بیست و دومین نمایشگاه بینالمللی صنعت نفت در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در حالی در روزهای 16 تا 19 اردیبهشت برگزار شد که شرکتهای بینالمللی نفتی نظیر شل، بیپی، توتال و استات اویل در نمایشگاه حضور پیدا نکردهاند.
برخی از این شرکتها ترجیح دادهاند نمایندگانشان را به نمایشگاه بفرستند اما غرفهای به نام این شرکتها در نمایشگاه صنعت نفت ایران وجود ندارد.
البته شرکتهایی مانند زیمنس آلمان، ایبیبی سوئیس و تعدادی از شرکتهای کوچکتر غربی در نمایشگاه حضور دارند.
چینیها اما همچنان حضور پررنگی در نمایشگاه نفت ایران دارند که در سالهای اخیر در غیاب رقیبان غربی جای پایی برای خودشان در اقتصاد ایران باز کردهاند.
شرکتهای روسی نظیر "لوک اویل" روسیه و "ژاروبز نفت" به امید امضای قرارداد در نمایشگاه حضور دارند. شرکتهای روسی تفاهمنامههایی برای توسعه میدانهای نفتی با ایران امضا کردهاند و امیدوارند این تفاهمنامهها به قرارداد منجر شود.
با آنکه شرکتهای صاحب نامی مثل توتال تفاهم نامههایی با ایران برای توسعه میدانهای نفت و گاز امضا کرده اند، اما به نظر میرسد این شرکتها ترجیح میدهند همچنانکه مشغول چانهزنی با وزارت نفت باشند، با فاصله بازار ایران را رصد کنند و تا رسیدن به توافق قطعی از حضور در نمایشگاه پرهیز کنند. البته حضور شرکتهایی از آلمان، هلند، فرانسه، اتریش، اسپانیا، ترکیه، کره جنوبی و ژاپن در نمایشگاه حاکی از علاقه آنها به همکاری با ایران است ولی مدیر یک شرکت نفتی غربی میگوید ما خودمان را به آب و آتش نمیزنیم، همه چیز بستگی به آینده دارد.
هزینههای تحریم
در سالهای اخیر در پی تحریمهای بینالمللی، شرکتهای غربی همکاری خود را با ایران قطع کردند و گزارشهای رسمی نشان میدهد که بسیاری از پروژههای نفت و گاز به دلیل کمبود منابع مالی و تجهیزات با تاخیر چند ساله مواجه شده و هزینهها نیز نزدیک به دو برابر پیشبینیها بوده است.
عباس کاظمی معاون وزیر نفت گفته که "اجرای برجام سبب شد تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت را به یک سوم قیمت دوران تحریم بخریم." و البته جنس اصل "ما در زمان تحریم از چین کالا خریداری کردیم که همین کالا پس از اجرای برجام و به صورت اصلی از کشورهای اروپاییخریداری شده است."
اخیرا همکاری ایران با زیمنس به این کشور کمک کرد تا چند فاز از پارس جنوبی را افتتاح کند و پالایشگاه ستاره خلیج فارس را نیز که ساخت آن بیش از ده سال پیش شروع شده بود، به بهرهبرداری برساند.
هزینه پیشبینی شده برای ساخت پالایشگاه 2.5 میلیارد دلار بود و قرار بود پنج ساله ساخته شود اما گزارش وزارت نفت نشان میدهد که تا سال ۹۲ در حالی که باید این پالایشگاه تمام میشد تنها کمتر از نیمی از آن ساخته شده بود در حالی که دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار تا آن موقع هزینه شده بود.
وزارت نفت میگوید برای ساخت این پالایشگاه چهار و نیم میلیارد دلار هزینه شده که تقریبا دو برابر هزینه پیشبینی شده است.
کاظمی گفته "اگر تحریمها لغو نشده بود، کمپرسورهای پالایشگاه ستاره خلیج فارس که از زیمنس خریدار شده بود، وارد کشور نمیشد و ایران مجبور بود با چند برابر قیمت آن را از چین با کیفیت پائینتر بخرد."
برنامه توسعه صنعت نفت
ایران اکنون درهای خود را روی شرکتهای بینالمللی باز کرده و وزارت نفت میکوشد تا این شرکتها را ترغیب کند در توسعه میدانهای نفت و گاز سرمایهگذاری و مشارکت کنند. ایران برای پنج سال آینده در نظر دارد ۲۰۰ میلیارد دلار در صنعت نفت سرمایهگذاری کند و تامین این سرمایه عظیم بدون همکاری شرکتهای بینالمللی میسر نیست.
وزارت نفت میگوید آماده است تا بعد از سه سال جدال با منتقدان داخلی، قراردادهای نفتی جدید را با شرکتهای بینالمللی برای توسعه برخی میدانهای نفت و گاز امضا کند.
بیژن زنگنه وزیر نفت گفته "فکر میکردم دارم وارد میدان مینی میشوم که خارجیها آن را کار گذاشتهاند و باید آن را پاکسازی کنیم، ولی انتظار نداشتیم تعداد تیرهایی که از تک تیراندازهای خودی به سمتم بیاید از تعداد مینهایی که در زمین کاشته شدهاست، بیشتر باشد."
منتقدان داخلی قراردادهای نفتی، که عمدتا مخالفان دولت حسن روحانی هستند، ایرادهای زیادی به قراردادهای نفتی جدید وارد میکنند و زنگنه گفته "انتظار نداشتم آنقدر مخالف داخلی و آنقدر اصطکاک در داخل برایمان وجود داشتهباشد و اصلا نخواهند که کار کنیم."
مشکلات تحریم نفتی
بعد از تشدید تحریمهای بینالمللی، اروپاییها خرید نفت ایران را متوقف کردند و بسیاری از خریداران نفت ایران نیز خرید های خود را به شدت کاهش دادند به گونه ای که صادرات نفت ایران به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسید.
با به قدرت رسیدن حسن روحانی، وزارت نفت به دنبال بازپسگیری بازار نفتش بود و با توافق هستهای (برجام) این کشور توانست سهم خود را مجددا پس بگیرد.
علی کاردر معاون وزیر نفت گفته "کسی نمیتواند آثار مثبت برجام را در صنعت نفت انکار کند و نفت، شاگرد اول استفاده از فرصتهای برجام است."
علاوه بر فروش نفت، کشورمان به دلیل تحریمهای بانکی قادر به انتقال پول نفتش نبود و این مشکل مضاعفی برای اقتصاد ایران بود که در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ دچار رکود اقتصادی شدیدی شدهبود. گزارشهای رسمی نشان میدهد که رشد اقتصادی ایران در سال گذشته خورشیدی بالای هفت درصد بوده است که بیشتر از ۵ درصد آن از محل صادرات نفت و محصولات نفتی به دست آمدهاست.
در آستانه انتخابات برخی نامزدها با انتقاد از عملکرد دولت میگویند دولت کار چندانی در عرصه اقتصاد نکردهاست و این احتمال وجود دارد در صورت پیروزی مخالفان دولت روحانی، سرنوشت قراردادهای نفتی با ابهام مواجه شود. عمده منتقدان قراردادهای نفتی در جبهه مخالف دولت آقای روحانی قرار دارند و نمایندگان شرکتهای بینالمللی نفتی در تهران، با وجود ابراز علاقه به همکاری، به نتیجه انتخابات ایران چشم دوختهاند.
وزارت نفت هم میگوید با شرکت توتال فرانسه بر سر توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به توافق نهایی نزدیک شده اما قراردادش را پیش از انتخابات امضا نخواهد کرد.
علی کاردر معاون وزیر نفت درباره نتیجه انتخابات ریاست جمهوری بر حضور شرکتهای خارجی در صنعت نفت گفته که ایران با "تعامل، سرمایهگذاری خارجی و استفاده از فناوریهای پیشرفته توسعه پیدا میکند."