چشم بر صفحه تلويزيون اخبار را لحظه به لحظه دنبال مي‌كنند. از ميدان توپخانه تا دورترین نقطه کشور، می‌خواهند بدانند كي توافق مي‌شود؟ آيا بازار تكان مي‌خورد؟ و... سوالاتي كه مردم از یکدیگر مي‌پرسند. بازي با حاصل جمع صفر مدتي است به بازي برد - برد كه مبتكرش ايران است بدل شده و دو طرف مي‌دانند حاصل جمع صفر (شديد‌ترين تحريم‌ها) از زماني كه وندي شرمن روي كار آمد، سكه‌اي بود كه اوباما به هوا انداخت، اكنون اين سكه اندك چرخي زده و به پهلوي برد - برد برگشته است. ايران غني‌سازي 20درصد را كنار گذاشته و در همراهي با آژانس توافق ژنو را در 3 گام عملي كرد، دو گام باقيمانده را هم با وجود مشكلات و موانع داخلي مي‌خواهد بردارد. حال نوبت غرب است تا برسر موضوعي كه محور توافق هسته‌اي است يعني ميزان غني‌سازي، تعداد سانتريفيوژها و در نهايت فردو تصمیم‌گیری کند.
محور مذاكرات ميزان غني‌سازي است
هرچند در توافقنامه ژنو با ادامه غنی‌سازی موافقت شد، اما میزان غنی‌سازی، تعداد سانتریفیوژها و اندازه آن قابل مذاکره است. تعداد سانتریفیوژها مهمترین عامل اختلاف طرفین است. در حال حاضر ماشین‌های ايران از نوع P1 یا IR1 است. البته ماشین‌های نسل دوم و سوم هم داریم که هنوز راه‌اندازی نشده‌اند. تعداد سانتریفیوژها به خاطر نقش آنها در دستیابی به انرژی هسته‌ای برای طرفین بسیار کلیدی است. البته برای ايران تنها نقطه كليدي 190هزار سو است چرا كه در یک دوره زمانی تعریف شده برای مصارف صنعتی مورد استفاده قرار مي‌گيرد. هرچند تا سال 2021 روس‌ها متعهد به تامین سوخت نیروگاه بوشهر هستند. البته روس‌ها تمایل به تمدید این دوره دارند ولی به نظر مي‌رسد ايران تصمیم دارد سوخت مورد نیاز بوشهر را خود تامین کند. لذا ايران 190هزار سو را برای سال بعد از 2021 می‌خواهد.
پيش بيني غير ممكن است
كارشناسان اما مي‌گويند پیش‌بینی نتایج مذاکرات هسته‌ای در نیویورک دشوار است. هر چند طی روزهای گذشته جوی از منفی‌نگری در اخباری که رسانه‌های غربي منتشر می‌کنند، کاملا هويدا بود. سرگئی ریابکوف، نماینده روسیه و یکی از مقامات آمریکایی صرحتا از دستاورد ملموس در این دور از مذاکرات قطع امید کرده‌اند اما واقعيت این است سکه‌ای که به هوا انداخته شده است تا به پائین برسد هزار چرخ می‌خورد. چنانكه ديپلمات‌ها بر اين باورند كه بر ديپلماسي را پاياني نيست.
ديپلماسي تمام نمي شود
آيا ديپلماسي تمام مي‌شود؟ مسلما جواب این سوال خیر است. در این صورت یا طرفین به شرایط قبل از توافق ژنو برخواهند گشت یا راه میانه‌ای پیدا می‌کنند و تماس‌ها و مذاکرات قطعا در قالب‌های دیگری پیگیری می‌شود. شاید در آخرین روزهای منتهی به سوم آذر و در صورت عدم پیشرفت مذاکرات طرفین به‌دنبال راه‌هایی باشند تا باب گفت‌و‌گوها بسته نشود.بسياري بر اين باورند كه در حساسیت این دور از مذاکرات در نیویورک، بحثی نیست.چنانكه وزیر خارجه ایران در دیدار با مسئول اروپایی مذاکرات هسته‌ای در نیویورک گفت: در صورتی که طرف مقابل آمادگی اتخاذ تصمیمات سخت را داشته باشد امکان رسیدن به توافق حتی قبل از 3 آذر وجود دارد. اما در این بین سفر رئيس‌جمهور به نیویورک به چشم می‌خورد که قرار است فردا انجام شود.
چرا حضور روحاني مهم است ؟
حضور مقامات سياسي ارشد در حاشيه مذاكرات اهميت تصميم نيويورك را روشن مي‌كند. از سوی دیگر رئیس‌جمهور کشورمان برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک خواهد رفت و به نظر می‌رسد حضور وی و دیگر روسای جمهور 1+5 گرمای مذاکرات را بالا خواهد برد. نکته مهم‌تر اینکه این دور از مذاکرات زمانی برگزار می‌شود که نزدیک به دو ماه تا پایان ضرب‌الاجل نهایی باقی مانده و چنانچه قرار باشد توافقی نهایی شکل بگیرد، نشانه‌هایش را باید در پایان این مذاکرات شاهد باشیم.
خواسته هاي حداكثري آمريكا
پیش از انجام مذاکرات البته اظهاراتی از سوی برخی مقامات آمریکایی نظیر مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای آمریکا مطرح شد که حاکی از برخی خواسته‌های حداکثری آمریکا از ایران بود. وندی شرمن صراحتا اعلام کرده بود چنانچه ایران به دنبال دستیابی به توافق نهایی است باید به طرز محسوسی از ظرفیت غنی‌سازی خود بکاهد. با این اظهارات مشخص شد که مسئله غنی‌سازی مهمترین مورد اختلاف میان ایران و آمریکاست. نکته جالب اما این است که آمریکایی‌ها دیگر به خود غنی‌سازی ایرادی وارد نمی‌کنند. بنابراین به طرز اولی می‌توان گفت که آن دسته از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که به بهانه ادامه غنی‌سازی در ایران بر کشورمان تحمیل شده است، از هم اکنون بلاموضع است. شاید به همین دلیل باشد که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری بارها اعلام کرده که «حتی اگر مذاکرات به نتیجه هم نرسد کشور به حال قبل بازنخواهد گشت چراکه ساختار تحریم‌ها ترک برداشته است.»
موضع ایران درباره غنی‌سازی
واقعیت این است که ایران در خصوص ظرفیت غنی‌سازی بسیار بیش از حد انتظار نرمش نشان داده است. ایران تاکنون غنی‌سازی 20درصد را متوقف کرده و طبق آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز گذشته منتشر شد، ایران غنی‌سازی را تنها تا حد 5درصد انجام می‌دهد. بنابراین نمی‌توان گفت که آمریکا بر سر میزان غنی‌سازی با این دچار اختلاف است. چه اینکه کمترین حد غنی‌سازی که در یک تاسیسات هسته‌ای می‌توان تصور کرد همین غنی‌سازی 5 درصد است. بنابراین به نظر می‌رسد که مشکل آمریکایی‌ها با ظرفیت تاسیسات غنی‌سازی ایران برای غنی‌سازی 5 درصد است و این مسئله به طور مستقیم با تعداد سانتریفیوژها در ارتباط است. اگرچه هنوز کاملا مشخص نشده که نظر آمریکا بر چه تعداد سانتریفیوژ و نظر ایران بر چه تعدادی است اما به نظر می‌رسد که آمریکا تنها با 20 درصد ظرفیت غنی‌سازی که ایران به دنبال آن است، موافق است. با این حال هنوز نمی‌توان به طور قطع از شکست مذاکرات سخن گفت. کما اینکه هر چه به پایان ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای نزدیک می‌شویم، مواضع طرفین به‌رغم اینکه تندتر و جدی‌تر خواهد شد، احتمال تعدیل نیز خواهد داشت؛ چراکه طرفین در طول ماه‌های گذشته نشان داده‌اند که با جدیت به دنبال توافق هستند. بطوری که سیدعباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان روز گذشته فضای مذاکرات نیویورک را «بسیار خوب» ارزیابی کرد و گفت: اختلافات در موضوعات وجود دارد ولی هم فضا خوب و سازنده است و هم اراده و جدیت لازم در همه طرف‌ها وجود دارد و این یعنی ایران تاکنون تا آنجا که در توانش بوده است برای پیشبرد مذاکرات از خود نرمش نشان داده و دست به اعتمادسازی زده است و به نظر می‌رسد که این بار نوبت آمریکاست که در نیویورک از موضع منطقی و با اراده سیاسی دست به اتخاذ تصمیم بزند.