صمت- سامانه قطارهای زیرزمینی بدون شک در چند دهه گذشته یک روش ارزان، مطمئن و راحت برای جابه‌جایی مسافران درون شهری بوده‌است. فرقی نمی‌کند این شبکه ریلی تک خط دایره‌ای شکل گلاسکو در اسکاتلند باشد یا شبکه مترو لندن که شکل ظاهرش بیننده را یاد خرگوش می‌اندازد.
شبکه حمل‌ونقل زیرزمینی لندن که به آن
«the Tube » به معنی «لوله» هم گفته می‌شود در سال ۲۰۱۳ میلادی (۹۲-۱۳۹۱) صد و پنجاهمین سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت. با گذشت زمان و باتجربه‌تر شدن از هر جهت، این خط مترو یکی از بهترین سامانه‌های زیرزمینی در کل دنیاست. سامانه مترو کپنهاگ، پایتخت دانمارک نیز یکی از بهترین‌ّهاست. این شبکه ریلی درون شهری از قطارهای بدون راننده استفاده می‌کند؛ قطارهایی که در ۲۴ ساعت شبانه‌روز فعال هستند و مسافران را جابه‌جا می‌کنند. سامانه مترو سائوپائولو در برزیل نیز یکی از خوب‌های مترو در جهان است. این سامانه اگرچه یک کمربند کوچک ۷۴ کیلومتری است اما هر روز ۳/۳ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند. شبکه مترو مونترال در کانادا نیز یکی از شبکه‌هایی است که کمترین کربن را در میان شبکه‌های ریلی درون شهری دنیا تولید می‌کند.
اما خوب است با بهترین و جذاب‌ترین شبکه‌های مترو در جهان نیز آشنا شویم:
مترو هنگ‌کنگ؛ تمیز و سریع
هر مسافری که پا در ام‌تی‌آر یا شبکه ریلی حمل‌ونقل عمومی هنگ‌کنگ می‌گذارد امکان ندارد از تمیزی، تابلوهای راهنمای دقیق، ارزانی، نظم و راحتی این سامانه تعریف نکند. شبکه مترو در هنگ‌کنگ همه گوشه و کنارها را به هم وصل کرده است. با استفاده از مترو در هنگ‌کنگ می‌توان از منطقه شلوغ و پررفت و آمد «ون چای» به منطقه روستایی «تای پو» رفت. در تمامی ایستگاه‌های مترو در هنگ‌کنگ وای‌فای رایگان در دسترس مسافران است و امکاناتی چون کفپوش‌های لمسی و صفحات بریل برای معلولان وجود دارد. در داخل یا نزدیک به خروجی ایستگاه‌های مترو هنگ‌کنگ سرویس بهداشتی عمومی، مغازه، بانک و غذافروشی نیز زیاد دیده می‌شود. هیچ برنامه زمانی برای مسافران وجود ندارد و قطارها هرچند دقیقه یک بار به ایستگاه می‌رسند. این زمان در ساعات اوج ترافیک کمتر هم می‌شود.
برای مسافران نیز تهیه بلیت با استفاده از دستگاه‌های خودکار بسیار ساده است. ایستگاه مترو فرودگاه هنگ‌کنگ نیز یکی از راحت‌ترین سرویس‌های سریع‌السیر در دنیاست که هر ۱۰ دقیقه یک‌بار می‌توان قطار را در آن ایستگاه دید.در سامانه مترو هنگ‌کنگ یک نکته جالب دیگر هم هست که «کارت هشت‌پا» نام دارد. کارت هشت‌پا را می‌توان عالی‌ترین سامانه پرداخت در جهان دانست؛ سامانه‌ای که می‌توان از آن در فروشگاه‌های خدمات رفاهی، رستوران‌ها و سایر مکان‌ها نیز استفاده کرد. شهرهایی چون ملبورن تنها می‌توانند به چنین سامانه‌ای حسادت کنند. وب سایت ارائه‌دهنده کارت هشت‌پا همچنین برنامه‌هایی را پیشنهاد می‌دهد که گردشگران با استفاده از آن می‌توانند گردش‌های یک‌روزه داشته و خرید از فروشگاه‌ها، خوردن غذا در رستوران‌ها و کشف فرهنگ محلی هنگ‌کنگ را تجربه کنند. به‌طور معمول، قدم زدن از یک نقطه تا نطقه‌ای دیگر در یک ایستگاه زمان زیادی می‌برد و ایستگاه‌ها در ساعت اوج ترافیک بسیار شلوغ هستند اما این پیاده‌روی فرصت بیشتری برای تماشا و شگفت‌زده شدن به مسافران می‌دهد. حال و احوالی که در همه این شبکه ۲۱۱ کیلومتری و تمامی ۱۵۰ ایستگاه برای ۳/۴ میلیون مسافر روزانه به‌وجود می‌آید.
مترو سئول با تلویزیون، صندلی‌های گرمکن و تلفن همراه
مترو سئول که با مسئولیت ۳ شرکت (دو شرکت دولتی و یک غیردولتی) مدیریت می‌شود روزانه در ۹ خط نزدیک به ۷ میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.گذشته از اینکه یکی از سامانه‌ّهای انگشت‌شمار حمل‌ونقل در جهان است که خدمات تلفن همراه و وای‌فای به مسافران ارائه می‌دهد، بسیاری از ایستگاه‌ها به تلویزیون مجهز بوده و آب و هوا نیز در آنها کنترل می‌شود. همچنین مسافران خطوط مترو سئول در زمستان عاشق صندلی‌های گرمکن در ایستگاه‌ها هستند. جانگ وان کیم، از گروه رسانه‌ای مترو سئول درباره این سامانه گفت: «بسیاری از طراحان مترو به کره جنوبی می‌آیند تا غرق در فناوری‌های استفاده‌شده در این سامانه شده و از آن استفاده کنند.»به‌گفته این مسئول رسانه‌ای مترو نشانه‌ای پررنگ از تاکید کره‌ای‌ها بر فناوری است.تنها نقطه‌ضعف مترو سئول زود تعطیل شدن ایستگاه‌هاست. ایستگاه‌های مترو در سئول در روزهای هفته حوالی نیمه‌شب و تنها کمی زودتر از آخر هفته‌ها تعطیل می‌شوند.
مترو سنگاپور؛ بهترین راه برای کشف شهر
پس از ادغام چندین فراهم‌آورنده خدمات حمل‌ونقل در سال ۲۰۰۰ میلادی (۷۹-۱۳۷۸) اس‌ام‌آر تی یا حمل‌ونقل سریع عمومی سنگاپور توانست خدمات خود را به ۶۰۰ میلیون مسافر در روز گسترش دهد. برخی مسافران از مترو سنگاپور استفاده می‌کنند تا از گرمای شهر در امان بمانند چون ایستگاه‌ها با استفاده از تهویه مطبوعِ هوای دلپذیری دارند. این سامانه در برخی ایستگاه‌ها دچار ضعف می‌شود چراکه دستگاهی برای‌ّ ارائه خودکار بلیت ندارد و این یعنی مسافران باید مسیری طولانی را پیاده‌روی کنند تا به باجه فروش بلیت برسند.
لندن؛ نخستین خط مترو در جهان
خط مترو لندن که به «لندن تیوب» مشهور است نخستین خط حمل‌ونقل زیرزمینی در جهان به‌شمار می‌آید. در سال ۱۸۶۳ میلادی (۱۰-۱۲۰۹) چیز زیادی به این خطوط اضافه نشده است هرچند خدماتی چون تهویه مطبوع و وای‌فای را می‌توان در ایستگاه‌های مترو دید اما به دلیل تاریخچه، گروه‌ّهای موسیقی که در ایستگاه‌ها برای امور خیریه می‌نوازند و نرخ به‌نسبت ارزان مسافرت با مترو در این شهر گران کمتر می‌توان از آن ایراد گرفت. در مترو لندن سالانه یک میلیارد سفر انجام می‌شود و این برای جایی با چنین قدمتی نه تنها بد نیست بلکه خوب هم هست.
مترو پاریس و ۴/۵ میلیون مسافر روزانه
مترو در شهر پر از نور پاریس تراکمی غیرمعمول دارد. این سامانه دارای ۲۴۵ ایستگاه در ۱۴ خط است که تنها در یک وسعت ۸۵ کیلومتری کشیده شده‌اند. پاریسی‌ها به‌ظاهر دوست ندارند پیاده‌روی کنند.مترو پاریس با بیش از ۱/۵ میلیارد مسافر در روز در میان ۵ خط ریلی شلوغ در سراسر جهان است. این مترو به دلیل نداشتن درهایی که خودکار باز می‌شوند، امتیاز از دست می‌دهد که نشان از قدیمی بودن واگن‌ها و نیاز آنها به ارتقا و بهبود دارد. در مترو پاریس قوانین نانوشته‌ای وجود دارد که از جمله آنها در یک طرف ایستادن مسافرانی است که می‌خواهند وارد قطار شوند. این نحوه ایستادن به مسافرانی که می‌خواهند پیاده شوند اجازه می‌دهد بدون دغدغه و فشار از قطار خارج شوند. همچنین مسافران پاریسی هنگام استفاده از پله برقی در سمت راست می‌ایستند تا اگر کسی عجله داشت بتواند از سمت چپ برای بالا یا پایین رفتن سریع‌تر استفاده کند. مسافرانی که عجله ندارند نیز در صورت شلوغ بودن قطار از سوار شدن منصرف می‌شوند تا تاخیری در حرکت قطارها ایجاد نشود.
مترو مادرید؛ مناسب برای برگزاری رویدادها
خط مترو مادرید با ۲۹۴ کیلومتر طول ششمین سامانه جهان از نظر طول است هرچند خدمات راه‌آهن حومه شهر نیز ۳۸۶ کیلومتر طول دارد اما مهم‌تر از اینها این است که هر سال ۱/۵ میلیارد مسافر در ۲۱ خط و ۳۹۶ ایستگاه مترو در این شهر جابه‌جا می‌شوند. شگفت‌انگیز است وقتی بدانیم که مادرید تنها ۶/۵ میلیون نفر جمعیت دارد. ایستگاه‌های مترو در مادرید آن‌قدر بزرگ هستند که می‌توان در آنها رویدادهای عمومی را برگزار کرد؛ مثل آنچه در مارس ۲۰۱۱ (اسفند ۱۳۸۹) با عنوان جشنواره ۳ روزه تناسب اندام برگزار شد. این جشنواره ۲۶۰۰ بازدیدکننده داشت. یکی از ایستگاه‌های مترو در مادرید یک موزه باستان‌شناسی با مساحت ۲۰۰ متر مربع دارد. ایستگاه‌های مترو در مادرید ۱۶۵۶دستگاه پله برقی دارند که بیشترین تعداد در سراسر جهان به‌شمار می‌آید.
مترو نیویورک؛ با پا روی صندلی نروید تا دستگیر نشوید!
این بسیار ناعادلانه است که نیویورک را با مترویی که هرگز نمی‌خوابد ترک کنیم. خطوط مترو در نیویورک اکنون دوتایی شده‌اند از این رو تمام قطارهای محلی و پرسرعت می‌توانند همزمان در مسیرهای مشابه در ۲۴ ساعت شبانه‌روز فعالیت کنند. حتی هنگام انجام کارهای بزرگ در یک خط تنها یک مسیر از کار باز می‌ماند و خدمات اگرچه کمتر اما همچنان ارائه می‌شود. همه اینها کامل برنامه‌ریزی شده است.مترو نیویورک چند امتیاز مثبت نیز برای داشتن برنامه‌های موسیقی می‌گیرد؛ برنامه‌هایی که هدف آنها حمایت از موسیقی محلی است. البته در مترو نیویورک تکدی‌گرها هم دیده می‌شوند.
مترو توکیو؛ پرسرعت و باشکوه
سامانه ریلی توکیو شکوه خاصی دارد. در توصیف می‌توان آن را بسیار سریع، بسیار وقت‌شناس و بسیار برای هر چیزی که فکرش را بکنید، دانست. برآورد می‌شود حدود ۱۰۲ خط ریلی این کشور در سال ۱۴ میلیارد مسافر را جابه‌جا می‌کنند. از نظر بسیاری از معیارها باید رتبه نخست را به مترو توکیو داد که این یعنی بهترین بودن از بسیاری جهت‌ها. درست تشخیص دادن مسیرها در مترو توکیو (و خروج موفقیت‌آمیز از ایستگاه‌ها) برای هر مسافر یک افتخار به‌شمار می‌آید. صحبت با تلفن همراه یک ریسک اجتماعی در مترو ژاپن است چون از نظر بعضی مثبت، از دیدگاه برخی منفی و در چشم سایرین بدترین یا بهترین کار است.شینکانسن نام خط ریلی پرسرعت مترو در ژاپن است.
مترو گوانژو؛ دیرآمده‌ای که پرقدرت شد
پس از ۵ بار شکست در راه‌اندازی شبکه حمل‌ونقل زیرزمینی در طول ۳۰ سال، نخستین خط مترو گوانژو در چین در سال ۱۹۹۷ میلادی (۷۶-۱۳۷۵) راه‌اندازی شد و دومین خط نیز در سال ۲۰۰۲ میلادی (۸۱-۱۳۸۰) به بهره‌برداری رسید. سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها در سال ۲۰۰۴ میلادی (۸۳-۱۳۸۲) به اوج خود رسید. در آن زمان این شهر میزبانی بازی‌های آسیایی ۲۰۱۰(۱۳۸۹) را به‌دست آورده بود. در فاصله این ۶ سال، شورای سرمایه‌گذاری بر زیرساخت‌ها ۱۱ میلیارد دلار برای توسعه سامانه مترو هزینه کرد. برای رسیدن از صفر در سال ۱۹۹۲ میلادی (۷۱-۱۳۷۰) به ۸ خط، ۱۴۴ ایستگاه، ۲۳۶ کیلومتر طول خط و ۱/۲ میلیون مسافر در سال ۲۰۰۸ میلادی (۸۷-۱۳۸۶) گوانژو را باید تحسین کرد. همچنین در سال ۲۰۱۵ میلادی (۹۴-۱۳۹۳) خط پرسرعت گوانژو-هنگ‌کنگ راه افتاد.