شهروند| حال خراب شاهرگ حیاتی اصفهان، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری را دست به قلم کرد. او در نامه‌ای خطاب به رضا اردکانیان، وزیر نیرو، خواهان مدیریت برداشت آب از زاینده‌رود شده است. طبق آمار اعلامی از سوی وزارت نیرو در حال حاضر ٨٨ درصد سد زاینده‌رود خالی است. اصفهان که امسال با ثبت ٧٨ درصد کاهش بارندگی نسبت به متوسط سالانه در جایگاه هشتمین استان خشک ایران قرار گرفته، ذخایر سد زاینده‌رودش نسبت به پارسال کاهش ٢٠درصدی را نشان می‌دهد؛ اما همه مشکلات پایتخت فرهنگی ایران به کاهش بارندگی‌ها ختم نمی‌شود.
کشت محصولات آب‌بری همچون برنج، سیب‌زمینی، یونجه، هندوانه موجب شده که ذخایر آبی این استان از وضع قرمز هم بدتر شود. آن‌گونه که هدایت فهمی، کارشناس منابع آب وزارت نیرو به «شهروند» توضیح می‌دهد: در حالی ٦میلیارد و ٤٦٠میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی اصفهان مصرف می‌شود که سرجمع منابع آبی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر این استان ٢میلیارد مترمکعب است. حالا وزارت نیرو در بخشنامه‌ای از مسئولان جهاد کشاورزی خواسته که کشت محصولات کشاورزی آب‌بر را در این استان متوقف کند که البته مشخص نیست كه این دستور‌العمل تا چه حد اجرایی می‌شود. فهمی که امیدوار است با بارندگی‌های هفته‌های آینده ذخایر آبی این استان کمی بهبود یابد، ادامه می‌دهد: کمبود آب و خشکی زاینده‌رود جدی است و در صورت ادامه این شرایط، بحران زاینده‌رود به یک فاجعه ملی تبدیل خواهد شد.
٢٠ درصد چاه‌های اصفهان غیرمجازند
در شرایطی که در سال‌های گذشته تلاش‌های فراوانی برای احیای رود زاینده‌رود و بازگرداندن طراوت و شادابی به مناطق حاشیه‌ای آن صورت گرفت، نتایج برآمده از این موضوع امیدوار‌کننده نبود و روز به روز به شرایط بحرانی این حوضه آبریز افزوده شد. حتی تصاویری از خشکی زاینده‌رود در دوران قاجار نیز وجود دارد. عوامل متعددی برای خشکی زاینده‌رود ذکر می‌شود اما همانند موارد پیشین این عوامل در بستر خشکسالی‌های اخیر تأثیرگذار بوده‌اند. توسعه کشاورزی بدون توجه به منابع آب محدود یکی از این عوامل است. به گفته استاندار اصفهان، در محدوده زاینده‌رود دو هزار چاه غیر مجاز وجود دارد که قرار است مسدود شوند. به طور کلی نیز ١٥ تا ٢٠درصد از چاه‌های موجود در استان اصفهان غیر مجاز اعلام شده‌اند.
صنعت و شرب یک‌دهم کشاورزی آب مصرف می‌کنند
وجود صنایعی که به آب نیاز دارند همچون فولاد، ذوب‌آهن، پتروشیمی و پالایشگاه از دیگر علل خشکی‌ها اعلام شده است. با وجود آن‌که به طور معمول گفته می‌شود بهتر است این صنایع در کنار آب احداث شوند، بسیاری از طرح‌هایی از این دست در استان اصفهان و نقاط نسبتا کم‌آب کشور در حال توسعه هستند. احیای زاینده‌رود به صورت فصلی و موقت صورت می‌گیرد و سال‌هاست مردم این شهر به تماشای بستر خشک رودخانه عادت کرده‌اند. البته کارشناس منابع آب وزارت نیرو سهم صنعت و شرب را از بحران آبی ایجاد‌شده در اصفهان در مقایسه با کشاورزی ناچیز می‌داند. به گفته او در حال حاضر این دو بخش با هم ٣٦٦میلیون مترمکعب از آب‌های سطحی و ٢٣٢,٢میلیون مترمکعب هم از آبی‌های غیرسطحی استفاده می‌کنند که سرجمع مصارف آنها به حدود ٦٠٠میلیون مترمکعب می‌رسد که یک‌دهم بخش کشاورزی است.
کشت برنج تا ٥ سال دیگر هم ادامه دارد
پرونده کشت برنج در اصفهان ٥ سال دیگر بسته می‌شود. مدیرکل دفتر مدیریت به هم پیوسته فلات مرکزی ایران با اشاره به ابلاغیه وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر کشت برنج در شهرهای شمالی کشور گفت: به اذعان مسئولان جهادکشاورزی توقف کشت برنج در این استان به صورت فوری و ضربتی امکانپذیر نیست و حداقل ٥ سال زمان نیاز دارد.
مهرزاد احسانی سطح زیر کشت برنج در اصفهان را ٤هزار هکتار اعلام کرد و گفت: در حال حاضر چیزی حدود ٦٠میلیون مترمکعب برای آبیاری زمین‌های برنج‌کاری استفاده می‌شود. او ادامه داد: طی جلسه‌ای که ماه گذشته در شورای هماهنگی زاینده‌رود برگزار شد، مقرر شد که تمامی بخش‌ها با توجه به میزان تاب‌آوریشان میزان مصارف خود را کاهش دهند. سهم دقیق هر یک از بخش‌ها هنوز مشخص نیست اما بدون شک بیشترین کاهش به بخش کشاورزی مربوط می‌شود.
فشارهای سیاسی برای انتقال آب
انتقال آب ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با کم‌آبی است که در اصفهان هم اجرایی می‌شود. طرحی که عباسقلی جهانی، عضو سابق شورای جهانی آب انتقادات بسیاری نسبت به اجرای آن داشته و در رابطه با آن می‌گوید: قرار است ۱۰۰۰میلیارد هزینه کنیم تا ۵۰میلیون مترمکعب آب از خزر انتقال دهیم؛ این در حالی است که طبق آمار وزارت نیرو تلفات آب حدود ۴۰۰میلیون مترمکعب است. او درباره انتقال بین حوضه‌ای آب اظهار داشت: مهمترین موضوع در ارزیابی انتقال آب بین حوضه‌ای به‌خصوص از خزر و خلیج‌فارس پاسخ به این سوال است که آیا نیاز مقصد محاسبه شده یا خیر؟ مبانی و اصول آن چگونه بوده است؟ چه اصول، مبانی و چارچوب‌هایی ما را به این رسانده که آب باید منتقل شود.
عضو سابق شورای جهانی آب با بیان این‌که در هیچ جای دنیا هیچ طرحی بدون محاسبه و تأیید نیازهای طراحی اجرا نمی‌شود، تصریح کرد: مثلا قبلا در مورد انتقال از خزر گفته می‌شد که قرار است ٢٠٠میلیون مترمکعب منتقل شود؛ اکنون این رقم به ٥٠میلیون متر مکعب رسیده است؛ این امر نشان‌دهنده تزلزل در تصمیم است و این‌که هیچ مبنایی برای این‌که نیاز را محاسبه کنیم و اصول و ترتیب را بدانیم، وجود ندارد و دلایل اجرای طرح مبهم است. او ادامه می‌دهد: سوال اصلی دیگر این است که آیا این نیاز را می‌توانیم غیر از انتقال آب تأمین کنیم یا خیر؟ باید ببینیم که تأمین نیاز از چه راه‌های دیگری مقدور است؛ مثلا در تهران سالانه حدود یک‌میلیارد و ٢٠٠میلیون متر مکعب آب برای شرب مصرف می‌شود طبق آمار وزارت نیرو تلفات آب با احتساب آب‌های به حساب نیامده و یا عدم پرداختی و یا نشتی حدود ٣٠درصد یعنی حدود ٤٠٠میلیون متر مکعب است. جهانی با بیان این‌که یکی از مهمترین دلایل مسأله پوسیدگی و قدیمی‌بودن شبکه آب شهری به‌ویژه در بافت‌های قدیمی و جنوب شهر است، ادامه داد: اگر قرار است ١٠٠٠میلیارد هزینه کنیم و آب را از خزر با همه مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی و برخی مسائل پیش‌بینی‌نشده منتقل کنیم، آیا نمی‌توانیم از این ٣٠٠میلیون مترمکعب درست استفاده کنیم؟