آب مهم‌ترین عامل حفظ حیات موجودات است که برای آبیاری مزارع، مصارف خانگی، صنعتی، تجاری و سرانجام در تولید مواد غذایی بسیار ضروری است.
به گزارش ایران‌جیب به نقل از صمت، طبق پیش‌بینی سازمان ملل متحد، در سال ۱۴۲۸ بیش از ۴/۵ میلیارد نفر از مردم جهان در معرض آسیب‌ها و زیان‌های جدی ناشی از کمبود آب و آلودگی قرار خواهند گرفت. اگر چاره‌ای اندیشیده نشود، بحران آب در آینده‌ای نه‌چندان دور فاجعه‌ای به بار خواهد آورد. ایران از دیرباز اقلیم خشک شناخته شده و با مسئله کمبود آب روبه‌رو بوده است اما همیشه سازوکاری در قالب کاریز، قنات و حقابه را رعایت می‌کرد که توانست قرن‌ها به زندگی ادامه دهد اما به نظر می‌رسد درحال‌حاضر مسئله ما سوءمدیریت منابع است. گرچه جمعیت جهان همه‌روزه در حال افزایش است و سطح زندگی نیز در حال ارتقا است.
این امر باعث شده تقاضا برای مصرف آب بیشتر از گذشته باشد، ولی منابع آب شیرین جهان در بهترین حالت ثابت و حتی رو به کاهش است. امروز کمبود آب زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان کره زمین به ویژه کشورهای فقیر را به شدت تهدید می‌کند. بر این اساس، نشان دادن اهمیت آب در زندگی بشر بیش از پیش مهم تلقی می‌شود. کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد بهره‌برداری پایدار از منابع آبی را در مرز ۲۰ درصد می‌داند اما ایران بیش از ۸۵ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود استفاده کرده و وارد مرحله تنش آبی و در برخی استان‌ها وارد مرحله بحران شده و زودتر باید در این‌باره چاره‌ای اندیشیده شود. اصلاح الگوی مصرف، ذخیره منابع آبی از روش‌هایی که در دیگر کشورها استفاده می‌شود تنها راه گذر از بحران کم‌آبی، باتوجه به مصرف بیش از حد انرژی در کشور و همچنین کاهش منابع آبی، اصلاح الگوی مصرف در بخش‌های مختلف، مناسب‌ترین و منطقی‌ترین راه‌حل برای گذر از بحران‌های موجود به نظر می‌رسد. منصور کمالی، کارشناس مسائل آب و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با صمت به سدسازی و مدیریت بهینه مصرف به عنوان راهکارهای ذخیره منابع آبی اشاره کرد. در ادامه گفت‌وگو را می‌خوانید:
سدسازی یکی از راهکارهای مهار آب است. نظر شما در این‌باره چیست؟
با توجه به اینکه ما در منطقه خشک قرار داریم خشکسالی مدتی است دامنگیر کشور ما شده است. این مسئله امسال نیز شدیدتر از سال‌های قبل شد و میزان بارندگی در بسیاری از شهرهای جنوبی و مرکزی کشور کاهش داشته است. خوشبختانه درحال‌حاضر سدهای کشور به دلیل آبگیری مناسب در سال‌های گذشته با بحران روبه‌رو نیست.بسیاری معتقدند سدسازی تاثیری بر کنترل و بحران آب ندارد اما نمی‌توان به طور کامل با ساخت سد مخالفت کرد. در هر حال باید فکری برای آب‌هایی که از طریق بارش و رودخانه‌ها هدر می‌رود، شود. در همه جای دنیا این اتفاق در حال رخ دادن است. به عنوان مثال، درحال‌حاضر در امریکا ۳۴هزار سد وجود دارد. سدسازی اگر با مطالعه نباشد، با مشکلاتی مانند سد گتوند روبه‌رو خواهیم شد. احداث این سد باعث شده ما با دست خودمان محیط‌زیست را به مخاطره بیندازیم. از همان ابتدای ساخت سد گتوند بسیاری از استادان حوزه آب و زمین‌شناسی خواستار توقف روند اجرا و ساخت این سد شدند.
آنها علت مخالفت خود را وجود تپه نمکی که در امتداد مخزن این سد وجود داشت، اعلام کردند اما با این حال، این سد ساخته شد و مشکلات زیست‌محیطی را به وجود آورد.اما این اتفاق به دلیل اطلاعات و مطالعه ناکافی افتاد و باید درنظر داشت که برای مهار آب‌های روستاها و شهرها به یقین باید سدسازی شود. درحال‌حاضر کشور ما کمبود بارش روبه‌رو است. ما کشوری هستیم که همیشه با مشکلات کاهش بارندگی و خشکسالی روبه‌رو بوده‌ایم. اگر به طور کلی سدسازی را کنار بگذاریم، پس چه کاری باید انجام دهیم؟ در مواقعی که بارش کم است مخالفان سدسازی چه راهکاری می‌دهند؟ سدسازی می‌تواند برای حفظ منابع آبی بسیار موثر باشد. سدسازی به تنهایی معضل نیست اما زمانی که پژوهش برای احداث سد انجام می‌شود به چالش بزرگ تبدیل می‌شود. درحال‌حاضر سالانه ۴۴۰میلیارد مترمکعب بارندگی داریم اما ۶۰ تا ۷۰ میلیارد مترمکعب آن را می‌توانیم مهار کنیم و بقیه از دسترس خارج می‌شود. باید راهی ایجاد شود که همه این مقدار بارندگی حفظ شود. اکنون گام‌هایی برای مهار آب‌ها برداشته شده که احداث تونل گرمسیری یکی از آنها است منابع آبی را به کشور برمی‌گرداند. این تونل ۴۹ کیلومتری قابلیت انتقال یک میلیارد متر مکعب آب را به دشت پل ذهاب منتقل می‌کند مقدار زیادی از آب‌های غربی و شرقی ما از کشور خارج می‌شوند.
به نظر شما مهم‌ترین دلیلی که کشور ما را دچار بحران آب کرده چیست؟
در کشور ما به سازه‌های آبی توجه کمتری شده است ما زمانی که دچار کمبود آب می‌شویم به فکر ذخیره آب می‌افتیم. ضمن اینکه باید به سازه‌های آبی که در ساخت‌وساز استفاده می‌شود توجه بیشتری کنیم و مدیریت منابع را جدی بگیریم. به دلیل اینکه در بخش مدیریت آب دقت لازم نشده مشکلات زیادی پدید آمده است. به همین دلیل است که در کشاورزی آب هدر می‌رود یا الگوی‌های کشتی که متناسب با مناطق مختلف کشور باشد تعیین نشده است. در این حالت است که می‌خواهیم با تغییر دادن حوزه‌های آبی مانند انتقال آب از خزر به خلیج‌فارس به آب برسیم که درست نیست. در دانشگاه‌ها و همایش‌های علمی بیشتر درباره سازه‌های بتونی و فولادی صحبت می‌شود اما کمتر به موضوع سازه‌های آبی پرداخته می‌شود. در صورتی که در بسیاری از کشورها به موضوع سازه‌های آب اهمیت داده‌اند.
مهم‌ترین چالش مدیریت آب کشور را چه می‌دانید؟
مدیریت آب باید حوزه‌ای باشد نه استانی؛ یکی از مشکلات ما در بحث مدیریت این است که مدیریت آب را از حوزه‌ای به استانی تبدیل کرده‌اند. استان قزوین، البرز و زنجان دارای منابع آب زیرزمینی یکنواخت هستند. درحال‌حاضر به صورت استانی نمی‌توان منابع آبی را مدیریت کرد. این کار ضمن ایجاد چالش باعث می‌شود هر استانی سعی در بیشتر کردن سهم خود کند. اما وقتی حوزه‌ای انجام شود نتایج بهتری خواهد داشت.
بیشترین هدررفت آب در کشور ما در کدام بخش‌ها است؟
در همایش‌هایی که در کشور برگزار می‌شود بیشتر به موضوع بحران آب پرداخته می‌شود و سازه‌های آبی را نادیده می‌گیرند. نپرداختن به این موضوع کشور را در آینده‌ای نه‌چندان دور با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. همان‌طور که می‌دانیم، کشاورزی یکی از بخش‌های اصلی در مصرف آب است. در بسیاری از کشورهای دنیا با تصفیه دوباره آب از آن در کشاورزی استفاده می‌کنند. با توجه با اینکه مقدار مصرفی آب تهران بسیار است می‌توان دوباره از آن بهره برد و برای آبیاری فضای سبز استفاده کرد. به گفته کارشناسان، بیشترین مصرف آب در فلاش‌تانک‌ها و آبیاری فضای سبز است. هنوز نتوانستد این موضوع را از هم جدا کنند. متاسفانه از همان آب آشامیدنی نیز برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کنند. در یکی از شهرهای سوئد شهرداری آب آشامیدنی را از آب شست‌وشو جدا کرده است. در آلمان به عنوان یکی از کشورهای پیشرفته دنیا آب آشامیدنی را از طریق بطری که نظارت دقیقی روی آن است عرضه می‌کنند. البته اجرای این برنامه در کشور ما به برنامه‌ریزی بلندمدت نیاز دارد و باید زیرساخت آن برای سال‌های آینده آماده شود.