فهیمه ملک‌محمدی- امروز مسائل و مشکلات مرتبط با امر جابه‌جایی در کلانشهر، به شکل ازدحام ترافیک، اتلاف زمان، آلودگی هوا و سایر مزاحمت‌های محیط‌زیستی، خودنمایی می‌کند.
همراه با رشد سریع جمعیت شهری و توسعه شهرها، عامل مهمی که در ابعاد گوناگون زندگی انسان‌ها موثر بوده و مورد توجه قرار می‌گیرد، حمل‌ونقل و ترافیک است. جابه‌جا شدن انسان‌ها در شهرهای بزرگ از بابت زمان، ایمنی و هزینه، دارای اهمیت خاصی بوده و مورد توجه مدیران شهری است. حمل‌ونقل ریلی به شیوه‌های مترو، ترن هوایی و... به علت دارا بودن مزیت‌هایی از جمله سرعت، آلوده نکردن محیط‌زیست و جابه‌جایی انبوه، دارای جایگاه ویژه در حمل‌ونقل شهری است.
بهسازی حمل‌ونقل عمومی در شهرهای در حال توسعه بحث روز دنیاست. راهکار جدید اقتصادی مقابله با ازدحام در خیابان‌های شهری به ویژه در قسمت‌های تجاری، بکارگیری سامانه‌های تندرو از جمله مترو است. ایجاد این سامانه می‌تواند باعث افزایش گستره انتخاب وسایل نقلیه عمومی و در نتیجه کاهش حجم وسایل نقلیه شخصی و به دنبال آن، کاهش ترافیک و آلودگی هوا شود. گسترش جمعیت شهری و مسئله ترافیک از جمله مهم‌ترین عواملی است که لزوم توسعه حمل‌ونقل سریع و کم‌هزینه از جمله قطار شهری (مترو) را در شهر تهران ضروری کرده است. استفاده از حمل‌ونقل ریلی بیشترین کارآیی و بهره‌وری را نسبت به سایر حمل‌ونقل‌ها دارد و همینطور کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد می‌کند.
با توجه به سهم عمده منابع متحرک در آلودگی هوای تهران مانند خودروهای فرسوده و موتورسیکلت‌ها، توسعه سامانه حمل‌ونقل ریلی به عنوان روش بهینه انتقال مسافر یک گزینه اجتناب‌ناپذیر است. بی‌تردید با استفاده از مترو می‌توان روزانه چندین میلیون مسافر را در زمان مشخص و بدون مواجهه با ترافیک به مقصد رساند. با توسعه مترو در شهرهای اطراف و جلوگیری از ورود خودروها به ورودی شهر تهران، می‌توان گام مهمی در کاهش آلودگی هوا و روان‌شدن ترافیک این شهر برداشت، به طوری که براساس آمار به‌دست آمده مبدا حدود ۶۸ درصد از سفرهایی که با انواع وسایل نقلیه انجام می‌شود، خارج از این شهر است که در صورت توسعه حمل‌ونقل ریلی، بار عظیمی از ترافیک جاده‌ای و به دنبال آن از آلودگی برداشته خواهد شد. به گفته محسن هاشمی، رئیس شورای پنجم شهر تهران؛ ما باید ۱۲ خط مترو داشته باشیم و ۱۰ میلیون نفر را با این روش جابه‌جا کنیم، ۵ میلیون نفر هم با اتوبوس جابه‌جا می‌شوند که در مجموع ۱۵ میلیون نفر می‌شود که می‌تواند حجم ترافیک را به طور چشمگیری کاهش دهد. وی گفت: در بخش اتوبوسرانی باید این شبکه را بر مترو عمود کنیم که برای رسیدن به این مرحله، باید بین ۷ تا ۹ هزار اتوبوس به شبکه ناوگان اتوبوسرانی و ۳ هزار واگن مترو اضافه شود، ما درحال‌حاضر تونل‌ها و ریل‌ها را ساخته‌ایم اما واگن نداریم که افزایش واگن می‌تواند زمان رسیدن مترو را به ۳ دقیقه کاهش دهد.
در این باره عضو شورای پنجم شهر تهران با اشاره به اینکه حمل‌ونقل عمومی به ویژه مترو یکی از اولویت‌های کمیسیون حمل‌ونقل و ترافیک شورای پنجم خواهد بود، تصریح کرد: درحال‌حاضر مترو تهران به طور تقریبی ۱۱۵۰ واگن دارد که برای کاستن از سرفاصله حرکت قطارها به ۳ هزار واگن نیاز است، در برخی از خطوط سرفاصله حرکت قطارها قابل‌توجه است که باید به ۳ دقیقه برسد.
افشین حبیب‌زاده در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه مشکلات جدی مترو در حوزه تجهیزات است، افزود: توسعه خطوط مترو و رفع مشکلات آن از اقدامات جدی شورای پنجم و شهرداری خواهد بود. او با بیان اینکه ترافیک یکی از مهم‌ترین معضلات تهران به شمار می‌رود و به همین دلیل از اولویت‌های شورای پنجم است، تصریح کرد: امروزه بخش زیادی از وقت شهروندان تهرانی در ترافیک‌های سنگین این شهر تلف می‌شود، به گونه‌ای که سالانه بیش از ده‌ها ساعت از وقت مفید مردم بی‌استفاده هدر می‌رود.
عضو شورای پنجم شهر تهران تاکید کرد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی تلاش‌های خوبی برای بهبود کیفیت زندگی در این شهر انجام شده است، البته این قابل انکار نیست که وضعیت امروز این شهر با آنچه باید باشد فاصله زیادی دارد. یکی از دلایل این مسئله سیل عظیم مهاجرت‌هایی بوده که چه قبل و چه بعد از انقلاب به این شهر روانه شده است. حبیب‌زاده با تاکید بر نقش موثر و مهم تقویت سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی در حل معضل ترافیک، اظهار کرد: در سال‌های گذشته تلاش‌های قابل قبولی در زمینه بهره‌برداری از خطوط مترو انجام شده است که جای تقدیر دارد اما به نسبت آن در بخش‌های دیگر مانند نوسازی سامانه‌های اتوبوسرانی یا فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده از دوچرخه دچار کمبود بوده‌ایم.
نوسازی حمل‌ونقل عمومی در اولویت شورای پنجم
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس و عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی گفت: با توجه به صحبت‌های رئیس شورای شهر تهران مبنی بر کمبود اتوبوس و واگن، درحال‌حاضر حمل‌ونقل عمومی، مهم‌ترین مسئله شهر تهران به شمار می‌رود، به همین منظور نیاز است برای افزایش تعداد اتوبوس‌ها و همچنین از رده خارج کردن اتوبوس‌های فرسوده تهران بودجه لازم در نظر گرفته شود.
پروانه مافی در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه کاهش آلودگی هوا و ترافیک شهر تهران نیازمند گسترش، ترمیم و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی است که باید در اولویت کاری شورای پنجم قرار بگیرد، افزود: این شورا باید نواقص و کمبودهای حمل‌ونقل عمومی را بررسی، پیگیری و برای بهبود و ترمیم آن برنامه‌ریزی کند. او ادامه داد: توسعه مترو به عنوان یکی از وسایل حمل‌ونقل عمومی پاک به طور حتم نسبت به سایر برنامه‌ها تاثیر بیشتری خواهد داشت. شبکه حمل‌ونقل ریلی می‌تواند برای تهران و سایر کلانشهرها چاره‌ساز باشد، هرچند به لحاظ ساخت وسیله پرهزینه است، اما چون می‌تواند ضمن سرعت بالای جابه‌جایی؛ ایمنی، هزینه مناسب برای مصرف‌کننده، سازگاری با محیط‌زیست و حمل بیشتر مسافر را داشته باشد، باید توسعه بیشتری پیدا کند.
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس و عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: بعد از گذشت چندین سال از بهره‌برداری نخستین ایستگاه مترو در ۲۰ خرداد امسال خط ۷ مترو به بهره‌برداری رسید در حالی که هم‌اکنون توسعه مترو بیش از این باید تحقق پیدا می‌کرد. مافی با اشاره به اینکه کمبود واگن‌ها در حمل‌ونقل ریلی یک بحث جدی و اساسی است، تاکید کرد: مترو تهران احتیاج به خطوط جدید و تعداد واگن‌های بیشتر دارد، متاسفانه بودجه‌ها برای همه بخش‌های حمل‌ونقل عمومی کافی نیست و نیاز به تزریق بودجه است.
از نگاه کارشناسان، با توجه به استقبال روزافزون شهروندان از حمل‌ونقل عمومی، امکانات فعلی حمل‌ونقلی تهران پاسخگوی حجم انبوه جابه‌جایی‌ها در این کلانشهر نیست، به همین منظور کارشناسان حوزه شهری در تلاش هستند تا از طریق راهکارهایی همچون افزایش واگن‌ها و قطارهای مترو به ناوگان ریلی، امکانات خدمات‌رسانی به شهروندان را ارتقا و بهبود ببخشند. با توجه به اینکه تهران پایتخت کشور است به همین منظور نقش هویتی برای مردم کشور بازی می‌کند. بنابراین تمامی نهادهای حاکمیتی باید نقش خود را در جهت بهبود کیفیت زندگی در آن بازی کنند و تمام بار مسئولیت را بر دوش یک یا دو نهاد خاص نگذارند و با توجه به پیچیدگی‌هایی که در مدیریت این شهر وجود دارد نیازمند عزم ملی برای مقابله با معضلات و مشکلات آن هستیم.