با خروج آمریکا از برجام، تحریمهای فروش نفت ایران تا 180 روز آینده دوباره باز خواهد گشت. در این شرایط یکی از راهکارهای فرار از تحریم فروش نفت، می‌تواند جلوگیری از خام فروشی نفت و متنوع کرن سبد صادراتی کشور باشد.
با خروج آمریکا از برجام و مطابق با دستور اجرایی دونالد ترامپ، رئیس جمهور این کشور، تا 180 روز آینده، دوباره تحریمهای آمریکا بر فروش نفت ایران بازخواهد گشت. با توجه به سهم قابل توجه درآمدهای حاصل از فروش نفت بر اقتصاد ایران، تحریم فروش نفت باعث شده است، تا فشار قابل توجهی به اقتصاد ایران وارد شود.
در این شرایط لازم است تا مسئولان کشور به جای تلاش برای فرار از تحریمها، به دنبال راهکارهای اساسی باشند، تا کشور تحت تاثیر تحریمهای دشمنان قرار نگیرد. تجربه‌های قبلی نشان داده است که تحریمهای نفتی آمریکا، می‌تواند به صورت قابل ملاحظه‌ای دآرمدهای حاصل از فروش نفت ایران را تحت تاثیر بگذارد.
در حالی که در این شرایط مسئولان باید تلاش کنند، تا با ارائه راهکارهای اساسی این معضل را به صورت اساسی از پیش روی کشور بردارند، متاسفانه در دوران تحریم، مسئولان کشور همواره به دنبال دور زدن تحریمها و ادامه فروش نفت خام هستند.
یکی از راهکارهای اساسی که همواره کشورها برای افزایش امنیت عرضه و تامین انرژی خود استفاده می‌کنند، متنوع کردن سبد صادرات و واردات خود است. این موضوع برای ایران در زمینه فروش نفت، همان جلوگیری از خام فروشی و تبدیل نفت خام به محصولات با ارزش افزوده بیشتر و متنوع تر کردن این محصولات است، تا بتواند آنها را در بازارهای بیشتری به فروش برساند.
در واقع بازار این محصولات به گونه‌ای است که حتی کشورهای کمتر توسعه یافته همچون عراق و افغانستان که متحد استراتژیک آمریکا نیستند و الزامی برای آنها در تبعیت از تحریمهای آمریکا وجود ندارد، نیز می‌توانند خریدار محصولات پتروشیمی باشند. محصولات پتروشیمی نسبت به نفت خام، دارای آن قابلیت است که مستقیما یا نهایتا با یک واسطه به دست مصرف کننده می‌رسند، به همین دلیل امکان فروش در محموله‌های کوچک و خرد در آنها وجود دارد.
از طرف دیگر نیز در حال حاضر ایران خود در بعضی محصولات پتروشیمی دچار کمبود است و بسیاری از این محصولات امکان فروش در داخل و رفع نیازهای داخل و کاهش وابستگی صنعت به خارج از کشور را دارد.
نکته قابل تامل دیگر آن است که در زمان اوج تحریمها علیه ایران در سال 90 تا 92، صادرات محصولات پتروشیمی ایران نه تنها کم نشد، بلکه صادرات این محصولات در آن زمان افزایش نیز یافت، این خود نشان از مشکل بودن تحریم این محصولات است که می‌تواند به عنوان راهکاری اساسی مورد توجه مسئولان کشور قرار بگیرد.
راهکار عملیاتی برای جلوگیری از خام فروشی، و متنوع کردن سبد صادرات نفت ایران برنامه‌ریزی برای تولید محصولات بیشتر در پتروشیمی‌های خوراک مایع است که نفت خام را به محصولات متنوع تر تبدیل می‌کنند.
سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی نیز بر جلوگیری از خام فروشی نفت و تکمیل زنجیره ارزش نفت تاکید دارد. بند 13 و 15 این سیاست‌ها با اشاره مستقیم به محصولات پتروشیمی از آنها به عنوان راهکاری برای مقابله با ضربه پذیری درامدهای نفت و گاز و افزایش کسب ارزش افزوده از این محصولات یاد می‌کند.
بنابراین مسئولان باید با تاکید بر سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی در کنار استفاده از تجربه تحریمهای گذشته، برنامه‌ریزی میان مدت و بلند مدتی برای توسعه پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها در داخل کشور و مقابله با تحریم پذیری کشور داشته باشند.
یادداشت از: محمد امین راد