آرمان- صنعت سنگ تزیینی ایران منطبق بر اهداف اقتصاد مقاومتی است و اگر بنا باشد زنده بماند، فقط با صادرات میتواند این کار را بکند. صنعت سنگ دارای مزیت نسبی بسیار بالایی است، بهدلیل اینکه مواد اولیه این صنعت در کشور موجود است. این مواد اولیه بسیار متنوع و از نظر ذخیره بسیار غنی است. با این حال، این صنعت در بازارهای جهانی با گردش مالی تقریبی ۲۳ میلیارد دلار، بهطور تقریبی سهمی ندارد.
از میان ششهزار و ۵۰۰ واحد فراوری در حدود هزار و ۵۰۰ تا دوهزار واحد تعطیل شده است. صنعت سنگ ایران بهشدت دچار مشکل است که نیازمند توجه جدی است. بهگفته رئیس اتحادیه صنف سنگبر و سنگتراش تهران، صادرات این صنعت باید در اولویت قرار گیرد.
معدن یکی از مهمترین سرمایهها برای یک کشور محسوب میشود و در ایران علاوه بر وفور این نعمت الهی شاهد تنوع بسیار بالای معادن ازجمله تنوع در معادن سنگ تزیینی هستیم، اما متاسفانه بهدلیل عدم توجه به بخش معدن، این منبع عظیم ثروت ملی تنها یکدرصد از میزان تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده و اولین قدم برای ارتقای جایگاه بخش معدن، سرمایهگذاری در این بخش است که ورود سرمایهگذاران خارجی، وجود شرایط امن سیاسی، اقتصادی و قانونی لازمه تحقق این هدف است. معادن سنگهای تزیینی یکچهارم معادن شناساییشده کشور را تشکیل میدهند و این مساله زمانی بیشتر حائز اهمیت میشود که به تنوع فوقالعاده موجود در نوع سنگهای استخراجی از این معادن پی میبریم. در دیگر کشورهای رقیب مانند برزیل و هند تنها یک نوع سنگ معدن گرانیت و در ایتالیا تنها معدن سنگ مرمریت یافت میشود. این درحالی است که سنگ تراورتن ایران در دنیا بینظیر است و مرمریت و گرانیت ایرانی نیز در طرحها و رنگهای مختلف آوازه جهانی دارد. شهر محلات بهعنوان قطب سنگ تراورتن شهرت جهانی دارد و از نظر نوع و نیز تنوع سنگهای استخراجی بینظیر است. با این وجود، هنوز جایگاه معادن و ظرفیت سنگ تزیینی ایران در بازارهای دنیا در حد مطلوب نیست و باید تلاش مضاعفی برای گسترش سیطره این صنعت صورت بگیرد.
نیاز صنعت سنگ تزیینی به صادرات
ایران چهارمین تولیدكننده عمده سنگ جهان محسوب میشود، اما متاسفانه سهم صادرات از این میزان تولید، بسیار اندك است. استراتژی انجمن صنعت سنگ در سند چشمانداز این است که تا انتهای سال ۹۹، بعد از ششسال، صنعت سنگ ایران به عدد ۲/۴ میلیارد دلار صادرات برسد و در بخش تولید در معدن، ظرفیت اسمی تولید آن ۵۰میلیون تن و ظرفیت تولید واقعیاش ۲۸میلیون تن بشود. اما مساله اینجاست که با روند کاهشی تولید فعلی و رکود در بازار، پیشبینی میشود تولید صنعت سنگ ایران در پنج سال آینده به نقطه هدفگذاریشده خود منتهی نشود. از طرفی طبق گفتههای معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت آمارهای تولید و صادرات سنگ تزیینی رشد بخش معدن را نشان میدهند. جعفر سرقینی گفته است: در سهماهه اول سال جاری 90میلیون دلار انواع سنگ تزیینی تولید و صادر شده است و پیشبینی میشود تا پایان سال این میزان به رقم 360میلیون دلار برسد.
او میزان صادرات انواع سنگ تزیینی را در سال گذشته 270میلیون دلار اعلام و تصریح کرد: 70درصد صادرات انواع سنگ کشور در سالهای گذشته سنگ خام بوده است، اما هماکنون این میزان به 50درصد صادرات سنگ خام کاهش پیدا کرده است. معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه 5/19میلیون تن انواع سنگ تزیینی در سال 95 تولید شده، افزوده است: در مقایسه با سال 94 این میزان 18درصد رشد داشته است. این در حالی است که رئیس اتحادیه صنف سنگبر و سنگتراش تهران در رابطه با وضعیت صادرات سنگ ایران به «آرمان» میگوید: در حال حاضر امکان صادرات سنگهای بریدهشده وجود ندارد و تنها سنگ خام بهراحتی صادر میشود که عمده مشتریان آن کشورهای چین و ترکیه هستند.
مهدی ملکزاده با بیان اینکه صادرات در اولویت صنعت سنگ قرار دارد، میافزاید: با ایجاد ارتباط بهتر با سایر کشورها میتوان میزان صادرات را افزایش داد. اکنون ما با سایر کشورها در این زمینه رابطه مطلوب و دادوستد مناسبی نداریم. سیاستمداران و مسئولان کشور ما باید سعی کنند روابط دیپلماسی مناسبی با دنیا برقرار کنند. همچنین تولیدکنندگان باید در جهت افزایش صادرات به تعهدات خود عمل کنند. او با اشاره به نبود نوآوری در صنعت سنگ تزیینی ادامه میدهد: متاسفانه بسیاری از دستگاههای موجود در برخی کارخانههای ما فرسودهاند که استفاده از این دستگاهها بهرهوری را به میزان بسیاری پایین میآورد. اگر ترتیبی اتخاذ شود که بتوانیم از دستگاههای مدرن در کارخانههای خود استفاده کنیم، بهرهوری کارخانهها افزایش چشمگیری خواهد داشت. رئیس اتحادیه صنف سنگبر و سنگتراش تهران تاکید میکند: نباید در کشور خامفروشی داشته باشیم و دولت باید به این مساله توجه جدی داشته باشد.
توسعه زیرساخت های صنعت سنگ
وضعیت سنگ کشور در حال حاضر بهلحاظ ظرفیت معادن و سطح تکنولوژی در حد قابل قبولی است، اما زیر ساختهای موجود در این بازار بهدرستی طراحی نشدهاند. در کالبدشکافی وضعیت فعلی صنعت باید نگاهی کلان به وضعیت حاکم بر کل صنایع کشور داشت. عمده مشکلات این صنعت همچون بسیاری از صنایع دیگر ریشه در نبود زیرساختهای تولیدی دارد. وقتی زیرساخت مناسبی در صنعت سنگ وجود ندارد و دانش و فرهنگی مبتنی بر رویکردهای علمی بر آن حاکم نیست، نمیتوان انتظار داشت با ورود تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته این صنعت به یکباره قدم در مسیر توسعه بگذارد. اصطکاک موجود در فرایندهای مختلف این صنعت، از معدن تا کارخانهها، بهخوبی این سیگنال را میدهد که رویه موجود در این صنعت دچار عارضهای ساختاری است. رئیس انجمن سنگ یزد در رابطه با استفاده درست از ظرفیتهای موجود گفته است: لازمه بهرهبرداری مناسب از این ظرفیتها، ایجاد زیرساختهای مناسب در صنعت سنگ کشور و از بین بردن اصطکاک در زمینههای مختلف این عرصه برای فعالان حوزه سنگ است.
امیر حسین حیدرزاده تاکید کرده است: بخش قابلتوجهی از ظرفیت این قشر در رفع موانع موجود، از سازمان منابع طبیعی و محیطزیست گرفته تا چانهزنی بر سر نرخهای ترجیحی گمرکی و مشکلات مربوط به نقل و انتقالات بانکی از بین میرود و موجب کاهش بهرهوری کلی در این صنعت میشود. هر یک از این موارد نیازمند صرف وقت و هزینه زیاد توسط افراد است. او با اشاره به اینکه صنعت سنگ کشور سازگار با تقاضای داخلی بهسرعت رشد کرده، تصریح میکند: معادن زیادی تاسیس شده و ظرفیت تولیدی نیز در راستای تامین بازار داخلی شروع به توسعه کرده است، اما با ورود اقتصاد کشور به رکود و سیاست دولت در کنترل تورم افسارگسیخته، بازار مسکن نیز رکودی عمیق را تجربه کرد. عوارض جانبی رویکرد نامناسب در تولید محصولات و تمرکز صرف بر بازار داخلی در اثنای این رکود، گریبانگیر صنعت سنگ کشور شد.
حیدرزاده در ادامه اظهار میکند: نبود برنامهریزی برای حضور در بازارهای جهانی و کسب سهم از بازارهای بینالمللی هم موجب گرایش رفتار تولیدکنندگان به بازارهای داخلی و عدم تلاش در جهت توسعه این صنعت سازگار با روند جهانی آن شد، هم ساختار صنعت سنگ را بهشدت آسیبپذیر کرد. حضور در بازارهای جهانی ضمن تحریک بخش عرضه برای تولید محصولات باکیفیت، ایجاد توسعه پایدار در این صنعت را نیز بهدنبال خواهد داشت؛ امری که در سالهای گذشته مورد غفلت واقع شده است. تقویت حوزه صادرات نیازمند اراده قوی، هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی است.