11 درصد ذخایر نفتی جهان در عراق است
طی چندروز اخیر تحرکات گروه تروریستی داعش به پالایشگاه‌ها و بخش نفت عراق هم سرایت کرده است. این حملات و ناآرامی‌ها در دومین کشور تولیدکننده نفت اوپک سبب افزایش قیمت نفت برنت تا بشکه‌ای ۱۱۵ دلار شد که بالاترین قیمت ثبت‌شده از سپتامبر سال 2013 تاکنون است. آژانس بین‌المللی انرژی هفته گذشته در گزارشی اعلام کرد حمله این گروه به پالایشگاه نفت عراق تاثیری بر تولید نفت این کشور در کوتاه‌مدت ندارد و افزایش قیمت ناشی از این حملات، بیشتر جنبه روانی دارد. این گزارش اگرچه از سوی یک سازمان تخصصی ارایه شده بود اما نتوانست نگرانی‌ها درخصوص کاهش یا قطع تولید نفت این کشور را به طور جدی پایان بخشد. گذشته از تهدید کاهش یا قطع تولید نفت عراق، نگرانی مهم، تسلط اعضای این گروه بر چاه‌های نفتی عراق است که در صورت وقوع، تهدیدی جدی را برای آینده منطقه رقم خواهد زد.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، عراق با دارا بودن 11 درصد ذخایر نفت اثبات‌شده دنیا، سومین صادرکننده نفت جهان و دومین صادرکننده نفت سازمان اوپک است. عراق از سه دهه قبل با سه جنگ و 12 سال تحریم مواجه بوده که این مساله بر تولید نفت و گاز این کشور تاثیر مستقیم و مخربی داشته است. پس از برقراری ثبات نسبی طی سال‌های پس از سقوط صدام‌حسین (2002)، صنعت نفت عراق شاهد افزایش حجم عظیم سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و به تبع آن افزایش ظرفیت تولید نفت بود. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، قراردادهای توسعه میادین از ابتدای سال 2011 به تولید واقعی رسیده‌اند و پیشبینیها حکایت از افزایش‌های بیشتر تولید طی سال‌های آتی دارند.
تولید نفت عراق
تولید نفت‌خام عراق از 2/5 میلیون بشکه در ابتدای دهه 1980 با وقوع جنگ خلیج فارس، به حدود 300هزار بشکه طی سال‌های اول دهه 1990 کاهش یافت اما پس از آن و در سال‌های انتهایی دهه 1990 به سطح 2/5 میلیون بشکه بازگشت. از سال 2002 با شروع حمله نظامی آمریکا علیه عراق، تولید نفت این کشور مجددا کاهش یافت و به سطح 1/3 میلیون بشکه در سال 2003 رسید. پس از این سال، تولید عراق به‌صورت مداوم افزایش یافت و طی یک سال به سطح دومیلیون‌بشکه در روز رسید. این روند افزایشی ادامه داشت تا در سال 2013 تولید نفت عراق از مرز 3/3 میلیون بشکه فراتر رفت که بالاترین رقم طی 35سال اخیر تولید نفت این کشور است.
ظرفیت پایدار تولید
عراق در سال 2013 با تولید روزانه 3/3 میلیون بشکه نفت جایگاه دوم تولید‌کنندگان اوپک را پس از عربستان سعودی به دست آورد که این جایگاه خود به اهمیت عرضه نفت این کشور در بازار اشاره دارد. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده اوپک میزان تولید خود را تا سال ۲۰۱۹ روزانه بیش از دومیلیون بشکه افزایش دهد که بیش از ۶۰درصد این رشد تولید از جانب عراق خواهد بود. این نهاد بین‌المللی برآورد کرده است ظرفیت پایدار تولید نفت عراق به بیش از چهارمیلیون بشکه در سال 2016، به 6/1 میلیون بشکه در سال 2020 و8/3 میلیون بشکه در سال 2035 خواهد رسید. بیشترین تولید نفت عراق از میدان فوق‌عظیم بصره در جنوب این کشور است که با توجه به حجم نفت درجای بیش از یک میلیارد بشکه‌ای، طی سال‌های آینده نیز با رشد تولید قابل‌توجهی مواجه خواهد بود. تحرکات گروه تروریستی داعش می‌تواند تهدیدی جدی برای بخش نفت عراق باشد، گرچه جنوب این کشور هم‌اکنون از کانون درگیری‌ها به دور است. بعید نیست در صورت ادامه این حملات، قسمت بزرگی از تولید نفت این کشور از بازار خارج شود که در صورت وقوع آن، پیشبینیها قیمت نفت برنت را تا 150دلار نیز نشان می‌دهند. البته برخی کارشناسان بازار نفت آثار کاهش تولید نفت عراق بر قیمت نفت را مقطعی و اندک ارزیابی می‌کنند زیرا عربستان با داشتن مازاد ظرفیت تولید توانایی جبران کاهش عرضه نفت در صورت کاهش تولید عراق را دارد.
جنگ با ابزار نفت
طی چندروز گذشته فارس به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «پالیسی میک» گزارشی درباره ارتباط بحران فعلی در عراق با لوله‌های نفت در این کشور منتشر کرد و مساله نفت را عاملی تعیین‌کننده در تحرکات گروه داعش دانست. در این گزارش با عنوان «برای فهمیدن بحران عراق، لوله‌های نفت را دنبال کنید»، آمده است که داعش در حال حاضر یکی از ثروتمندترین گروه‌های تروریستی در جهان به شمار می‌رود و بر بخش‌هایی از عراق و سوریه مسلط شده است. این سایت نقشه‌ای از اماکن مورد حمله تکفیری‌های داعش در عراق که به وسیله «آرون زیلین «تحلیلگر» موسسه واشنگتن برای سیاست شرق نزدیک» بر آن دست یافته، منتشر کرده است. دنبال‌کردن مناطق تحت حمله در عراق و سوریه نشان می‌دهد تکفیری‌های داعش همواره به مساله نفت توجه داشته و با پول‌های نفت به‌دنبال سلطنت بر بخش نفت عراق و سوریه است.
در مجموع باید توجه داشت گذشته از دلایل توجه تکفیری‌های داعش به پالایشگاه‌ها و مخازن نفتی عراق، آثار ادامه این حملات بر تولید و صادرات نفت این کشور می‌تواند بسیار قابل‌توجه باشد. عراق پس از سه دهه جنگ و ناآرامی به‌تازگی و پس از سقوط صدام توانسته بود با استفاده از ثبات حاکم بر این کشور به جذب سرمایه خارجی در نفت و گاز بپردازد و از سال گذشته خود را به‌عنوان دومین صادرکننده نفت اوپک مطرح کند. این حملات در صورت ادامه‌داربودن ممکن است بخش زیادی از ظرفیت تولید عراق را با مشکل مواجه کند و سرمایه‌گذاران را از این کشور به سایر کشورهای نفت‌خیز انتقال دهد.
