در ماههای اخیر نشانههای روشنی از تضعیف تحریمهای اقتصادی علیه ایران به چشم میخورد. این تحریمها که از سال 2012 میلادی بشدت افزایش یافته بود، از اواخر سال گذشته بتدریج در حال لغو است و بدین ترتیب شرکتهایی که در این سالها به دلیل اعمال محدودیتهای تحریم با مشکلات بسیاری مواجه شده بودند، یک بار دیگر به فعالیتهای روزمره خود بازمیگردند.
همانطور که حسن روحانی رئیس جمهوری نیز پیش از این گفته است، در دیوار تحریم ترکی ایجاد شده است که شالوده آن را بر هم زده است و روز به روز شکافی که در آن به وجود آمده بیشتر میشود. با روی کار آمدن دولت یازدهم که اعتدال را سرلوحه سیاستهای خود قرارداده است، فضای بینالمللی که پیش از این علیه ایران بود، تغییر کرد و نگاهها به کشورمان مثبت شد. در ادامه نیز توافقات اولیه ایران با گروه 1+5 و لغو بخشی از تحریمها، این فضای مثبت را تقویت کرد بطوری که در نزدیک به 11 ماهه اخیر، شاهد خروج تعدادی از شرکتهای ایرانی و افراد حقیقی از فهرست تحریمها هستیم.
روز گذشته نیز شرکت بیمه معلم با صدور حکم دادگاه اروپا از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا خارج شد. از دو سال پیش و زمانی که بیمه معلم بیمه کشتیهای ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران را بر عهده گرفت، اتحادیه اروپا نسبت به تحریم بیمه معلم اقدام کرد. از زمان شروع این تحریم، شرکت بیمه معلم با اقامه دعوی به دادگاه اروپا نسبت به اثبات حقانیت این شرکت اقدام کرد که در نهایت، با پیگیریهای مکرر معاونت حقوقی و امور بینالملل ریاست جمهوری، وزارت امور خارجه و مسئولان ذیربط، دادگاه اروپا با صدور حکمی، این شرکت را از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا خارج کرد. بیمه معلم بطور قطع آخرین شرکتی نیست که از فهرست تحریمها خارج شده است. پیش از آن نیز شرکتهای زیادی از بانک گرفته تا شرکتهای نفتی و برقی از شمول تحریمها خارج شدهاند.
بانکها
پس از آن که بانکهای ملت و سینا در اواخر سال 1391 موفق شدند با شکایت نزد دادگاههای اروپایی، تحریمهای اعمال شده از سوی اتحادیه اروپا را کنار بزنند، در اواخر سال 1392 نیز تعداد دیگری از بانکهای ایرانی از شمول تحریم خارج شدند. براین اساس در دی ماه سال گذشته با رأی دادگاه اروپا چهار بانک توسعه صادرات، پست بانک، رفاه کارگران و بانک بینالمللی پرشیا به جمع بانکهای غیر تحریمی کشور پیوستند.در این زمینه بانکهای تجارت و صادرات نیز با طرح شکایت نزد دادگاههای اروپایی به دنبال لغو تحریمهای اعمال شده هستند که بزودی رأی دادگاه یاد شده درباره آنها نیز صادر خواهد شد. بنابراین مدیران عامل بانکها با فراهم شدن زمینه از طریق وکلای خود، لغو کامل تحریمها را پیگیری کردهاند که تعدادی از آنها به نتیجه رسیدهاند.
بیمهها
در کنار بانکها، شرکتهای بیمه ایرانی نیز فرایند شکایت از تحریمکنندگان را نزد دادگاههای خودشان دنبال کردهاند. نخستین شرکت بیمه ایرانی که در این زمینه موفق شد رأی لغو تحریم را از یک دادگاه اروپایی دریافت کند بیمه ایران بود که به عنوان تنها شرکت بیمه دولتی کشور و همچنین بزرگترین شرکت بیمه از سوی اروپا تحریم شده بود. اما همزمان با چهار بانک ایرانی، نام بیمه ایران نیز در فهرست هفت شرکت خارج شده از فهرست تحریمهای اروپا دیده میشد. بدین ترتیب این شرکت در دی ماه سال گذشته از بند تحریمها رها شد.بنابراین شرکت بیمه معلم دومین شرکت بیمه ایرانی است که از سوی اتحادیه اروپا لغو تحریم شده است.
شرکتهای نفتی
بر اساس توافقات صورت گرفته، شرکت ملی نفت ایران به عنوان یکی از بزرگترین شرکتهای نفتی جهان موفق شد در بهمن سال گذشته از فهرست تحریمهای اتحادیه اروپا خارج شود. در آن زمان نام شرکت ملی نفتکش که وظیفه حمل و نقل محمولههای نفتی ایران را بر عهده داشت نیز به چشم میخورد که میتوانست در قالب توافق صورت گرفته نفت خام ایران را به شش مشتری سنتی کشور حمل کند. اما این شرکت به صورت جداگانه در تیر ماه امسال از سوی دادگاه اتحادیه اروپا رأی لغو تحریم را گرفت. این رأی در صورتی که مورد اعتراض و تجدید نظر قرار نگیرد از دو ماه دیگر لازمالاجرا میشود.شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران نیز یکی دیگر از شرکتهای نفتی بود که همزمان با هفت شرکت ایرانی دیگر در دی ماه سال گذشته رأی لغو تحریم را از دادگاه اروپا دریافت کرد. یک ماه بعد یعنی در بهمن ماه 92 نیز شرکت حفاری شمال به عنوان دومین شرکت ایرانی فعال در صنعت حفاری میدانهای نفت و گاز با تحریمها خداحافظی کرد.
شرکتهای حمل و نقل
بزرگترین شرکتی که در بخش حمل و نقل تحریم شده بود، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بود که حمل و نقل کالاهای ایرانی را تحت تأثیر خود قرار داده بود ولی در شهریور ماه سال گذشته پیگیریهای حقوقی این شرکت به نتیجه رسید و باعث شد تا نام این شرکت از فهرست تحریمها خط بخورد. البته در اسفند همان سال نام 11 مدیر کشتیرانی که در فهرست تحریمها قرار گرفته بودند نیز از شمول تحریم خارج شد. شرکت کشتیرانی گودلاک که متعلق به بخش خصوصی است نیز از جمله شرکتهای حمل و نقل بینالمللی است که در دی 1392 از تحریمهای اروپا کنار گذاشته شد.
شرکتهای دیگر
علاوه بر شرکتهای بانکی، بیمهای، نفتی و حمل و نقلی، شرکتها و نهادهای دیگری از ایران تحت تحریم قرار گرفته بودند. یکی از این نهادها، دانشگاه صنعتی شریف بود که بعد از سالها تحریم در تیر سالجاری موفق شد حکم لغو تحریم را بگیرد. در کنار آن، شرکتهای خصوصی دیگری نیز در این سالها تحریم شده بودند. یکی از این شرکتها که در صنعت برق کشور فعال بوده، شرکت فولمن است که در آذر سال گذشته به جمع غیر تحریمیهای کشور اضافه شد.بدین ترتیب در دوره فعالیت دولت یازدهم 14 شرکت مهم ایرانی موفق شدند از فهرست تحریمها خارج شده و دوباره به فعالیتهای خود بازگردند.