تحولات امروز بازار ارز را باید در تاریخ حیات سامانه نیما و رقابت آن با بازار آزاد ثبت کرد؛ زمانی که اختلاف قیمت 7000 تومانی و حتی بیشتر بین این دو کاملا شکست و نیما بالاتر از بازار آزاد قیمت خورد. معامله‌گران در بازار نیما که تا همین چند ماه و شاید چند هفته پیش تمایلی برای انجام معاملات خود در این سامانه به دلیل اختلاف قیمت با بازار آزاد نداشتند، در روزهای اخیر به ویژه امروز شاهد آن بودند که معاملات آنها با قیمت‌هایی بالاتر انجام می‌شود؛ اتفاقی به نفع صادرکننده و ضرر واردکننده. در این بین مشخص نیست در ذهن سیاست‌گذار ارزی چه می‌گذرد و آخر این ماجرا کجاست؟
به گزارش ایران جیب از ایسنا، روند کاهشی قیمت دلار ادامه پیدا کرد و از کانال ۱۴ هزار در حدود یک ماه و نیم پیش به ۱۳ هزار و ۱۲ هزار تومان وارد شد و اکنون در کانال ۱۱ هزار و تقریباً در کف قیمتی این کانال قرار دارد؛ به طوری که در آغاز معاملات امروز (چهارشنبه) دلار تا ۱۱ هزار و ۲۰۰ یا ۱۱ هزار و ۱۵۰ تومان قیمت خورد.
نوسان قیمت‌های امروز در دو بازار روندی عجیب در جریان ارزی رقم زد و بازار آزاد معاملات سامانه نیما را پشت سر گذاشت و در قیمتی پایین‌تر از آن قرار گرفت؛ به طوری که در برخی ساعات اختلاف قیمت این دو بازار به حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان رسید. این روند چند ساعتی بیشتر ادامه داشت و با برگشت قیمت در بازار آزاد اختلاف به حدود ۱۰۰ تومان و گاهاً برابر رسید.
ایستادن قیمت دلار در نیما در جایگاهی بالاتر از بازار آزاد در حالی اتفاق می‌افتد که از ابتدای راه‌اندازی سامانه تا همین چند ماه پیش اختلاف قابل توجهی بین دو نرخ وجود داشت و حتی در دوره‌هایی قیمت دلار در بازار آزاد بیش از ۷۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ تومان بالاتر از سامانه نیما بود؛ زمانی که بانک مرکزی سامانه نیما را با کف قیمت ۷۰۰۰ تا ۷,۵۰۰ تومان راه‌اندازی کرد و به مرور تا پایان سال گذشته تا ۹,۰۰۰ تومان پیش رفت اما این در حالی بود که در همان دوره‌ها قیمت دلار در بازار آزاد حتی رکورد ۲۰ هزار تومانی زد و در نیمه دوم سال اغلب در کانال ۱۴ تا ۱۵ هزار تومان معامله شد.
همین اختلاف قیمت موجب شده بود معامله‌گران در سامانه نیما که اغلب صادرکنندگان و واردکنندگان هستند جذابیت چندانی در این بازار برای معاملات خود نبیینند به خصوص صادرکنندگان که باید ارز ناشی از صادرات را با قیمتی قابل توجه پایین‌تر از بازار آزاد در سامانه نیما به فروش می‌رساندند و از دلایل اصلی به‌شمار می‌رفت که صادرکنندگان تمایل چندانی برای ارز ناشی از صادرات به سامانه نیما و به عبارتی برگرداندن به چرخه اقتصادی نداشتند، اما به مرور در سال جاری اختلاف قیمت روبه کاهش گذاشت؛ به طوری که از سویی نرخ ارز در سامانه نیما بهتدریج بالا رفت و تا مرز ۱۱ هزار و ۹۰۰ تومان برای هر دلار نرخ تعیین شد و در سوی دیگر در بازار آزاد قیمت‌ها کاهشی پیش رفت و در ریزش‌های تندی که در روزهای اخیر داشت از نرخ سامانه نیما نیز پایین‌تر آمد.
البته بالاتر بودن قیمت در بازار نیما نسبت به آزاد، گرچه برای صادرکنندگان جذاب‌تر است اما در مورد واردکنندگان اینگونه نیست و موجب خرید گران‌تر آنها می‌شود که تعادل چندانی در این مورد برقرار نخواهد بود.
حال این‌که چه برنامه‌ای در بانک مرکزی وجود دارد که قیمت‌ها اینگونه از یکدیگر عبور می‌کنند مشخص نیست، اما آنچه رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید تکرار واکنش‌هایی است که طی سال‌های گذشته رؤسای بانک مرکزی در زمان نوسان قیمت در بازار ارز عنوان می‌کردند و می‌گفتند که این بانک دخالتی در قیمت نداشته و شرایط است که موجب تغییر قیمت‌ها شده است.
در این رابطه همتی گفته ما در بازار دخالت نمی‌کنیم و باید شاخص‌های اقتصادی و بازار نرخ ذاتی ارز را تعیین کنند و و توضیح داده که از دو ماه پیش تخلیه شوک ارزی شروع و شاخص‌های اقتصادی اصلاح شده است و البته شاهد گفته‌های خود را کاهش نرخ تورم و بیکاری اعلام کرده است.
مسئولان از وزیر اقتصاد گرفته تا رئیس کل بانک مرکزی از دیگر دلایل مهم ثبات در بازار و کاهشی شدن قیمت‌ها را همکاری صادرکنندگان برای آوردن ارز بیشتر به چرخه اقتصادی و سامانه نیما عنوان کردند، در همین رابطه این سوال مطرح است که اگر عرضه ارز در سامانه نیما بالا رفته و رشد بیشتری داشته است چرا قیمت‌ها به صورت صعودی در آن پیش می‌رود و در مقابل بازار آزاد مقاومت می‌کند و از سوی دیگر اگر تاکید بر این است که قیمت‌ها در بازار نیما واقعی تعیین شده و فضای جذاب‌تری برای صادرکنندگان فراهم کرده است، چرا قیمت در بازار آزاد دچار نوسان تند بوده و حتی از نیما عبور می‌کند؟
یکی از دلایلی که این روزها بین تحلیلگران بازار ارز در رابطه با کاهش قیمت دلار مطرح می‌شود موضوع تمرکز بانک مرکزی برای بازار متشکل ارزی است، چرا که این انتقاد وجود داشت که بانک مرکزی زمانی می‌تواند بازار متشکل ارزی را راه‌اندازی کند که قیمت‌ها در بازار آزاد و سامانه نیما اختلاف چندانی با یکدیگر نداشته باشند و از سوی دیگر همواره گفته شده که تقریباً تمام کارهای اصلی برای راه‌اندازی سامانه انجام شده و با تکمیل زمینه‌ها به زودی راه‌اندازی خواهد شد، این در حالی است که به نظر می‌رسد با کاهش اختلاف قیمتی بین دو بازار، احتمال تشکیل بازار متشکل ارزی در آینده‌ای نزدیک قوت بگیرد.
این روزها البته فعالان بازار ارز می‌گویند که تقاضا برای خرید تا حدی نسبت به گذشته کاهش یافته بود که عمده دلیل آن پیش‌بینی شرایطی بود که انتظار می‌رفت تا حدی قیمت کاهشی بوده و خریداران دست نگه داشته بودند در عین حال که تقاضا برای خریدهای خانگی تا حدی کم شده بود.
اما در مجموع باید منتظر بود که در روزها آینده وضعیت بازار تا حدود بیشتری روشن شود، چراکه ریزش حداقل ۳۰۰۰ تومانی قیمت ارز در فاصله یک ماه و نیم گذشته موضوع طبیعی به نظر نمی‌رسد که در نتیجه تغییر شاخص‌های اقتصادی اتفاق افتاده باشد و اگر خارج از دستور پیش رفته، چه سیاست‌هایی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد تا وضعیت و قیمت‌های موجود را در حالت متعادل و باثبات نگه دارد.