آرمان- چند سالی است که پدیده زمین‌خواری به اشکال مختلف در ایران رایج شده و به نظر می‌رسد اشتهای افراد یقه‌سفیدی که با نفوذ و رانت گسترده مبادرت به این کار می‌کنند، سیری‌ناپذیر است، چراکه هنوز هم آمار و ارقام کلانی از افزایش زمین‌خواری در گوشه‌وکنار کشور به گوش می‌رسد. صاحبان فن بر این باورند که پدیده زمین‌خواری هم به لحاظ زیست‌محیطی و هم به لحاظ اقتصادی دارای اهمیت است و همین امر، برخورد با این پدیده را از طریق حقوق کیفری الزامی می‌سازد. اما در این زمینه نیز مانند خیلی از موارد دیگر خلأ قانونی زیادی در زمینه نبود تعریف و تعیین حوزه و محدوده و فقدان عنوان مجرمانه خاص برای زمین‌خواران به چشم می‌خورد که در نتیجه باید گفت نه‌تنها قوانین موجود بازدارنده نیستند، بلکه به گفته کارشناسان، در پاره‌ای از موارد خود قانونگذار با وضع قوانینی به گسترش این پدیده در کشور دامن می‌زند.
در سال‌های گذشته شاهد رواج پدیده‌هایی چون زمین‌خواری، کوه‌خواری، جنگل‌خواری و... هستیم که در ابعاد گسترده در کشور اتفاق می‌افتد. چندی پیش بود که فرمانده انتظامی غرب استان تهران از زمین‌خواری میلیاردی در شهریار خبر داد و اعلام کرد که ارزش زمین رهاسازی شده از چنگ این زمین‌خواران 13 میلیارد ریال بوده که متهمان پس از دستگیری و تشکیل پرونده به مرجع قضائی معرفی شدند. اما افزایش زمین‌خواری آن هم به اشکال مختلف تنها مختص کلانشهر تهران یا شهرستان‌های آن نیست، بلکه امروز تمام اراضی کشور از سوی کسانی که به این کار مبادرت می‌ورزند مورد تهدید قرار گرفته‌اند.
مهرماه سال جاری نیز محمدعلی احسانی عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با اعلام این مطلب که زمین‌خواران شمال سیری‌ناپذیرند، اعلام کرد که یکی از اقدامات زمین‌خواران پس از تصاحب زمین، ساخت ویلا و سپس فروش آن است. تمام هدف این افراد، کسب منفعت اضافه از یک منبع رایگان است. در گزارش کمیسیون اصل 90 درمورد زمین‌خواری اینگونه آمده است که «زمين‌خواري، جرم پيچيده‌اي است که دست‌هاي زيادي در پس آن ديده مي‌شود، برخورد قاطع قضائي مي‌تواند اين دست‌ها را قطع کند. هرچند به نظر مي‌رسد سازمان‌هاي دولتي بايد در واگذاري‌ها دقت کنند تا زمين‌ها و مستغلات به نام مردم و کام زمين‌خواران رها نشود.» اما بررسی قوانین فعلی نشان می‌دهد که مجازات مشخصی برای این پدیده پیش‌بینی نشده است و آنگونه که خبرگزاری تابناک در گزارشی آورده است آنچه که بیشتر مورد تاکید قانونگذار بوده، تصرف عدوانی و غیرقانونی اراضی ملی و دولتی است.
افزایش محدوده؛ تله جدید زمین‌خواران
حال کارشناسان می‌گویند با تغییر نقش مناطق آزاد از دروازه صادرات به کریدور واردات، این مناطق نیز به زمین‌خواری مبتلا شده‌اند و افزایش محدوده این مناطق تنها طعمه‌ای برای زمین‌خواری است. در همین زمینه، یک کارشناس مسائل اقتصادی با انتقاد از درخواست‌های کاذب برای گسترش محدوده برخی مناطق آزاد کشور گفت: تلاش برای افزایش محدوده برخی مناطق با هدف زمین‌خواری است و نباید با آن موافقت کرد.
علی مصطفی‌زادگان در گفت‌وگو با مهر با اشاره به تصویر فعلی مناطق آزاد در کشور افزود: در حال حاضر، تصویر مناطق آزاد و نگرش به آن در جهت استفاده از ساختارهای این مناطق در کشور، زیر سوال است، چراکه مناطق آزاد کشور تاکنون عملکرد موفقی نداشته و نتوانسته‌اند به اهداف خود دست یابند. این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: در تمامی مناطق آزاد قرار بر این بود امکاناتی از قبیل زمین، در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد تا به عنوان یک حمایت، تشویقی برای حضور آنها در مناطق ویژه و آزاد شود و به سرمایه‌گذاری بپردازند، اما متاسفانه، آنچه که رخ داده آن است که عده‌ای به نام یک طرح اقتصادی، هکتارها زمین را دریافت کرده و زمین‌خواری در مناطق آزاد شکل گرفته است؛ و این مساله مبتلا به بسیاری از مناطق آزاد کشور شده است. او تصریح کرد: مشخصا در منطقه آزاد ماکو، هنوز هم تبعات و آثار ماده ۲۳۶ که مجلس تصویب کرده، مطرح است و جز تخلفاتی که به قوه قضائیه اجاع داده شده نیز این موضوع مطرح شده بود؛ با این اوصاف مسئولان این منطقه باز هم خواستار افزایش محدوده آن هستند که به نظر می‌رسد این یک طعمه است و زمین به عنوان وسیله جذب سرمایه‌گذار، تنها به محملی برای رانت و ایجاد فرصت برای فرصت‌طلبان تبدیل شده تا زمین‌خواری کنند.
مصطفی‌زادگان گفت: یکی از بزرگترین مناطق آزادی که در محدوده خود، خروجی مثبتی نشان نداده است، ماکو است که به جای اشتغال پایدار، به رونق کوله‌بری و بازارچه مرزی روی آورده و چهار مجتمع تجاری محل فروش کالای خارجی را به منزله اشتغالزایی دانسته است؛ در حالیکه اینها شغل پایدار نبوده و کاذب است. او تصریح کرد: اگر قرار باشد شغل پایداری که در خدمت رشد اقتصادی کشور باشد، ایجاد نشود، اضافه کردن محدوده منطقه، هیچ ثمری نخواهد داشت. مصطفی‌زادگان با بیان اینکه وقتی که یک منطقه آزاد مصوب می‌شود، باید زیرساخت‌های لازم برای آن وجود داشته باشد، خاطرنشان کرد: متاسفانه بودجه‌های دولتی برای توسعه مناطق آزاد به میزان کافی تخصیص داده نمی‌شود و البته مدیریت نیز به خوبی ایفای نقش نکرده و به جای هزینه‌کرد منابع محدود مالی در توسعه زیرساخت‌ها، به ساخت پارک و هتل در عرصه و عیان یک پارک اقدام شده است، در حالیکه باید زمینه دسترسی مناسب از طریق هوایی و زمینی به منطقه نیز وجود داشته باشد. مصطفی‌زادگان معتقد است که باید نگاه فرصت‌طلبی از مناطق آزاد برداشته شود.