عربستان سعودی برای دومین ماه پیاپی از اعلام به موقع قیمت نفت خام خود برای ماه آینده خودداری کرده و این همزمان با به تعویق افتادن نشست "اوپک پلاس" است. شرکت نفت آرامکو سعودی به طور سنتی در پنج روز اول هر ماه میلادی نفت تولیدی‌اش را نرخ گذاری می‌کند. با این حال با آغاز جنگ نفتی با روسیه و تبعات آن، چشم‌های این غول نفتی خاورمیانه در انتظار برپایی نشست اوپک پلاس و نتیجه آن است.
این تاخیر در اعلام قیمت، می‌تواند بر بهای نفت دیگر کشورهای تولید کننده حاشیه خلیج فارس هم اثر بگذارد چراکه این متحدان ریاض در اوپک، معمولا برای تعیین نرخ نفت خود، نگاهشان به فهرست قیمتی آرامکو دوخته است.
برپایی نشست اوپک پلاس به عبارتی روشن‌تر، بازگشت ریاض و مسکو بر سر میز مذاکره برای دستیابی به توافق و اعلام آتش بس در این جنگ نفتی است. اختلاف روسیه با عربستان سعودی در نشست ششم مارس به مرگ اوپک پلاس تعبیر شد و این سرآغاز شوکی تازه به بازارهای جهانی نفت بود.
در این میان رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا در پی میانجی‌گری برآمد تا از سقوط هرچه بیش‌تر بهای نفت جلوگیری کند. اعلام نشست فوری اوپک پلاس که قرار بود دوشنبه ششم آوریل برپا شود، نتیجه رایزنی‌های آمریکا به قصد نجات تولیدکنندگان نفت شیل بود؛ نفتی که در صورت ادامه چنین شرایطی تولیدش به صرفه نخواهد بود. رییس جمهوری آمریکا دوم آوریل، با یک توییت و ابراز امیدواری به کاهش ۱۰ میلیون بشکه‌ای تولید، ۲۴ درصد قیمت‌ها را بالا کشید. با این همه بازار نفت تا دیدن روی ثبات، راه درازی در پیش دارد.
تعویق نشست اوپک پلاس به معنی ادامه سیاست تولید حداکثری عربستان سعودی است؛ سیاستی که با کاهش چشمگیر تقاضا در بازار، به تخفیف در قیمت منجر می‌شود تا ریاض در برابر مسکو، سهم بیش‌تری در بازار آسیا و اروپا را کسب کند. عربستان ماه میلادی گذشته اعلام کرد که تولیدش را از ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه به روزانه ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه افزایش می‌دهد.
اوپک پلاس اما چگونه تشکیلاتی است که تا این اندازه در بازار نقش آفرینی می‌کند؟ چرا عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت اوپک باید در انتظار برپایی چنین نشستی و توافق با روسیه بنشیند؟
اوپک پلاس؛ از تولد تا اغما
سازمان کشورهای صادرکننده نفت دسامبر ۲۰۱۶ میلادی، پس از تجربه دو سال سقوط قیمت در بازارهای جهانی، با جمعی از تولیدکنندگان غیر عضو اوپک برای کاهش تولید به توافق رسید. این کشورهای غیر عضو همرای با اوپک توانستند در پی بازنگری بر میزان تولید و عرضه نفت در سال ۲۰۱۷ بازار را تنظیم کنند.
مشورت و سیاست‌گذاری مشترک میان ۱۰ کشور تولیدکننده نفت از جمله روسیه در کنار ۱۳ عضو اوپک، به اوپک پلاس شهرت یافته است. در عمل اوپک پلاس تا پیش از ششم آوریل امسال، ائتلافی به رهبری مسکو و ریاض بوده تا با حجم تولید و عرضه خود، بازار را تنظیم کنند؛ به همین دلیل مخالفت مسکو با کاهش تولید به مرگ یا فروپاشی اوپک پلاس تعبیر شد.
اوپک پلاس به قصد همراهی تولیدکنندگانی مثل روسیه، مکزیک، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی و عمان با سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک در تنظیم بازار شکل گرفته است. این ائتلاف صرفا برای کاهش تولید نیست بلکه دقیق‌ترین عبارت شاید تعیین سیاستی مشترک در تنظیم بازار است؛ برای نمونه نیمه سال ۲۰۱۸ تصمیم گرفته شد تا با افزایش سقف تولید، از فراتر رفتن بهای نفت از ۷۵ دلار جلوگیری شود و به این ترتیب قیمت‌های بالا بر تقاضا اثر منفی نگذارد.
نگاهی به شرایطی که سبب شکل‌گیری اوپک پلاس شد گویای تغییر سیاست راهبردی اوپک است. این کارتل نفتی در این سال‌ها دیگر به دنبال افزایش سهم در بازار نبوده بلکه کنترل قیمت‌ها را اولویت قرار داده است.
ائتلاف اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها چهار سال پیش از این در نشست الجزایر در حالی به قصد سیاست‌گذاری مشترک گردهم آمدند که طعم شیرین نفت ۱۱۰ دلاری را در خاطر داشتند و شاهد سقوط قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار بودند. امسال اما رهبران اوپک پلاس، با اعلام افزایش تولید نفت خام، در کنار عواملی مانند شیوع ویروس جدید کرونا و کاهش تقاضا در بازار، مسبب سقوط قیمت بوده‌اند. افزایش این دو تولیدکننده بزرگ در حالی است که ایران و ونزوئلا هم به دلیل تحریم آمریکا از کاهش تولید معاف هستند.
شرایط بازار و اقدام عجیب دو تولیدکننده اصلی اوپک پلاس تا جایی حیرت‌برانگیز بوده که ۱۲ سناتور کنگره ایالات متحده آمریکا با ارسال نامه‌‌ای از ولیعد عربستان سعودی می‌خواهند تا به عنوان "عامل و ضامن ثبات بازار" به ایفای نقش بپردازد. بعید است که ۶۰ سال پیش، رهبران کشورهای بنیانگذار اوپک می‌‌توانستند تصور کنند که روزی سناتورهای آمریکایی از یک عضو این سازمان بخواهند به اصطلاح داد بازار نفت برسد.
رویدادی که در یک‌ماه گذشته جهانیان شاهد بوده‌اند نه فقط برهم زدن ائتلافی زیر نام اوپک پلاس از سوی مسکو است بلکه پیش گرفتن مسیری خلاف استراتژی اوپک از سوی ریاض است. نتیجه نشست ششم آوریل، نمایش چربیدن زور منافع ملی بر منافع نهادی و بین‌المللی از سوی دربار سعودی و کاخ کرملین بود؛ مسکو زیر بار تصمیم جمعی نرفت تا از فرصت تحریم نفت ایران بیش‌ترین بهره را در بازار ببرد و ریاض هم به تولیدش افزود تا جایی برای نفت شیل آمریکا باقی نگذارد.
ائتلاف اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها به رهبری دربار سعودی و کاخ کرملین عمر پایدار و به سامانی نداشت با این حال در شرایط امروز، ادامه زورآزمایی نفتی هم نه تنها به سود طرفین نیست که بعید است با تکمیل ظرفیت مخازن انبار نفت امکان‌پذیر باشد.