با توجه به اینکه 10 درصد ذخایر گچ جهان در ایران قرار گرفته، باید واحدهای فرآوری گچ کشور برای تولیدات داخلی و همچنین تصرف بازارهای منطقه‌ای بیش از این خود را روزآمد می‌کردند، این در حالی است که حال و روز این واحدهای تولیدی خوب نیست
و با ظرفیت پایین و نرخ تمام‌شده بالا گچ تولید می‌کنند. براساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت ظرفیت اسمی کارخانه‌های تولید گچ کشور ۳۱ میلیون تن است که هم‌اکنون ۳۸۰ واحد تولید گچ با اشتغال حدود ۳ هزار و ۶۰۰ نفری مشغول به فعالیت هستند. تولید گچ در سال ۹۵ حدود ۱۰ میلیون تن بوده که نسبت به سال ۹۴ تفاوت چندانی نداشته است. صادرات گچ در سال ۹۵ به میزان ۲۸۲ هزار تن بوده که نسبت به صادرات آن در سال ۹۴ حدود ۶۵درصد کاهش داشته است.
نیمی از واحدهای فرآوری گچ سنتی هستند
درباره وضعیت واحدهای فرآوری گچ در ایران، مدیر دفتر صنایع معدنی غیرفلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با صمت، اظهار کرد: تعداد واحدهای تولیدی گچ کشور ۳۸۰ واحد با ظرفیت اسمی ۳۱ میلیون تن است که از آن تعداد حدود ۱۵۰ واحد سنتی و نیمه‌صنعتی هستند.
سیف‌الله امیری، خاطرنشان کرد: عمده واحدهای تولیدکننده گچ در کشور که ظرفیت آنها بالای ۵۰ هزار تن است به ترتیب شامل گچ ماشینی خراسان، سپیدگچ ساوه، سپیدگچ خراسان، شرکت صنعتی معدنی سلفچگان، تعاونی صالح گچ سمنان، گچ جبل‌متین سمنان وگچ پارس کومش و گچ سمنان است.
وی در ادامه با اشاره به اهدافی که برای صنعت گچ کشور در نظر گرفته شده، عنوان کرد: برنامه‌ها و اهداف کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای صنعت گچ در نظر گرفته شده که از جمله این برنامه‌ها می‌توان به بازسازی و نوسازی صنایع گچ با بهره‌وری انرژی بالا و میزان مصرف پایین به لحاظ ماشین‌آلات و تجهیزات تولید و جهت‌گیری به‌سمت تولید محصولات و فرآورده‌های صنایع پایین‌دستی گچ مانند پنل‌های گچی و دیوارهای پیش‌ساخته گچی اشاره کرد. این مقام مسئول در پاسخ به این پرسش که صنعت گچ با چه مشکلاتی دست به گریبان است، اظهار کرد: نبود نقدینگی و توان مالی برای بازسازی و نوسازی واحدهای تولیدی، بالا بودن نرخ بهره تسهیلات بانکی برای تولیدکنندگان، نوسان‌های نرخ انرژی ناشی از سیاست‌های یارانه‌های دولت، هزینه بالای حمل‌ونقل جاده‌ای، دسترسی مناسب نداشتن به شبکه ریلی کشور و رکود در صنعت ساخت‌وساز در کشور مهم‌ترین مشکلاتی است که واحدهای فرآوری گچ با آن روبه‌رو هستند.
واحدهایی که باید روزآمد شوند
درباره مشکلاتی که واحدهای فرآوری گچ با آن روبه‌رو هستند، ابوالفضل اقبالیون، عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: به‌دلیل پراکندگی معادن گچ در سراسر ایران، واحدهای فرآوری گچ نیز در سطح کشور پراکنده هستند. البته در چند منطقه مانند ساوه، قم، مشهد و سمنان واحدهای گچ تجمع بیشتری دارند. اقبالیون درباره وضعیت صنعت گچ در ایران، توضیح داد: حدود ۴۰ سال پیش که فناوری گچ وارد کشور شد از آخرین فناوری‌های روز آن زمان استفاده شده بود اما موضوع این است که در این سال‌ها هیچ‌گونه فناوری برای این صنعت وارد نشده و اینک نیز با گذشت زمان بسیاری از تجهیزات و ماشین‌آلات این صنعت فرسوده شده‌اند، که چندان قادر به تولید محصولات تازه و باکیفیت نخواهند بود. وی ادامه داد: از سوی دیگر موضوع این است که ذائقه مشتری به‌دلیل سبک‌سازی و صنعتی‌سازی تغییر کرده و محصولاتی که در داخل کشور تولید می‌شود با کاهش تقاضا روبه‌رو شده است. از سوی دیگر نیز برای انبوه‌سازی‌هایی که از طریق تعاونی‌ها انجام می‌شود به‌دنبال گچ باکیفیت هستند.
وی با اشاره به این موضوع که صنعت گچ به‌طور صددرصد در دست بخش خصوصی است، اظهار کرد: صنعت گچ دسترسی به منابع مالی چندان نداشته و وجود کارخانه‌های زیاد گچ، سبب ایجاد رقابت بین این واحدها شده است.
تاثیرات افزایش نرخ سوخت
این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران ادامه داد: از سوی دیگر از زمانی که افزایش بهای سوخت در ایران اتفاق افتاد و مازوت و گازوئیل گران شد، بسیاری از کارخانه‌ها به دلیل افزایش بهای انرژی قادر نبودند کالای باکیفیت‌تری تولید کنند تا هم بازار داخل را تامین کنند و هم بازار صادراتی خود را گسترش دهند.
اقبالیون در ادامه خاطرنشان کرد: اتفاق دیگری که در این بین رخ داد، ادامه‌دار شدن رکود ساخت‌وساز در داخل کشور بود. همچنین محیط‌زیست استانداردهای سختگیرانه‌ای را برای صنعت گچ در پیش گرفته است. از آنجا که صنعت گچ با معادن سر و کار دارد موضوع حمل‌ونقل نیز مطرح است. محیط‌زیست، استانداردهایی از صنعت گچ می‌خواهد که استانداردهایی جهانی است و کارخانه‌ها باید به‌طور آنلاین مورد ارزیابی زیست‌محیطی قرار بگیرند. وی یادآور شد: این اتفاق‌ها سبب‌شده کارخانه‌های گچ به سمت تعطیلی پیش بروند یا با کمترین ظرفیت و با ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت مشغول به تولید باشند که نرخ تمام‌شده محصول آنها افزایش می‌یابد و این موضوع در حالی است که در ۴، ۵ سال گذشته با هیچ‌گونه افزایش نرخی روبه‌رو نشده‌اند. این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران، افزود: این عوامل سبب ایجاد حالت افسردگی در صنعت گچ‌شده و سرمایه‌گذاران آن را با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرده است. در حقیقت صنعت گچ حال و روز بیماری پیدا کرده و به سختی به حیات خود ادامه می‌دهد چراکه هم فعالیت در معادن و هم صنایع گچ با افزایش نرخ همراه شده‌اند اما نرخ گچ تولیدی چندان افزایش پیدا نکرده است.
وضعیت صادرات
اقبالیون در پاسخ به این پرسش که وضعیت صادرات گچ چگونه است، گفت: در زمینه صادرات نیز صادرات سنگ‌گچ داریم اما گچ را به‌طورفرآوری شده صادر نمی‌کنیم. برای مثال در بندرعباس و بندرها سنگ‌گچ را به بهای ۸ تا ۹ دلار به فروش می‌رسانیم اما موضوع این است که سنگ‌گچ به دوبی، ابوظبی و... صادر می‌شود و همین کشورها سنگ گچ ما را فرآوری می‌کنند و به نرخ بالاتر به خود ما می‌فروشند. این در حالی است که ظرفیت کارخانه‌های داخلی کشور بیش از ۳۰ میلیون تن است.
در کل صادراتی در زمینه گچ نداریم و اگر هم صادراتی انجام می‌شود با نرخ بسیار پایین است. وی در ادامه یادآور شد: البته باید در نظر گرفت یکی، دو کارخانه در کشور هستند که فناوری روز جهان را در اختیار دارند. این کارخانه‌ها به‌دلیل اینکه محصولاتی تولید می‌کنند که هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ نرخ باب میل مصرف‌کننده است، هم بازار داخلی را به تصرف خود درآورده و هم بازارهای هدف صادراتی پیدا کرده‌اند. از این‌رو اگر واحدهای تولید گچ بتوانند خودشان را روزآمد کنند، می‌توانند در بازار حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشند. این عضو هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن گچ ایران با اشاره به اشتغالزایی صنعت گچ، عنوان کرد: سرانه اشتغالزایی صنعت گچ نسبت به سایر صنایع مشابه خود، بسیار بالا است. اما این واحدها درگیر مشکلات بسیاری شده‌اند. اگر دولت به کمک این صنایع بیاید این صنایع نیز خواهند توانست فناوری واحدهای خود را روزآمد و محصولات باکیفیت‌تری ارائه کنند.
بازاریابی در منطقه
اقبالیون با اشاره به بازاریابی در کشورهای منطقه در زمینه صادرات گچ، عنوان کرد: با اتفاق‌هایی که در قطر افتاد این کشور می‌توانست بازار مناسب برای ما به شمار رود. کشورهای آسیای‌میانه، عراق، افغانستان و... می‌توانند بازارهای مهمی برای ما باشند. برای مثال عراق یک بازار اصلی است که در این زمینه ترکیه توانسته این بازار را به انحصار خود درآورد. این در حالی است که حدود ۳۵ سال پیش هیچ‌یک از کشورهای اطراف ما کارخانه گچ نداشتند اما در کشور ما کارخانه‌های گچ روزآمد شده بود و تنه‌به‌تنه کشوری مانند آلمان می‌زد. مسئله این است که در این چند دهه حمایت قابل‌توجهی از این صنعت به عمل نیاورده‌ایم.
توجه به صنایع کوچک و متوسط
وی در پایان یادآور شد: پیشنهاد ما این است به صنایع کوچک و متوسط هم همانند صنایع بزرگ توجه شود زیرا بیشتر سرمایه‌گذاری به سمت صنایعی مانند پتروشیمی، فولاد و صنایع بزرگ رفته که البته این صنایع مهم و ضروری به‌شمار می‌روند اما باید به صنایع کوچک و متوسط هم توجه ویژه داشته باشیم. هرچند پایان سال گذشته یک اتفاق خوب در وزارت صنعت، معدن و تجارت افتاد و براساس طرحی صنایع معدنی غیرفلزی از صنایع فلزی جدا و این امر سبب شد به این صنایع در جایگاه خود توجه شود. باید درد این صنایع را به‌درستی تشخیص داد تا بتوان راهکارهای مناسبی برای درمان آنها تجویز کرد. البته درخواست ما از دولت برای این واحدها تنها اعطای وام نیست، بلکه باید بتوان تجهیزات این کارخانه‌ها را روزآمد کرد.
منبع: صمت