با پایان مهلت 3 ماهه قانون بودجه برای تدوین آیین نامه اجرای تبصره 21 این قانون که پرداخت یارانه را صرفا به افراد نیازمند محدود کرده است، درخواست برخی نمایندگان از دولت برای حذف یارانه ثروتمندان را در پی‌داشت. طبق اخبار واصله یارانه تیرماه در حالی پرداخت خواهد شد که دولت هنوز اقدامی عملی در خصوص حذف یارانه افراد ثروتمند انجام نداده است.
با توجه به مصوبه مجلس در جریان بررسی بودجه 93 در‌خصوص هدفمندی یارانه‌ها، دولت باید از آخر خردادماه تفکیک بین غنی و فقیر و به عبارتی نیازمند و غیرنیازمند را برای پرداخت یارانه نقدی عملیاتی کند. این در حالی است که سخنگوی دولت در خصوص پایان یافتن فرصت سه ماهه دولت برای تعیین تکلیف دهک‌هایی که یارانه به آنان تعلق می‌گیرد، عنوان کرد: که در تبصره 21 هیچ زمان و ضرب الاجل معینی برای دولت تعیین نشده است و در این بند تصریح شده است که یارانه نقدی به خانوارهای متقاضی نیازمند داده شود.
اما وقتی بیش از 70 میلیون نفر در یک برهه زمانی کوتاه ثبت‌نام می‌کنند و خودشان را متقاضی نیازمند اعلام می‌کنند برای راستی‌آزمایی این مطلب با حفظ احترام و کرامت مردم که ما آن را درست می‌دانیم و معتقدیم باید شفافیت بیشتری داشته باشیم تا آنهایی که نیازمند هستند در این رابطه ثبت‌نام کنند. ما از همان ابتدا کار خود را در جهت استفاده از اطلاعات بیش از 40 پایگاه اطلاعاتی کشور آغاز کرده‌ایم و هم‌اکنون تعدادی شناسایی شدند که برخی از آنها می‌توانند در پرداخت یارانه‌های آینده مورد توجه قرار بگیرند. دولت یازده هزار و 300 میلیارد تومان از بودجه عمومی خود را در جهت اجرای قانون هدفمندی کردن یارانه‌ها استفاده می‌کند ما دنبال این نیستیم که یارانه‌ها را حتی از افرادی که به‌عنوان افراد پردرآمد از آنها یاد می‌شود حذف کنیم.
پایان مهلت 3 ماهه دولت برای حذف یارانه ثروتمندان
با پایان یافتن مهلت دولت برای حذف یارانه ثروتمندان، تیتر اخبار نیز هر روز در این‌باره پر‌رنگ‌تر می‌شود؛ خداحافظی ثروتمندان با یارانه نقدی فرارسید، یارانه ثروتمندان حذف نشد، یارانه ثروتمندان چرا حذف نمی‌شود؟ سرنوشت یارانه نقدی چه خواهد شد؟ دولت با کنترل 40 بانک اطلاعاتی محتاطانه رفتار می‌کند؛کابینه یازدهم بر سر دو راهی و ... سوالات زیادی که این روزها مطرح می‌شود اما گویا پاسخ دقیق و روشنی برای آن وجود ندارد. اگر چه دولت برای حذف یارانه افراد ثروتمند مصر است اما گویا بنا به دلایلی هنوز تصمیم جدی برای انجام این کار نگرفته است. اگر چه طبق قانون دولت می‌تواند برخی از دهک‌ها را از دریافت یارانه حذف کند. از طرفی همان قانون یارانه را حق مردم دانسته و به همین علت دولت یازدهم به همه متقاضیان یارانه نقدی می‌دهد. البته در بودجه 93 دولت مکلف شده به نیازمندان، یارانه نقدی بدهد و حالا دولت می‌تواند همه 72 میلیون نفر متقاضی را نیازمند بداند. سخنان مسئولان نشان می‌دهد که دولت قصد دارد یارانه برخی از دهک‌ها را حذف کند اما بسیاری از متقاضیان با این کار مخالف هستند چراکه بسیاری از مردم اعتقاد دارند دولت نمی‌تواند نیازمندان و ثروتمندان را شناسایی کند. برخی دیگر نیز می‌گویند دولت ممکن است با اشتباهات اطلاعات اقتصادی، بسیاری از کسانی را که به یارانه نقدی نیاز دارند، حذف کند. البته شواهد نشان می‌دهد که حداقل در چند ماه آینده این تعداد افراد نیز یارانه دریافت خواهند کرد که حجم انتقادات نسبت به این اقدام دولت هر روز بیشتر می‌شود. به طوری که از سویی تحلیلگران اقتصادی معتقدند که با ادامه این روند عواقب ناخوشایندی برای اقتصاد قابل پیش‌بینی خواهد بود و از سویی دیگر نمایندگان مجلس نیز که قبلا پایان خرداد ماه را مهلت دولت برای غربالگری یارانه بگیران اعلام کرده بودند، با تاکید بر کسری منابعی که دولت در انتها با آن مواجه خواهد شد خواستار اقدام هرچه سریع‌تر برای حذف غیر نیازمندان و کاهش بار مالی ناشی از این پرداخت هستند.حال باید دید دولت در این دو راهی چه تدبیری را به کارخواهد گرفت، آیا مجلس با استفاده از اهرم‌های قانونی می‌تواند دولت را وادار کند که برای حذف یارانه افراد ثروتمند و در مقابل دولت نیز می‌تواند از حق قانونی خود استفاده کرده و مطابق قانون در شرایط فعلی همه افرادی را که خود را به عنوان نیازمند معرفی کرده‌اند، یارانه بپردازد. به نوعی شاهد اختلاف نظر بین مجلس و دولت در این زمینه هستیم. مجلس که می‌خواهد هر چه زودتر یارانه افراد ثروتمند حذف گردد تا از عواقب ناگوار اقتصادی و کسر منابع مالی که ممکن است گریبان دولت را بگیرد، بکاهد. در مقابل دولت می‌خواهد به قول معروف بی‌گدار به آب نزند لذا سعی می‌کند در این خصوص محتاطانه رفتار کند.
سازمان متولی حذف یارانه افراد ثروتمند وجود ندارد
سعید لیلاز کارشناس اقتصادی در این‌باره در گفت و‌گو با آرمان معتقد است: علت این که تعداد متقاضیان ثبت نام یارانه افزایش یافت، به دلیل برخی کوتاهی‌های دولت بود. البته سخنگوی دولت نیز وعده دادند که از یکسری پایگاه‌های اطلاعاتی در کشور مبنی بر رسیدگی و حذف یارانه افراد ثروتمند نیز استفاده خواهند کرد که این خود اقدام مثبتی بود اما اشکال کار این جا بود که اشاره نشد که به طور مشخص از چه طریقی و در چه فاصله زمانی این امر قابل انجام است. اگر چه به نظر می‌رسد دولت همچنان برای حذف یارانه افراد ثروتمند، مصمم است اما ممکن است به خاطر دلمشغولی در دیگر بخش‌های اقتصادی، فرصت لازم و کافی برای انجام این‌کار را ندارد. همچنین مشخص نیست که چه سازمانی متولی رسیدگی به این امر است، آیا متولی این امر ستاد هدفمندی یارانه‌ها، وزارت اقتصاد یا نهاد ریاست جمهوری است. در این حالت دولت اگر در فاز اول و دوم اجرای هدفمندی یارانه موفق به شناسایی افرادی که مستحقق گرفتن یارانه نیستند، نشده است باید تلاش کند در فاز‌های بعدی اجرای هدفمندی یارانه، اقدام به شناسایی و حذف این افراد نماید. همانطور که اشاره شد دولت کماکان مصر به حذف یارانه افراد ثروتمند است اما گویی ابزار لازم برای شناسایی این افراد را در اختیار ندارد. شاید یکی از دلایل تأمل دولت نگرانی در مورد بهم خوردن نظم عمومی و عکس العمل کسانی است که قرار است یارانه آنها حذف شود. چرا که دریافت اطلاعات درآمدی مردم چندان کار پیچیده‌ای نیست. همچنین با توجه به پیشرفت تکنولوِژی و سازمان‌های مربوطه از قبیل ثبت اسناد دریافت اطلاعات افراد زمان بر نخواهد بود. حداقل کاری که دولت می‌توانست در این فرصت زمانی انجام دهد این بود که به افرادی که مستحقق دریافت یارانه نیستند اما یارانه دریافت می‌کنند، اعلام کند که در صورت شناسایی، وجوه دریافتی استرداد و جریمه خواهند شد. با این اقدام دولت، مجلس نیز با آسودگی خاطر بیشتری اطمینان می‌یافت که دولت حذف یارانه افراد ثروتمند را در دستور کار خود دارد. البته این اقدام مصرانه مجلس برای حذف یارانه افراد ثروتمند اقدامی مثبت و بجاست. در این راستا بهترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد این است که نهادی را در نظر بگیرد و به این نهاد اختیار تام برای رسیدگی و شناسایی افرادی که مستحقق دریافت یارانه نیستند، دهد.
قانون زمانی مشخص نکرده است
همچنین حسین راغفر، اقتصاددان، در گفت و گو با آرمان معتقد است: دولت از طریق تکمیل پرسشنامه‌ها می‌توانست اطلاعاتی از ویژگی‌های خانوار‌ها بدون اتکا به داده‌های درآمدی استخراج نماید. اما متاسفانه دولت از این فرصت به وجود آمده، استفاده لازم را نبرد. به نظر می‌رسد دولت برای حذف یارانه افراد ثروتمند تا حدی عجولانه عمل کرد و این عملکرد شتاب‌زده دولت منجر شد چیزی حدود 90 درصد از مردم خود را مشمول دریافت یارانه قلمداد کنند و میزان حقوق دریافتی خود را پایین‌تر از یک میلیون تومان اعلام کنند. البته این که مجلس بخواهد از طریق اعمال فشار در فاصله زمانی مشخص، دولت را وادار به حذف یارانه افراد ثروتمند کند، منطق و مبنایی برای این کار وجود ندارد. چرا که قانون مشخص نکرده دولت در چه زمانی و از چه طریقی می‌تواند اقدام به انجام چنین کاری نماید. اما از جهت این که دولت نیز منابع کافی برای پرداخت یارانه را در اختیار ندارد، شاهد اتلاف منابع زیادی در کشور خواهیم بود لذا تنها مسیری که دولت می‌توانست این منابع را آزاد کند و در اختیار بخش تولید یا سلامت قرار دهد، استفاده از اطلاعات مندرج در پرسشنامه‌ای بود که در اختیار عموم قرار گرفت که دولت نتوانست از این فرصت تاریخی بهره کافی را ببرد. البته باید گفت که یکی دیگر از مشکلات برای حذف یارانه ثروتمندان، نبود ابزار لازم و کافی برای شناسایی این افراد است. همچنین یکی دیگر از دلایل تعلل دولت در این زمینه را می‌توان به خاطر برخی مسائل سیاسی عنوان کرد. بر اساس پیش‌بینی‌های به‌عمل آمده افرادی که مستحق دریافت یارانه هستند چیزی حدود 30 میلیون نفر یعنی حدود 40 درصد از افراد جامعه را شامل می‌شوند که باید 60 درصد جمعیتی که یارانه دریافت می‌کنند را حذف کرد. این در حالی است که بیش از90درصد افراد جامعه خود را مستحق دریافت یارانه می‌دانند. با توجه به شرایط کنونی پیش بینی می‌شود دولت قادر باشد تنها 5 تا 6 درصد از افرادی را که یارانه دریافت می‌کنند آن هم با اما و اگرهای زیاد حذف کند.
سکوت و بلاتکلیفی برای اتوریته دولت خوب نیست
دکتر ابراهیم رزاقی، دیگر کارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با جام جم نیز معتقد است: دولت با انرژی و انگیزه خوبی وارد میدان اصلاح هدفمندی یارانه‌ها شد، اما اکنون از آن انرژی خبری نیست و این جای سوال دارد. دولت پیش‌نیازهای لازم برای حذف یارانه ثروتمندان را نیز فراهم کرد. انصراف داوطلبانه، پر کردن فرم های جدید، ثبت‌نام مجدد، ورود اطلاعات و غیره. از سوی دیگر اعلام کرد که 39 بانک اطلاعاتی برای راستی آزمایی در اختیار دارد. همچنین گفت همین دست به نقد، دو میلیون ثروتمند را می‌شناسد. بنابراین دست کم از خردادماه جاری می‌شد آرام آرام کار را آغاز کرد. حتی اگر عده ای اندک هم حذف می‌شدند باز به معنی کلید خوردن کار بود اما این سکوت و بلاتکلیفی نه برای اتوریته دولت خوب است و نه برای اجرای برنامه‌های اصلاحی‌اش. رزاقی گفت: کمترین آسیب این دست دست کردن دولت آن است که همان معدود افرادی که از دریافت یارانه به طور داوطلبانه انصراف داده‌اند، نیز از کرده خود پشیمان می شوند و می گویند ما هم می خواهیم یارانه بگیریم. البته در این شرایط، چنین درخواستی حق آنهاست. بنابراین دولت باید به سرعت تحرک لازم را از خود نشان داده و به هر نحو، حذف ثروتمندان از دریافت یارانه را کلید بزند.