آرمان: تابستان سال گذشته بود که اخباری از تجمع کارگران پیمانکاری حاتمی معدن چادرملوی یزد در رسانه‌ها منتشر شد که خواهان مزد و حقوق معوقه خود بودند؛ معوقاتی که در برخی موارد به سال ۹۳ نیز می‌رسید. پس از آن نیز مشکلات پیش‌آمده برای اعضای انجمن صنفی کارگران پیمانکاری حاتمی، نگرانی‌های این کارگران را بیشتر کرد. سخت‌گیری‌های مدیران این معدن، کار را به‌جایی رساند که حسین رجائیان، رئیس انجمن صنفی از اضافه‌کاری و استفاده از امکانات رفاهی این معدن محروم شود. اگرچه مسئولان معدن چادرملو به‌عنوان پیمانکار پروژه‌ها این موضوع را بی‌ارتباط با ریاست رجائیان بر انجمن صنفی کارگران دانستند اما از سوی دیگر شواهد نشان داد این رخداد عجیب تنها برای رئیس انجمن صنفی در جریان است و بدین‌ترتیب شک‌ها به یقین بدل شد.
شرکت معدنی و صنعتی چادرملو (سهامی عام) در خرداد 1371 تحت شماره 2257 در دفتر ثبت شرکت‌های شهرستان یزد به ثبت رسیده است. سپس به موجب مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده مورخ 16/8/1377 مرکز شرکت به تهران منتقل و به شماره 145857 در اداره کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری تهران به ثبت رسیده است. مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو در استان یزد نیز در فاصله 180 کیلومتری شمال شرقی شهر یزد و حاشیه کویر ساغند قرار گرفته است. این شرکت در آغاز با سرمایه‌گذاری بانک سپه و شرکت ملی فولاد ایران تاسیس شد. بر اساس اطلاعات موجود در سایت این شرکت، در حال حاضر سهامداران شرکت عبارتند از: شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری امید، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات و سایر سهامداران بخش حقیقی و حقوقی. اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری از معادن سنگ آهن و تولید کنسانتره از آن و تولید گندله، سنگ آهن (لامپ اور)، محصولات فولادی، نصب، راه‌اندازی، نگهداری، تعمیرات و بازرسی فنی سرویس تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز شرکت، خرید و تهیه انواع و اقسام ماشین‌آلات و تجهیزات و تاسیسات و مصالح مورد نیاز برای انجام موضوع فعالیت شرکت، انجام خدمات مهندسی، مشاوره، آموزش مدیریت و فراهم کردن دانش فنـی از داخل و یا خـارج برای تحقق موضـوع فعالیت شرکت در زمره اقدامات و موضوعات مورد فعالیت این شرکت محسوب می‌شوند. در عین حال، این تارنما از ثبت‌نام اعضای هیات مدیره، سهامداران عمده و لیست طرح‌های توسعه خالی است. عدم وجود طرح‌های توسعه این نگرانی را به‌وجود می‌آورد که این شرکت در چند سال آینده و به سبب اتمام مواد معدنی، موجودیت خود را از دست خواهد داد و این امر نگرانی جدیدی را برای کارگران ایجاد کرده است.
شعله چادرملو بر خرمن محیط‌زیست
پیش از این، همواره از پایان کار این مجموعه در پی اتمام منابع معدنی در حوزه چادرملو و استخراج کامل ظرفیت آن سخن گفته می‌شد. در سال 92 نیز احمد ابریشمی- مدیر مجتمع صنعتی و معدنی چادرملو- از اتمام ظرفیت این معدن تا 10 سال آینده خبر داده بود. اکنون یک حساب سرانگشتی ما را به سال 1402 می‌رساند؛ یعنی تنها چهار سال دیگر تا پایان کار مجموعه چادرملو فاصله داریم. این نگرانی در میان کارگران این معدن بالا گرفته است که در صورت صحت این ماجرا، تکلیف آنان و خانواده‌های کارگران چه خواهد شد؟ اگرچه در مجمع سال گذشته این شرکت، صحبت‌هایی مبنی بر استفاده از معادن کوچک اطراف برای تامین خاک مورد نیاز تولیدات بخش صنعتی این شرکت مطرح شده بود اما همچنان نتیجه مشخصی ارائه یا اعلام نشده و سرنوشت این مجموعه بزرگ در هاله‌ای از ابهام است.
در تاریخ 23/03/1397 جلسه مجمع عمومی عادی سالیانه شرکت چادرملو با نماد کچاد، با حضور 88درصد از سهامداران برگزار شد. در همین جلسه، مدیرعامل شرکت چادرملو اظهار کرده بود این شرکت در حال پیگیری و تلاش برای دریافت مجوز معدن دیوزه که در نزدیکی معدن کنونی واقع شده، است اما بهره‌برداری از این معدن با مخالفت‌هایی از سوی سازمان محیط‌زیست مواجه بوده که طبق اظهارات مدیر عامل جهت مذاکرات مثبت بوده اما اطلاعات بیشتری در این باره ارائه نشده است. اکنون طنز تلخ ماجرا در این است که امنیت شغلی کارگران چادرملو به بقای این مجموعه و بقای آن به قربانی‌شدن محیط‌زیست گره خورده است! بازی پیچیده‌ای که مشخص نیست برنده و بازنده آن کدام جهت خواهد بود.
هزینه- فایده بقای شرکت
اما پیچیدگی هزینه- فایده مجموعه معدنی و صنعتی چادرملو در این امر خلاصه نمی‌شود. از آنجا که این معدن در منطقه بی‌آب یزد و در حاشیه کویر ساغند واقع شده است اکنون با مشکل تامین آب مورد نیاز صنعت خود مواجه است. بر این اساس، این معدن برای بقای خود چشم به پروژه انتقال آب خلیج‌فارس به مرکز ایران دوخته که به‌نظر می‌رسد بر اساس پیش‌بینی‌ها تا چهار سال آینده به این مجموعه برسد. پیش از این سیدی- مدیر مالی شرکت چادرملو- گفته بود مقدار سرمایه‌گذاری برای اتمام پروژه انتقال آب خلیج‌فارس، نزدیک به هفت‌هزار‌میلیارد تومان برای کل مسیر است که 600میلیارد تومان برای آن هزینه شده است؛ همچنین حدود 140میلیون یورو از تسهیلات صندوق توسعه ملی برای این پروژه استفاده شده است. او پیش‌بینی کرده بود این پروژه تا سه سال دیگر و با گذر از دو پروژه صنعتی دیگر به معدن چادرملو خواهد رسید. از سوی دیگر در مجمع سال گذشته به نکته مهمی اشاره شده بود و آن تامین الکترود نیدل کک برای این مجموعه بوده است. در همان زمان مدیر عامل شرکت چادرملو با بیان اینکه یکی از نگرانی‌هایی موجود در این شرکت در خصوص قیمت الکترود است که بسیار متغیر و غیرقابل پیش‌بینی است گفته بود: دلیل رشد چشمگیر الکترود از این ناشی می‌شود که باتوجه به اینکه ماده اولیه تولید الکترود نیدل کک است و این ماده در تولید اتومبیل‌های برقی کاربرد دارد لذا به‌دلیل افزایش تقاضای اتومبیل‌های برقی در کشورهای پیشرفته، بالطبع قیمت و تقاضای نیدل کک افزایش یافته و باعث رشد قیمت الکترود شده است.
در آن زمان یعنی ابتدای سال 97، برای تولید هر تن فولاد 5/2 کیلو الکترود مورد نیاز بوده است که قیمتی متغیر بین ۱۸هزار تا ۳۰هزار دلار را به خود اختصاص می‌داد. باید توجه داشت که این هزینه پیش از نوسانات عجیب نرخ ارز در سال گذشته برآورد شده بود. گفتنی است پیش از این نیز دیده‌بان عدالت و شفافیت در مطالبه‌ای خواستار لغو معافیت مالیاتی این شرکت در سال جدید شده بود. در متن این مطالبه که از دی‌ماه سال گذشته برای پیگیری روی سایت قرار گرفته، آمده است: «دولت در صدد تعمیم بند ب ماده ۱۵۹ قانون برنامه پنجم توسعه (بین سال‌های ۹۰ تا ۹۴) است که در آن واحدهای صنعتی و معدنی مناطق کمتر توسعه‌یافته از مالیات معاف می‌شوند. در صورت تصویب این قانون، شرکت‌هایی مثل چادرملو در یزد که 10 سال معافیت مالیاتی داشتند مجددا شامل 10 سال معافیت دیگر خواهند شد. این شرکت بین سال‌های ۹۴ تا ۹۷ نزدیک به‌هزار‌میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده است که در صورت اجرای مجدد بند مذکور، تمام مالیات‌های پرداخت‌شده به دولت مجددا به این شرکت بازگردانده خواهد شد. این درحالی است که حدود 10 سال دیگر این شرکت به‌دلیل اتمام سنگ آهنش وجود خارجی نخواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود دولت با اجرای این بند نزدیک به ۲۰هزار‌میلیارد تومان متضرر شود.» ممکن است در نگاه اول این رقم ناچیز به‌نظر برسد اما با توجه با کاهش درآمدهای نفتی در سالجاری و نیاز مبرم دولت به مالیات‌ها باید به این هدررفت مالیاتی توجه ویژه‌ای داشت.
ضرورت شرح طرح‌های توسعه
اگرچه اعطای معافیت‌های مالیاتی از سوی دولت در جهت رونق تولید و حمایت از بخش‌های صنعتی امری پسندیده محسوب می‌شود، اما باید بررسی شود که با توجه به ارزبری این شرکت در سال‌های پیش‌رو و نیز هزینه سنگین انتقال آب آیا چنین معافیت‌های مالیاتی برای این شرکت مورد نیاز است؟ و آیا در صورت تمایل دولت برای حفظ بقای این شرکت به هر دلیل و روشی نباید راهکاری برای بازگشت این سرمای صرف‌شده لااقل از راه مالیات وجود داشته باشد؟ بر اساس ادعای مدیر مالی این شرکت، چادرملو را نمی‌توان شرکتی صادرات‌محور دانست؛ در این صورت آیا بهتر نیست توازنی در تقسیم ثروت‌ها و سرمایه‌ها از یک‌سو و اعطای معافیت‌ها از سوی دیگر برقرار کرد؟ ضمن آنکه این شرکت تاکنون هیچ‌گونه طرح توسعه‌ای نیز ارائه نکرده است. شاید لازم باشد در مجمع آتی شرکت چادرملو به سوالات مختلف اعم از موضوع کارگران، محیط‌زیست، هزینه و فایده و طرح‌های آتی این شرکت پاسخ قانع‌کننده داده شود. همچنین جدا از تکرار آمار تولید و فروش، از طرح‌های آتی این شرکت سخن گفته شود تا بتوان هزینه‌های سهمگین برای بقای این شرکت را توجیه کرد.