دویچه‌وله آلمان در گزارشی نوشت: رساندن حجم تجارت میان ایران و ترکیه به 30 میلیارد دلار در سال آرزوی مقام‌های دو کشور است. اما این هدف هیچگاه عملی نشده است. آیا بازگشت تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند مبادلات ایران و ترکیه را افزایش دهد؟
محمد ابراهیم طاهریان فرد، سفیر ایران در آنکارا در نشست مشترک اتاق بازرگانی ازمیر گفته است که ایران و ترکیه قصد دارند تبادلات تجاری را به ۳۰ میلیارد دلار در سال برسانند. به گفته سفیر ایران، ترکیه در بین ۱۵ کشور همسایه ایران مهم‌ترین آنهاست.
تبادلات تجاری ایران و ترکیه در حال حاضر به ۱۲ میلیارد دلار در سال می‌رسد. حال سفیر ایران می‌گوید که این حجم را می‌توان تا ۳۰ میلیارد دلار ارتقاء داد. سخن سفیر تازگی ندارد و پیش‌تر دکتر روحانی و اردوغان هم بارها آن را وعده داده‌اند ولی تاکنون عملی نشده است.
اما اظهارات سفیر ایران در آستانه بازگشت دوباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران بیان شده است؛ تحریم‌هایی که احتمالا منجر به افزایش تجارت میان ایران و ترکیه خواهد شد.
سفیر ایران به نقش بخش خصوصی دو کشور در ارتقاء حجم تبادلات اشاره کرده و گفته است که با همکاری دوجانبه بخش خصوصی دو کشور به راحتی می‌تواند حجم ۱۲ میلیارد دلاری را ۲ تا ۳ برابر افزایش داد و هدف نهایی نیز رسیدن به حجم تجاری ۳۰ میلیارد دلاری بین دو کشور است.
تاکید سفیر ایران روی بخش خصوصی است اما شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی ترکیه مایل نیستند با نقض تحریم‌های ایران خود را در بازار آمریکا به دردسر بیاندازند. اما احتمالا دست شرکت‌های متوسط و کوچک ترکیه در دور زدن تحریم‌های ایران باز تا حدودی باز خواهد بود.
سفیر ایران در بخشی از صحبت‌های خود به رشد گردشگری اشاره کرده و می‌گوید: «ترکیه اولین انتخاب و مقصد گردشگران ایرانی است. هر سال تعداد گردشگران ایرانی که به ترکیه سفر می‌کنند افزایش می‌یابد.»
جمال الماس‌اوغلو معاون اتاق بازرگانی ازمیر هم می‌گوید که سهم ایران فقط در منطقه گردشگری اژه ۳۳۰ میلیون دلار است. او همچنین افزود: «تعداد ایرانیانی که در سال ۲۰۱۷ به ترکیه سفر کردند به 2.5 میلیون نفر می‌رسد و انتظار می‌رود که این تعداد در سال ۲۰۱۸ به بیش از سه میلیون نفر برسد.»
اما آیا این رشد در دیگر بخش‌های اقتصادی هم امکان‌پذیر است؟
مقامات دو کشور خوشبین هستند که چنین رشدی حتی در کوتا‌ه مدت هم امکان‌پذیر است.
اسحاق جهانگیری، معاون اول روحانی می‌گوید مرزهای ایران و ترکیه ۲۴ ساعته شده و بر سر استفاده از پول ملی دو کشور در مبادلات تجاری به جای استفاده از ارزهای خارجی نیز با ترکیه توافق شده است. جهانگیری تاکید کرده که برای دستیابی به تبادلات تجاری ۳۰ میلیارد دلاری ایران و ترکیه باید از تمامی فرصت‌های دو کشور استفاده شود.
اما چرا تاکنون این فرصت‌ها و وعد‌ها به عمل تبدیل نشده است؟
افشار سلیمانی که به عنوان سفیر ایران در باکو و کیف کار کرده در این ارتباط به دویچه‌وله گفت: «رساندن مراودات ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار با ساز و کار کنونی امکان پذیر نیست. اما با مکانیزم‌های جدید و افزایش لیست کالاهای دارای تعرفه‌های ترجیحی، همکاری‌های بانکی و سرمایه گذاری‌های مشترک نرخ تبادلات تجاری را می‌توانند افزایش دهند.»
محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از استانبول هم می‌گوید: «هرگاه ایران از افزایش حجم بازرگانی دو کشور تا ۳۰ میلیارد دلار سخن گفته منظورش بیشتر افزایش حجم صادرات نفت و گاز کشور به ترکیه است ولی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بخش خصوصی ترکیه موانع مختلفی است که ایران بر سر راه صادرات آنان ایجاد می‌کند. با توجه به اینکه تنها یک مرجع مانند وزارت تجارت یا بازرگانی در ایران مسئولیت تجارت خارجی را ندارد به خاطر همین بازرگانان ترک از موانع مختلف بر سر صادرات به ایران سخن می‌گویند.»
به گفته این کارشناس امکان افزایش حجم تجارت ایران و ترکیه به حجم مورد نظر رهبران دو کشور امکان‌پذیر نیست، چون صادرات ایران غیر از نفت و گاز و اندکی کالای کشاورزی و صنایع دستی چیز دیگری نیست. از سوی دیگر نیاز ترکیه به نفت و گاز ایران هم در آن سطحی نیست که حجم تبادلات تجاری دو کشور را به ۳۰ میلیارد دلار برساند.
تحریم‌ها و فرصت شرکت‌های ترک
این کارشناس ساکن استانبول در ادامه تاکید کرد که در صورت تحریم احتمالی ایران از سوی آمریکا بسیاری از شرکت‌های بزرگ ترک ترجیح خواهند داد خطر تحریم را به جان نخرند، اما ایران خود می‌تواند با دادن مشوق‌های اقتصادی به شرکت‌های ترک، زمینه را برای افزایش مبادلات فراهم کند. با همه اینها حجم روابط اقتصادی دو کشور در نهایت در حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلار باقی خواهد ماند.
به گفته این کارشناس در شرایط تحریم ایران، ترکیه زمینه دسترسی ایران به نقدینگی و ارز را تا حد زیادی برآورده کرده بود و حتی به همین دلیل تاوان بزرگی هم پرداخت کرده است.
به گفته محمد صالح خاتم، ترکیه با تحریم‌های اقتصادی علیه ایران از آغاز مخالفت کرده و در زمان تحریم‌ها نیز بسیاری از کالاهای اساسی مورد نیاز مردم ایران از طریق ترکیه تأمین شده و مسئولان جمهوری اسلامی از این مسئله به خوبی آگاهند. در واقع علیرغم اختلاف نظر بر سر برخی مسائل جهانی و منطقه، دو کشور به اهمیت روابط خوب سیاسی و اقتصادی دو کشور اذعان دارند.