صمت/ مخزن یک خودروی نیسان در جایگاه تزریق گاز CNG واقع در مسیر شرق‌به‌غرب جاده کرج، ظهر یکشنبه 5 مصدوم برجا گذاشت که شامل 2 زن و 3 مرد می‌شوند. براساس گزارش‌های موجود وضعیت جسمی ۲ نفر از آنها وخیم اعلام شده است.
در این حادثه بخشی از سقف جایگاه CNG تخریب شده و به ۲ خودرو شامل یک تاکسی و یک پژو که کنار این خودرو بودند، خسارت‌هایی وارد و بر اثر این حادثه خودروی نیستان به دو نیم تقسیم شد. چندی پیش در استان‌های فارس، اصفهان، تهران و برخی دیگر از نقاط کشور نیز چنین حادثه‌هایی رخ داده بود. حوادثی که بر خلاف برخی ادعاها ارتباطی با سامانه ایمنی جایگاه‌های سی‌ان‌جی ندارد و به‌طور مستقیم به مخزن سی‌ان‌جی خودروها مربوط می‌شود. براساس اطلاعات موجود تمام مخزن‌هایی که تا کنون دچار حادثه شده‌اند، مخزن‌هایی بوده که از سال ۸۲ تا ۸۶ وارد کشور شده است.
از سال ۸۷ تا کنون سازندگان ایرانی به این بخش ورود کرده‌اند و تا کنون حادثه‌ای بر اثر استفاده از مخزن‌های ایرانی رخ نداده است. به گفته محسن مشایخی، رئیس دبیرخانه دائمی سی‌ان‌جی کشور مخزن‌های وارداتی به‌طور عمده استوک یا دست دوم است. دبیرخانه دائمی سی‌ان‌جی در ایران قصد دارد برنامه نوسازی مخزن‌های سی‌ان‌جی را تا ۲ هفته آینده در کل کشور اجرا کند. این برنامه از دهمین روز دی امسال به‌طور آزمایشی در ۴ استان آغاز شد و قرار است در سطح کشور از دو هفته آینده شروع شود. صمت برای بررسی بیشتر دلیل حوادث و راهکارهای جلوگیری از آن با مشایخی به گفت‌وگوی نشست که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
دلیل حادثه کرج و حوادث مشابه را که در ماه‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم در چه می‌بینید؟
از سال ۸۲ موضوع خودروهای دوگانه‌سوز در ایران به‌طور جدی مطرح و اجرا شد. در آن دوره هنوز صنعتگران داخلی به حوزه ساخت مخزن‌های سی‌ان‌جی ورود نکرده بودند. عمده مخزن‌های وارداتی در سال‌های ۸۲ تا ۸۶ دست دوم بود و از کشور چین وارد می‌شد. اکنون نیز بررسی عوامل حادثه نشان می‌دهد مشکلاتی که در این زمینه به وجود آمده به‌دلیل نقص و فرسودگی مخزن است و ارتباطی با جایگاه‌ها ندارد.
وضعیت مخزن‌هایی که در داخل ساخته می‌شود، چگونه است؟ آیا احتمال بروز حادثه در این مخزن‌ها می‌رود؟
از سال ۸۶ مخزن‌سازان داخلی شروع به فعالیت کردند و از سال ۸۷ مخزن‌های ایرانی‌ساز به بازار وارد شد. نگاهی به حوادثی که رخ داده نشان می‌دهد تا کنون هیچ حادثه‌ای به‌دلیل ایمن نبودن یا نقص فنی در مخزن‌های داخلی نبوده است. علاوه بر این باید در نظر داشت در ساخت مخزن‌های ایرانی نه تنها تمام شاخص‌های استاندارد جهانی رعایت شده، بلکه در برخی موارد سخت‌گیرانه‌تر نیز رفتار شده است. اکنون ۱۰ سال از ساخت مخزن‌های سی‌ان‌جی ایرانی می‌گذرد و خوشبختانه هیچ حادثه‌ای در این زمینه رخ نداده است. دبیرخانه دائمی سی‌ان‌جی از حدود یک ماه و نیم گذشته طرح آزمایشی تعویض مخزن‌ها را آغاز کرده است. این طرح به‌تازگی قرار است در سطح کشور اجرا شود. درباره آن توضیح دهید. استان‌های فارس، خوزستان، اصفهان و تهران برای طرح آزمایشی تعریف شده است. این طرح بیشتر با هدف این بود که ارزیابی مناسبی از سرعت، عملکرد و سامانه تعویض مخزن داشته باشیم. در بخشی آزمایشی در مجموع ۱۶۰ مخزن تعویض شد که خوشبختانه مشکلی وجود نداشت. در زمان نعمت‌زاده، وزیر وزارت صنعت، معدن و تجارت طرح تعویض مخزن‌های فرسوده به ایشان ارجاع شد. خوشبختانه در آن زمان مورد استقبال و حمایت وزیر وقت قرار گرفت و شریعتمداری که در آن دوره معاون اجرایی رئیس‌جمهوری بود، از این طرح استقبال کرد و بخش قابل‌توجهی از پروژه پیش رفت. پس از تغییرات وزارت صنعت، معدن و تجارت و روی کار آمدن محمد شریعتمداری، او نیز حمایت‌های خود را ادامه داد. در نهایت پست بانک، هزار میلیارد تومان بودجه برای این کار اختصاص داد. در فاز نخست پست‌بانک به این طرح ۳۰۰ میلیارد تومان اختصاص داد که برای تعویض مخزن خودروهای حمل‌ونقل عمومی و تاکسی هزینه شد. در ادامه هماهنگی‌ها برای این طرح، مسئولان وزارت کشور نیز با این طرح موافقت کردند و قرار شد اجرای این طرح برای وسایل نقلیه عمومی در اولویت باشد. تاکسیرانی نیز خوشبختانه با این موضوع اعلام موافقت کرده است. با این حال در برخی حوزه‌ها در بدنه دولت مشکلاتی وجود دارد که مانع اجرای کامل این طرح می‌شود.
تسهیلات تعویض مخزن‌های فرسوده چه شرایطی دارد؟ آیا مردم می‌توانند با استفاده از این تسهیلات به‌سادگی مخزن‌های فرسوده را تعویض کنند؟
به‌دلیل اینکه طرح تعویض مخزن‌های فرسوده از جمله طرح‌های اولویت‌دار به شمار می‌رفت، شرایط ویژه‌ای برای انجام این کار در نظر گرفته شده است. این تسهیلات با کمترین بهره بانکی و با راحت‌ترین ضمانت‌ها داده می‌شود. فرد با یک جواز کسب بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون و۵۰۰ تومان با بازپرداخت از ۱۸ تا ۳۶ ماه می‌تواند وام بگیرد. علاوه بر این راهکارهایی مانند ارائه چک به ازای هر ۴ قسط، سفته و فیش کسر از حقوق نیز برای دریافت تسهیلات وجود دارد.
آیا برآوردی از تعداد مخزن‌های فرسوده در کشور وجود دارد؟
حدود ۱۸ هزار تاکسی دارای مخزن فرسوده در تهران وجود دارند. براساس طرح تعویض مخزن‌های فرسوده قرار است این ۱۸ هزار تاکسی از طریق سامانه تعویض مخزن به استفاده از تسهیلات پست‌بانک هدایت شوند تا مشکل آنها برطرف شود. این تنها آمار دقیق و رسمی در دست است. البته این موضوع نشان می‌دهد تعداد مخزن‌های فرسوده بسیار بالاست اما متاسفانه هنوز آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد. متاسفانه برخی مخزن‌ها شناسنامه ندارند و قابل شناسایی نیستند. پیش‌بینی می‌کنیم با طرح تعویض مخزن‌های فرسوده به‌دلیل سهولت در این کار صاحبان خودروهایی که مخزن‌های فرسوده بدون شناسنامه دارند نیز به این سامانه مراجعه کنند. در جریان این طرح تلاش شد به‌گونه‌ای عمل شود که مردم به راحتی بتوانند این کار را انجام دهند. یکی از نیازهای جامعه امروز دغدغه‌زدایی است. مردم می‌ترسند سی‌ان‌جی بگیرند و حادثه‌ای ایجاد شود.
در بخشی از این گفت‌وگو اشاره کردید که برخی‌ها در بدنه دولت همکاری کافی برای اجرای این طرح را ندارند. به‌طور دقیق در کدام مرحله از اجرای طرح تعویض مخزن‌های فرسوده با مشکل روبه‌رو هستید؟
یکی از مشکلاتی که اکنون وجود دارد پافشاری سازمان ملی استاندارد بر مخزن‌های ۱۵ تا ۲۰ سال است. در شرایطی که بسیاری از مخزن‌های سی‌ان‌جی از سال ۸۲ تا ۸۶ وارد شده و این مخزن‌ها دست دوم است نباید بر شناسنامه ایرانی این مخزن‌ها پافشاری کرد. بسیاری از این مخزن‌ها اکنون عمری بیش از آنچه اعلام شده، دارند و این‌ها باعث بروز حوادث می‌شود.
علاوه بر این در برخی موارد آزمایش‌های مخرب از مخزن‌ها گرفته می‌شود. یکی از موضوع‌هایی که باعث تشدید فرسودگی و تخریب مخزن‌ها می‌شود، هیدروتست است. این آزمایش به‌دلیل فشار بالا و اصابت مواد با مخزن ایجاد مشکل می‌کند. علاوه بر این حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه هیدروتست از مالک خودرو گرفته می‌شود. این در حالی است که ۲۰۰ هزار تومان می‌تواند بیش از ۱۵ درصد تعویض مخزن را شامل شود و این موضوع نشان می‌دهد توجیه فنی و اقتصادی برای این آزمایش در نظر گرفته نشده است. نیاز مخزن‌های امروز کشور این است که سازمان ملی استاندارد در این زمینه مقداری سخت‌گیرانه‌تر عمل کند و ۱۲ سال برای این کار در نظر گرفته شود. میزانی که این سازمان اکنون اعلام کرده، مشکلات فنی بسیاری را به همراه دارد.
یکی دیگر از موضوع‌هایی که در این زمینه باید در نظر داشت که از جمله مهم‌ترین نکات ایمنی است، دور نگه داشتن ظرف آب از مخزن سی‌ان‌جی خودرو است. این کار باعث می‌شود اگر ظرف نشتی داشته باشد، مخزن خیس شود. در هنگام بروز این اتفاق به دلیل اینکه به‌طور معمول یک موکت دور مخزن پیچیده می‌شود، آب جذب موکت می‌شود و به راحتی خشک نمی‌شود. این موضوع سبب می‌شود مخزن به مرور زمان دچار زنگ‌زدگی و بروز سانحه شود.
یکی از موضوع‌هایی که در دریافت تسهیلات مطرح می‌شود، میزان سهولت دریافت است. در این زمینه ضمانت‌های معمولی دریافت می‌شود و این موضوع می‌تواند به استقبال مردم کمک کند. با این حال روند اداری دریافت تسهیلات هم اهمیت دارد. ارائه این تسهیلات به چه شیوه‌ای انجام می‌شود؟
افراد متقاضی در سامانه تعویض مخزن سی‌ان‌جی ثبت‌نام می‌کند و از آنجا به سمت مراکز خدمات فنی هدایت می‌شوند. در جریان این ثبت‌نام یک کد رهگیری به افراد داده می‌شود که باید آن را نگه دارند. آدرس مراکز خدمات فنی در شهرستان‌ها و استان‌های مختلف کشور در سامانه موجود است. در این مراکز بازرسان مستقر حضور دارند. اگر بازرس دستور تعویض دهد، فرد بلافاصله به سمت پست بانک هدایت می‌شود و کد رهگیری را ارائه می‌دهد. ضمانت را به پست بانک می‌دهد. پس از استعلام بانک همان مرکز خدمات فنی تاییدیه بانک را می‌بیند و یک پیامک برای فرد روی تلفن همراه او ارسال می‌شود. اگر ضمانتنامه‌ها آماده باشد بین ۳ تا ۴ روز کار تعویض مخزن انجام می‌شود. امیدواریم این کار در ادامه نیاز به زمان کمتری پیدا کند اما با توجه به شرایط بروکراسی در ایران ارائه تسهیلات و تعویض مخزن در ۴ روز یک رکورد به شمار می‌رود.
متاسفانه باید بپذیریم که احتمال فساد در طرح تعویض مخزن‌های فرسوده وجود دارد و یکی از نگرانی‌های افکار عمومی این است که این مخزن‌ها دوباره به چرخه بازگردد. برای جلوگیری از این موضوع چه تدبیری اندیشیده شده است؟
متاسفانه این نگرانی وجود دارد و ما هم از این موضوع نگران بودیم. برای همین طرحی در نظر گرفته شد که تمام مخزن‌های فرسوده که از افراد گرفته می‌شود تجمیع شود. نباید حتی یک مخزن فرسوده به چرخه بازگردد. بر این اساس مخزن‌های فرسوده از تمام نقاط ایران جمع‌آوری و به مرکز منتقل می‌شود. این مخزن‌ها تحت نظارت پلیس راهور، سازمان ملی استاندارد و وزارت کشور امحا و برای ذوب ارسال می‌شود. هر چند این طرح هزینه بسیار زیادی دارد اما نمی‌توان در این زمینه سهل‌انگاری کرد. بر این اساس حاضر شدیم هزینه‌های این طرح را متحمل شویم تا چرخه مخزن‌های فرسوده یک بار برای همیشه قطع شود.
تعویض مخزن‌های فرسوده با توجه به اینکه تعداد آنها بسیار زیاد است، نیاز به توان بالایی در بخش خصوصی ایران دارد. آیا این بخش اکنون توان تولید کافی مخزن مورد نیاز را دارد یا قرار است در ادامه با واردات مخزن‌های جدید همراه باشد؟
خوشبختانه در این زمینه توان بالایی در کشور وجود دارد. مخزن‌سازها تولید را به حد مورد نیاز می‌رسانند و مشکلی در تولید نداریم. ۶ کارخانه در کشور وجود دارد که می‌توانند در سال تا مرز ۸۰۰ هزار مخزن تولید کنند. بر این اساس جامعه در ۲ تا ۳ سال ایمن‌سازی می‌شود و مردم با پرداخت اقساط به میزان ماهی ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان این طرح را پیش می‌برند. اکنون بخش خصوصی آستین بالا زده اما بخش‌هایی از دولت کار نمی‌کند و مشکلاتی را به وجود آورده‌اند. یکی از سازمان‌هایی که توقع داریم مانع اجرای این طرح نشود، پلیس راهور است. اکنون انتظار داریم پلیس راهور سامانه تعویض مخزن‌های فرسوده را به رسمیت بشناسد و سازمان‌هایی مانند صداوسیما و رسانه‌های کشور نیز در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند تا شاهد حادثه‌هایی مانند حوادث کرج و شیراز نباشیم. درحال‌حاضر بیش از ۷۰۰ کارگاه در کشور داریم که برای این عملیات تجهیز شده‌اند. همچنین در تمام این کارگاه‌ها بازرسان سازمان ملی استاندارد حضور دارند.
در بخشی از این گفت‌وگو اشاره کردید در ۲ تا ۳ سال مخزن‌های فرسوده تعویض می‌شود. پیش‌بینی شما از اجرای این طرح به چه شکل است و چگونه برای اجرا آن زمان‌بندی کرده‌اید؟
۵ میلیون و ۳۰۰ هزار خودروی دوگانه‌سوز در کشور وجود دارد. براساس برنامه‌ریزی‌های موجود امیدواریم در سال ۹۷ بتوانیم مخزن‌های سال‌های ۸۲، ۸۳، ۸۴ و ۸۵ را تعویض کنیم. در سال ۹۸ مخزن‌های سال ۸۶ و در سال ۹۹ مخزن‌های سال ۸۷ را تعویض می‌کنیم. در این صورت موفق می‌شویم تا ۳ سال به مخزن‌ها سال ۸۷ برسیم. تعویض کل مخزن‌ها و ایجاد چرخه نو نیز ۸ ساله طول می‌کشد. در شرایط کنونی اولویت با مخزن‌های سال‌های ۸۲ تا ۸۵ است.
با توجه به اینکه اکنون در شرایط بحرانی هستیم و از تمام توان بخش خصوصی برای تولید مخزن‌ها باید استفاده کنیم. طبیعی است که پس از عبور از این مرحله با افزایش ظرفیت تولید نسبت به نیاز داخل روبه‌رو خواهیم شد. آیا قرار است در سال‌های آینده پس از عبور از بحران مخزن‌های فرسوده، شاهد ورشکستگی این بنگاه‌ها باشیم یا برنامه‌ای برای صادرات در نظر گرفته شده است؟
اکنون حدود ۷۰۰ کارگاه داریم و حدود ۳۰۰ کارگاه برای این کار تجهیز شده‌اند و باقیمانده کارگاه‌ها به تعمیر و خدمات می‌پردازند.
مخزن تولید ایران از ایمنی ۱۰۰ درصد برخوردار است و هیچ مشکلی در صادرات نداریم. همچنین در حال بررسی بازارهای منطقه هستیم تا پس از عبور از بحران با مشکل روبه‌رو نباشیم.
علاوه بر این تا زمانی که مشکل داخل برطرف نشود برنامه‌ای برای صادرات نداریم اما می‌توانیم دانش فنی خود را به کشورهای همسایه صادر و برای آنها نیز کارخانه‌های تولید مخزن ایجاد کنیم.
مخزن‌سازها تولید را به حد مورد نیاز می‌رسانند و مشکلی در تولید نداریم. ۶ کارخانه در کشور وجود دارد که می‌توانند در سال تا مرز ۸۰۰ هزار مخزن تولید کنند. بر این اساس جامعه در ۲ تا ۳ سال ایمن‌سازی می‌شود و مردم با پرداخت اقساط به میزان ماهی ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان این طرح را پیش می‌برند.. اکنون بخش خصوصی آستین بالا زده اما بخش‌هایی از دولت کار نمی‌کند و مشکلاتی را به وجود آورده‌اند.