قیمت نفت خام بالاخره با پشت سر گذاشتن یک سال سخت، به قله یک‌ساله خود رسیده و در آستانه رکورد 60 دلار در بشکه قرار دارد. به‌طوری که روز گذشته و در زمان تنظیم این گزارش معاملات آتی هر بشکه نفت خام شاخص برنت با نرخی درحدود 59.45 دلار انجام می‌شد و قیمت معاملاتی هر بشکه شاخص غرب تگزاس WTI نیز به 56.79 دلار رسیده بود.
اکنون قیمت نفت تنها یک قدم تا رکورد 60 دلار در هر بشکه فاصله دارد و نمودار قیمتی به نقطه‌ای بازگشته که هنوز همه‌گیری کرونا جدی نشده بود. به نظر می‌رسد که بازگشت شرایط قیمتی بازار جهانی نفت خام به وضعیت پیش از بحران حتی فراتر از تصورها در حال رقم خوردن است و این مسأله به عوامل متعددی مربوط می‌شود.
مهمترین عواملی که در این رشد قیمتی نقش داشته‌اند، بروز نشانه‌های رشد اقتصادی در امریکا و پایبندی اوپک پلاس به محدودیت عرضه، بویژه کاهش داوطلبانه یک میلیون بشکه در روز عربستان برای ماه جاری –فوریه- است. بسته حمایتی امریکا که احتمالاً بزودی عرضه می‌شود نیز در این روند بی‌تأثیر نبوده اما عوامل واقعی و ساختار کنونی عرضه و تقاضا به نسبت خوشبینی، نقش برجسته‌تری در افزایش قیمت‌ها دارند. به طوری که عرضه نفت از یک‌سو به کمک اوپک پلاس محدود شده و از سوی دیگر توسعه و بهره‌برداری از نفت خام‌های گرانقیمت در سال 2020 کند شده و این مسأله به کاهش تقاضا کمک کرده است. در بخش تقاضا نیز اخبار از بهبود رشد اقتصادی جهان و کشورهای مصرف‌کننده، کاهش ذخایر و نقش واکسیناسیون کرونا در سال 2021 بر بهبود تقاضا خبر می‌دهد.
بازار در 2021 احیا می‌شود؟
این روزها برخی از تحلیلگران بازار نفت برآورد می‌کنند که وضعیت بازار شکننده است و برخی نیز می‌گویند که احتمالاً در سال 2021 و زودتر از پیش‌بینی‌ها بازار احیا می‌شود و به تعادل می‌رسد. حتی کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیر اوپک که اواخر هفته گذشته بیست و ششمین نشست خود را برگزار کرد، اعلام کرد که به بهبود بازار نفت در سال ۲۰۲۱ خوشبین است.
به گزارش دبیرخانه اوپک، کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق کاهش تولید تولیدکنندگان عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) موسوم به JMMC روز چهارشنبه، ۱۵ بهمن‌ماه به ریاست عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی و همکاری الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه از طریق ویدئوکنفرانس برگزار شد و برآیند این نشست آن بود که توافق به بهبود وضع بازار کمک زیادی کرده است و حتی قبل از 2022 به سطح قابل قبولی در بازار نفت می‌رسیم. این کمیته بر نقش مثبت توافقنامه حمایت از توازن دوباره بازار جهانی نفت پرداخت و به کاهش تولید داوطلبانه و قابل توجه عربستان از اول فوریه ۲۰۲۱ و به مدت دو ماه اشاره کرد و از همه اعضا نیز خواسته تا این روند را ادامه دهند. این کمیته با بررسی گزارش ماه دسامبر سال ۲۰۲۰، مجموع پایبندی این ائتلاف در این ماه را ۱۰۱ درصد اعلام کرد که بر پایبندی حداکثری کشورهای شرکت‌کننده به این توافقنامه تأکید می‌کند. این کمیته عنوان کرد که کشورهای اوپک و غیراوپک از زمان نشست وزیران این ائتلاف در آوریل سال ۲۰۲۰ به طور کلی ۲ میلیارد و صد میلیون بشکه از تولید نفت خود کاسته و سبب تثبیت بازار نفت و تسریع در روند تعادل آن شده‌اند.
اعضای اوپک پلاس معتقدند که اگرچه چشم‌انداز اقتصادی و تقاضای نفت در ماه‌های آینده همچنان نامشخص خواهد بود، گسترش تدریجی واکسن‌ها در سراسر جهان عاملی مثبت برای بقیه سال است که سبب تقویت اقتصاد جهانی و تقاضای نفت می‌شود. در نهایت آنها با مثبت خواندن شرایط، بررسی‌های به روز‌تر و بیشتر را به نشست بعدی این کمیته در سوم مارس ۲۰۲۱ (۱۳ اسفندماه) موکول کردند.
تولید نفت امریکا، در مدار افزایش
کاهش قیمت نفت و به تبع آن تولید نفت خام غیرمتعارف و گران امریکا موسوم به نفت شیل در سال 2020 میلادی بسیاری از شرکت‌های نفتی امریکا را زیانده کرده بود. به‌طوری که اخیراً اعلام شد شرکت‌های نفتی اکسون موبیل و کونکو فیلیپس امریکا در سال ۲۰۲۰ زیان کردند. اما حالا با افزایش قیمت نفت به محدوده 60 دلار در بشکه، مجدداً فعالیت دکل‌های نفتی امریکا در حال افزایش است و این کشور با وجود مخالفت‌های زبانی رئیس جمهوری جدید خود، بزودی به سطح بالاتری از تولید نفت می‌رسد.
رویترز در این رابطه به نقل از فیل فلین، تحلیلگر ارشد بازار نفت می‌نویسد: «تقاضای نفت در حال افزایش است و محدودیت تولید اوپک پلاس و همچنین افت تولید نفت امریکا نیز به کاهش عرضه کمک کرده است اما با تلاش ایالات متحده برای افزایش تولید نفت مواجه ایم که ممکن است در آینده باعث تشدید موجودی‌ها و ذخایر نفتی جهان شود.» او ادامه می‌دهد: «البته احتمال دارد که امسال با کشف و توزیع واکسن کرونا، تقاضای نفت رشد بیشتری از عرضه داشته باشد و سال آتی نیز مجدداً به سمت کسری قابل توجهی در عرضه برویم.»
اکنون علاوه بر مسأله واکسیناسیون کرونا، احتمال افزایش تولید امریکا و لغو تحریم‌های نفتی ایران، نقش مهمی در تحولات قیمتی بازار نفت دارد. در همین حال اخباری به گوش می‌رسد که عربستان قصد دارد تا پیش از ورود ایران به بازار و افزایش تولید نفت امریکا، عرضه سهام شرکت آرامکو را به سرانجام برساند تا این کار در قیمت‌های بالاتری صورت گیرد.
زمان ورود ایران به بازار؟
اخبار مثبتی از سوی شرکت‌ها و کشورهای خریدار نفت ایران به گوش می‌رسد که احتمال افزایش صادرات نفت ایران را برای ماه‌های آتی قوی‌تر می‌کند. اکنون بازار به این مسأله نیز می‌پردازد که اگر تولید و صادرات نفت ایران به سبب کاهش تحریم‌ها بیشتر شد، واکنش بازار چه خواهد بود؟
اخیراً، رئیس شرکت نفت هند اعلام کرده که در صورت سبک شدن تحریم‌های امریکا، پالایشگاه‌های هند آماده خرید نفت خام ایران خواهند بود. هند تا نیمه سال ۲۰۱۹ که ترامپ تحریم‌های نفتی ایران را بازگرداند، دومین خریدار نفت ایران بعد از چین بود. رویترز با اشاره به اینکه هند به دنبال متنوع کردن بازارهای خود است، می‌نویسد: ام. کی. سورانا، رئیس شرکت نفت دولتی هندوستان در یک کنفرانس خبری در دهلی نو گفته که پالایشگاه‌های هند مشغول ارزیابی بازار هستند تا ارزش تولیدات خود را از حیث حداکثر توان درآمدزایی بسنجند. لذا از آنجایی که نفت خام ایران در سبد (واردات) پالایشگاه‌های هند قرار داشت، هرگاه شرایط تحریمی به حال عادی باز گردد و نفت خام در بازار فراهم باشد، ترجیح ما همچنان این است تا نیاز نفتی خود را بار دیگر از ایران تأمین کنیم. تحلیلگران بازار می‌گویند که اگر تحریم‌های نفتی ایران برداشته و یا سست شود؛ شاید در ماه‌های آتی بهترین فرصت احیای بازار نفت ایران باشد.
بازار نفت هنوز شرایط شکننده‌ای دارد اما فضای افزایش عرضه بیش از یک سال اخیر در این بازار به چشم می‌خورد. ضمن آن‌که اعضای اوپک پلاس نیز باید با ایران همکاری کنند. ایران پیش از تحریم‌ها روزانه میانگین 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت صادر می‌کرد که اکنون میزان صادرات نصف این رقم برآورد می‌شود و البته هیچ رقمی رسمی برای میزان صادرات وجود ندارد.