تنور بحث اشتغال و بیکاری قشر تحصیلکرده گویا قصد خاموشی حتی به‌صورت موقت هم ندارد. داستان اشتغال و لشکر بیکاران مهم‌ترین مشکل فعلی اقتصاد ایران است که با توجه به نرخ رشد جمعیت فعال و رسیدن به نرخ اشتغال تک‌رقمی باید سالانه بیش از یک میلیون شغل در یک برنامه 5 ساله در کشور ایجاد شود.
به گزارش ایران‌جیب به نقل از صمت، در گذشته قبول شدن در دانشگاه مساوی بود با جذب شدن در بازار کار بلافاصله بعد از فارغ‌التحصیلی. اما در حال حاضر رشد قارچ‌گونه مراکزی که با عنوان دانشگاه جوانان را تشویق به ادامه تحصیل می‌کنند، ره‌آوردی جز افزایش نرخ جوانان تحصیلکرده بیکار نداشته است. آتش تنور زمانی زبانه می‌کشد که وقت ورود فارغ‌التحصیلان به بازار کار است. آنها که با اندیشه پشت‌میزنشینی سال‌هایی را سر صندلی‌های دانشگاه نشسته‌اند، هنگام ورود به بازار کار شوکه می‌شوند. سنخیت نداشتن تحصیلات با نیاز بازار کار سبب شده شاهد افزایش نرخ بیکاری در میان این افراد در رشته‌های مختلف دانشگاهی باشیم. مرکز آمار ایران سالانه میزان نیروی کار سال را در قالب گزارشی در دسترس عموم قرار می‌دهد. طرح آمارگیری نیروی کار براساس نیاز برنامه‌ریزان و با هدف محاسبه شاخص‌های فصلی و سالانه نیروی کار، ازجمله نرخ مشارکت اقتصادی، نرخ بیکاری و تغییرات آنها طراحی شده است. این طرح براساس آخرین توصیه‌های سازمان بین‌المللی کار است و برای مقایسه بین‌المللی شاخص‌های نیروی کار، امکان بهتری را فراهم می‌کند. شاخص نرخ بیکاری نشان می‌دهد، چند درصد از جمعیت فعال، بیکار هستند. در مقابل نرخ اشتغال نشان می‌دهد، چند درصد از جمعیت فعال، شاغل هستند. بنابراین، بررسی نرخ بیکاری به‌طور ضمنی بررسی نرخ اشتغال را نیز دربر دارد. براساس نتایج به‌دست آمده در فصل تابستان نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ساله و بیشتر در کل کشور ۱۲/۷ درصد بوده است.
این شاخص در بین مردان ۱۰/۴ درصد و در بین زنان ۲۱/۸ درصد محاسبه شده است. همچنین نتایج بیانگر آن است که نرخ بیکاری در نقاط شهری بیشتر از نقاط روستایی است، به طوری‌که نرخ بیکاری در نقاط شهری ۱۴/۴ درصد و در نقاط روستایی ۷/۹ درصد است. چنانچه جمعیت فعال ۱۵ ساله و بیشتر درنظر گرفته شود، نرخ بیکاری ۱۲/۷ درصد به‌دست می‌آید. بررسی اشتغال برحسب بخش‌های عمومی و خصوصی نشان می‌دهد، درصد شاغلان در بخش خصوصی (کارفرمایان، کارکنان مستقل، مزد و حقوق‌بگیران بخش خصوصی و تعاونی و کارکنان فامیلی بدون مزد) بیش از درصد شاغلان در بخش عمومی (مزد و حقوق‌بگیران بخش عمومی) است، به‌طوری که سهم اشتغال جمعیت ۱۰ساله و بیشتر در بخش خصوصی ۸۳/۹ درصد و در بخش عمومی ۱۶/۱ درصد بوده است. همین وضعیت در بین مردان و زنان و نقاط شهری و روستایی مشاهده می‌شود. با توجه به آمارهایی که سازمان آمار منتشر کرده است نرخ بیکاری جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر در کل کشور ۱۲/۷ درصد بوده است. همچنین نسبت اشتغال جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر۳۵/۳ درصد بوده است. ارقام ارائه‌شده تا اندازه‌ای قابل تامل است که دولت را بر آن داشت تا با ارائه عددهایی میزان اشتغال ایجادشده در نیمه نخست سال ۹۵ را عنوان کند.
دولت وارث نیروی کار انباشته
علی ربیعی در همایش رشد فراگیر، چالش‌ها و راهکارها از ورود بیش از یک‌میلیون و ۲۰۰هزار نفر به بازار کار در ۶ ماهه نخست سال خبر داد و گفت: علائم ایجاد ۶۲۸هزار شغل نشانگر آن است که دولت یازدهم در اشتغالزایی سیاست درست و موفقی داشته است. وی با اشاره به افزایش دو درصدی مشارکت اقتصادی در تابستان امسال به ایسنا گفت: این افزایش به معنای افزایش امید در جامعه است. وزیر کار ادامه داد: دولت تدبیر و امید وارث دورانی نیروی کار انباشته از سال‌های قبل است و امروز با هجوم جمعیت دانش‌آموختگان روبه‌روست. به گفته ربیعی، ذائقه کارجویان به دلیل تحصیل تغییر کرده در حالی که واقعیت مشاغل هم در بازار کار تغییر کرده و فاصله میان عرضه و تقاضا ایجاد شده است.
اتلاف انرژی و سرمایه‌های ملی
اصغر آهنی‌ها عضو هیات‌رییسه کانون کارفرمایان کشور درباره همراستا نبودن آموزش عالی با نیازهای بازار کار به صمت گفت: متاسفانه ساختار درسی و علمی ما با ساختار اجرایی و صنعت سنخیت ندارد. در حال حاضر بسیاری از رشته‌های دانشگاهی بدون ارزیابی خاصی در کشور تدریس می‌شوند و دانشجویان بعد از فارغ‌التحصیل شدن مجبور به کار در رشته غیرتخصصی می‌شوند.
عضو هیات‌رییسه کانون کارفرمایان کشور با اشاره به اینکه برخی رشته‌های دانشگاهی بدون اینکه ارزش اقتصادی برای کشور به‌همراه داشته باشند در دانشگاه‌ها تدریس می‌شوند، گفت: مدرک‌گرایی یکی از دلایل رشد برخی رشته‌ها به‌صورت قارچ‌گونه است. وی درباره پیامدهای همراستا نبودن رشته‌های تحصیلی با نیاز بازار کار به صمت گفت: اتلاف انرژی و سرمایه‌های ملی، سرخوردگی نیروی انسانی و درنهایت نرسیدن به اهداف کلانی که برای رشد اقتصادی کشور در نظر گرفته شده، از پیامدهای این مهم محسوب می‌شود. اصغر آهنی‌ها درباره راهکار برطرف شدن این معضل به صمت گفت: در ابتدا باید با بررسی وضعیت بازار کار کشور و سپس ظرفیت دانشگاه‌ها، رشته‌های تحصیلی در برنامه آموزشی گنجانده شوند و سپس با تطبیق رشته‌های تحصیلی با حوزه عملیاتی فارغ‌التحصیل ورزیده به بازار کار تزریق شود.
همراستا با نیازهای بازار کار
احمد لطفی‌نژاد مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این‌باره به ایسنا گفت: یکی از مشکلات بازار کار کشور، بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی است که علت اصلی آن همراستا نبودن سیاست‌های آموزش عالی با نیازهای بازار کار است. از این‌رو طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی با هدف کاهش تعداد دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکار و بسترسازی به منظور جذب آنها در بازار کار، یکی از برنامه‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی در استان اجرا خواهد شد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ۲۵ دی و در ادامه رسیدگی به جزییات لایحه برنامه ششم توسعه در بخش اصلاح مواد ارجاعی از کمیسیون تلفیق برنامه، ماده ۸۶ را به این شکل به تصویب رساندند که به منظور ترغیب کارفرمایان و کارآفرینان بخش خصوصی بر اساس برنامه ششم آن دسته از کارفرمایانی که نسبت به جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاهی با مدرک حداقل کارشناسی، به‌صورت کارورزی اقدام کنند، از پرداخت سهم بیمه کارفرما برای مدت دو سال از تاریخ شروع به کار معاف خواهند شد.
مسئولان و کارشناسان بر سنخیت نداشتن برخی رشته‌های دانشگاهی با نیاز جامعه، نظری مشترک دارند و در این میان برخی به عملیاتی نبودن رشته‌های دانشگاهی نیز تاکید می‌کنند. این اتفاق پیامد ناگوار خود را در چرخش چرخ اقتصادی گذاشته است و با وجود جمعیت بالای جوان کشور چرخ اقتصاد لنگ‌لنگان به کار خود ادامه می‌دهد. همین کار سبب شده افراد در کارهای غیرتخصصی به فعالیت مشغول شوند این درحالی است که هنگام ثمر دادن این جوان تحصیلکرده است اما برای یادگیری حرفه جدید باید زمان و هزینه بالایی پرداخت شود که تاثیر سوئی بر اقتصاد کشور خواهد داشت. حال اینکه اگر رشته‌های دانشگاهی همراستا با نیاز بازار کار باشد شاهد چرخش بهتر این چرخ گردون خواهیم بود.