه بهدليل افزايش تقاضا و مقارن شدن با زماني خاص طرف تقاضا به جنبش در ميآيد و بهخاطر برنامهريزي مناسبي كه توسط نهادهاي بخش خصوصي انجام ميشود عرضه با برگزاري حراجي مناسبتي به آنها پاسخ ميدهد.
در اين شرايط هر دو طرف عرضه و تقاضا با سود روبهرو ميشوند اما در ايران بهجاي اين كار به سمت نمايشگاههاي تخصصي حركت كردهايم كه معمولا در بخشهاي تامين كالا، محل برگزاري نمايشگاه، قيمت كالاها و كيفيت آنها مشكلات عديدهيي وجود دارد. علي فاضلي، رييس اتاق اصناف ايران، در گفتوگو با «تعادل» به برگزاري نمايشگاههاي تخصصي و بينالمللي اشاره ميكند و ميگويد: نمايشگاهها ارايه دستاوردها، ابداع و اختراعات است ولي متاسفانه بحث نمايشگاه بهصورت غيراصولي در ايران جا افتاده است. وي ادامه ميدهد: برگزاري نمايشگاههاي تخصصي و بينالمللي نشاندهنده كيفيت توليد داخل است اما هنوز در اين زمينه با استانداردهاي بينالمللي فاصله داريم. علي فاضلي معتقد است كه كالاها از لحاظ كيفي بر اقتصاد اصناف اثرگذار است و هر بنگاه يا شركتي كه بدون هماهنگي اصناف اقدام به برگزاري نمايشگاه ميكند مورد تاييد صنوف نيست.
رييس اتاق اصناف ايران به مجوز برخي نمايشگاهها اشاره ميكند و ميگويد: برخي شركتها و بنگاهها به برگزاري نمايشگاههاي بيكيفيت دست ميزنند كه از نظر اصناف اين نوع اقدامات چند شنبه بازار است و نوع ارايه خدماتشان به اصناف مرتبط نميشود. رييس اتاق اصناف به مجوز و اثرگذاري اصناف به خدمات پس از فروش نمايشگاهها اشاره ميكند و ميگويد: در بدنه اصناف كميته نمايشگاهها شكل گرفته و اصناف هر استان داراي چنين كميتهيي است كه اين متولي ازسوي اصناف ناظر رسيدگي است. رييس اتاق اصناف در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه زمزمههايي براي ايجاد نمايشگاه اقتصاد مقاومتي ازسوي بسيج اصناف وجود دارد آيا درست است يا خير، گفت: در اين زمينه هنوز صحبتي با بنده نشده اما برگزاري و ايجاد چنين نمايشگاهي قابل استقبال است اما هيچ راهكار يا تعريفي در اين زمينه ارايه نشده است. ابراهيم درستي عضو اتاق اصناف تهران در گفتوگو با «تعادل» به جايگاه و حضور اصناف درخصوص برگزاري نمايشگاه اشاره كرد و گفت: در بخش برگزاري نمايشگاهها، ايران استانداردهاي لازم جهاني و تخصصي درون و برون مرزي را ندارد در حال حاضر شهرداري در ارتباط با برگزاري نمايشگاههاي بهاره و پاييزه با اصناف موازيكاري دارد بهگونهيي كه پشت درهاي بسته براي اجراي نمايشگاه خود بهطور مستقل تصميم ميگيرد.
وي ادامه ميدهد: در گذشته ارگانهاي دولتي و بخش خصوصي پشت درهاي بسته براي اصناف تصميمگيري ميكردند اما حالا زمان اين دوران به پايان رسيده است. عضو اتاق اصناف تهران ميگويد: شهرداري در ماههاي گذشته زير سازههاي چادري كه هيچ تطابقي با استانداردها ندارد، به تشكيل نمايشگاه بهاره پرداخت كه اين خود نوعي هنجارشكني درقبال قانون است. وي به تشكيل نمايشگاهها اشاره ميكند و ميافزايد: با نگاه مثبت دولت به اصناف و همكاري مطلوب وزارت صنعت، معدن و تجارت بهزودي شرايط بهتري را درخصوص برگزاري نمايشگاه تجربه خواهيم كرد و اميدواريم بتوانيم به سمت و سوي اجراي فروشگاههاي فوقالعاده در فصلهاي مختلف سال پيش رويم و نياز مصرفكنندگان را چه از لحاظ كيفيت و چه از لحاظ قيمت برآورده كنيم. رييس اتحاديه لوازم صوت و تصوير درخصوص كيفيت كالا و تاثيرگذاري آن بر اقتصاد صنفي تصريح ميكند: بالطبع كالاهاي داخلي و وارداتي اگر از لحاظ كيفيت بادوام باشند اثر مثبتي را بر اقتصاد صنفي خواهند گذاشت و اگر كالاها از مبادي غيرقانوني قاچاق وارد كشور شوند قطعا اثر سويي بر اقتصاد كشور ميگذارند و اميدواريم با برنامهريزي دقيق اصناف و متوليان امر شاهد كاهش قاچاق در كشور باشيم. ابراهيم درستي معتقد است مجريان نمايشگاهها به تنهايي پولهاي كلان ازسوي نمايشگاهها را به جيب ميزنند و اصناف يا وزارت صنعت، معدن و تجارت بابت متراژها يا خدماتي مانند حراست، اورژانس يا نيروي انتظامي هزينه ميگيرند.
وي در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه اتاق اصناف درمورد برگزاري نمايشگاهها سنگاندازي و باج ميگيرد آيا صحت دارد يا خير، گفت: براي برگزاري نمايشگاه اهداف و سابقه افراد نقش اساسي دارد! كميته نمايشگاه اصناف بررسي ميكند كه آيا هدف از اين نمايشگاه سودآوري است يا خير يا افراد بهدنبال منافع بيش از اندازه هستند يا خير؟ وي در پايان ادامه داد: هزينههايي كه ازسوي برگزاركنندههاي نمايشگاه اخذ شده تنها براساس مساحتها بوده است. البته اصناف تنها نهادي نيستند كه به سمت برگزاري نمايشگاه حركت كردند. بسيج نهاد ديگري است كه اخيرا بهدنبال برگزاري نمايشگاهها رفته است. جواد خسروي، رييس سازمان بسيج اصناف تهران، در گفتوگو با «تعادل» به اجراي نمايشگاه اقتصاد مقاومتي ازسوي بسيج اتاق اصناف اشاره ميكند و ميگويد: بهزودي قرار است اين نمايشگاه در حوزه بسيج و در محل مصلاي تهران برگزار شود. وي ادامه ميدهد: در حال حاضر سرپرستي اين موضوع بهعهده سازمان بسيج سازندگي است و قرار است محصولات مقاومتي استانهاي مختلف درمعرض نمايش قرار گيرد. با اين وجود ابراهيم درستي دررابطه با برگزاري نمايشگاه اقتصاد مقاومتي ازسوي بسيج ميافزايد: وجود چنين نمايشگاهي اثربخش نخواهد بود.
با تمام اين تفاسير بحثهاي زيادي درباره حاشيههاي برگزاري نمايشگاهها وجود دارد. يكي از منابع آگاه كه خواست نامش فاش نشود در گفتوگو با «تعادل» دررابطه با نحوه برگزاري نمايشگاه عرضه مستقيم ميگويد: نمايشگاههاي عرضه مستقيم توسط صنوف برگزار ميشود اما اصناف واحدهاي توليدي را در نمايشگاه كنار زدهاند و بهجاي آن از صنوف توزيعي استقبال ميكنند و اين افراد توسط واحدهاي صنفي دلال به اصناف معرفي ميشوند و اجناس بيكيفيتشان را درمعرض نمايش ميگذارند. وي در ادامه ميافزايد: نمايشگاه تخصصي يا عرضه مستقيم هر ساله روند نزولي را سير ميكند و هيچ يك از مقامهاي مسوول به اين موضوع رسيدگي ندارند.
اين منبع آگاه دررابطه با نقش صنوف در نمايشگاههاي تخصصي و عرضه مستقيم ميگويد: صنوف نقش نظارتگري را نسبت به برنامههاي نمايشگاهي دارند اما اگر اصناف سياست واگذاري را به بخش خصوصي دهند شاهد رقابت و روند رو به رشدي در اين زمينه خواهيم بود. از اين دست انتقادات از نمايشگاهها بسيار وجود دارد. جز نحوه برگزاري نمايشگاهها برخي فعالان اقتصادي مدعي هستند كه اين نمايشگاهها اصولا عاملي براي كاهش حاشيه سود آنها بوده است. درواقع بسياري از واحدهاي صنفي سود خود را در زمانهايي بهدست ميآورند كه بهدليل مناسبتي خاص تقاضا افزايش پيدا كرده است اما اين نمايشگاهها باعث از بين رفتن سود آنها ميشود. شايد اگر در نحوه برگزاري اين نمايشگاهها و بهصورت كليتر در ماهيت اين نمايشگاهها تجديدنظري كلي صورت پذيرد.