گرچه در فصل بهار به سر مي‌بريم، اما چند روزی است تابستان دارد در كار طبيعت دخالت مي‌كند و از همين حالا گرمای خود را به رخ مي‌كشد، به ويژه در شهرهاي نيمه جنوبي كشورمان كه روشن كردن كولر خودرو را در ايام دل‌پذير ارديبهشت به امري واجب تبديل كرده است. به همين بهانه بر آن شديم تا اطلاعاتي كپسولي و مختصر درباره نحوه استفاده و نگه‌‍داري از تهويه مطبوع يا همان كولر خودرو به خوانندگان محترم ارايه كنيم؛ اميد كه مفيد واقع شود.
تهويه خودرو چيست؟
بسياري از مردم تصور مي‌كنند سيستم تهويه خودرو، فقط از بخاري و كولر تشكيل شده است. شايد شما هم با خواندن اين جمله از خود بپرسيد، مگر غير از اين است؟ در پاسخ بايد گفت، بله؛ چون يك حالت ديگر هم در سيستم تهويه خودرو وجود دارد و آن، حالت «پنكه» است و آن، هنگامي است كه هوا از بيرون وارد اتاق مي‌شود، بدون اين كه بخاري يا كولر درگير باشد. اصولا اين حالت مختص زماني است كه هواي داخل اتاق، نه سرد است و نه خيلي گرم و فقط نياز به تهويه دارد تا هوا از حالت خفگي درآيد. حسن انجام اين كار و اصلا مزيت استفاده از سيستم تهويه و كولر اين است كه از بازشدن پنجره‌ها جلوگيري مي‌كند. اين كار نه تنها جلوي ورود سروصدا و آلودگي را مي‌گيرد، بلكه با بهبود وضع آيروديناميكي بدنه، باعث كاهش مصرف سوخت در سرعت‌هاي بالا و بهبود ايمني و پايداري در جاده مي‌شود.
فراموش نكنيم كه باز كردن پنجره‌هاي خودرو به منظور تهويه داخل كابين به ويژه در هواي آلوده شهر و يا در سرعت‌هاي بالا امري اشتباه است، چرا كه قابليت پايين آمدن شيشه‌ها در حقيقت براي فراهم ساختن امكان گفت‌وگو با ديگران، رد و بدل كردن اشيا و احيانا لذت بردن از هواي آزاد در طبيعت پيش‌بيني شده است.
سرما در گرما
سیستم تهویه را به ويژه هنگامي كه داخل خودرو بسيار گرم شده است، بلافاصله بعد از وارد شدن به داخل خودرو روشن نکنید. پس از وارد شدن به خودرو، پنجره ها را پایین کشیده و صبر کنید تا هوای داخل خودرو عوض شود؛ بعد از چند دقیقه می توانید سیستم تهویه مطبوع خودرو را روشن كنيد. مي‌دانيد دليل اين كار چيست؟
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، داشبورد، صندلی و سیستم تهویه از خود گاز بنزن متصاعد می کنند که یک گاز بسیار سمی و سرطان‌زاست. شايد بارها بویی شبیه به بوي پلاستیک گرم‌شده را در خودروتان احساس کرده‌اید؛ این همان بوی گاز سرطان‌زای بنزن است. علاوه بر سرطان‌زا بودن، گاز بنزن به استخوان‌ها آسیب رسانده (مسمومیت استخوان‌ها) و نیز باعث ابتلا به كم‌خوني و کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون می شود. همچنین تماس طولانی‌مدت با این گاز سمی باعث ابتلا به لوسمي شده كه نوعی از سرطان خون مربوط به گلبول‌های سفید است و در مواردی هم‌زمان با افزایش ریسک ابتلا به سرطان، باعث سقط جنین در خانم‌ها می‌شود.
میزان قابل قبول بنزن در هوای آزاد حدود 50 میلی گرم در واحد حجم است، در حالی که میزان بنزن موجود در داخل یک خودروی پارک شده با پنجره های بسته بین 200 تا 400 ميلي‌گرم است. حال اگر این خودرو در فضای باز و زیر نور خورشید در دمای بالای 40 درجه سانتي‌گراد پارك شده باشد، سطح بنزن موجود در فضای داخل آن بین دوهزار تا چهار هزار ميلي‌گرم بالا ميرود كه 40 برابر بیش‌تر از ميزان قابل قبول آن در واحد حجم خواهد بود.
آغاز به كار كولر
سعي كنيد كولر را هنگامي روشن كنيد كه دور موتور، پايين باشد و از روشن كردن آن در سرعت‌ها و دورهاي بالاي موتور خودداري كنيد تا از آسيب به كلاچ كمپرسور جلوگيري شود. در ابتداي كار، سرعت پنكه كولر را زياد كنيد تا هواي گرم انباشته شده در مجاري تهويه و در داخل اتاق سريع‌تر تخليه شده و در ضمن، كل سيستم هم خنك و آماده كار شود.
سرعت‌هاي مختلف پنكه
پنكه، بادبزن يا همان فن كولر معمولا داراي چند سرعت قابل تنظيم است. در كولر خودروهاي قديمي مثل خودروهاي امريكايي دهه 70 كه سيستم، فاقد ترموستات و حسگر دما بود، كمپرسور كولر با روشن كردن دكمه مخصوص از روي داشبورد، با موتور درگير مي‌شد و فرقي نمي‌كرد كه شما سرعت پنكه را روي چه عددي تنظيم كنيد، چون در هر صورت كمپرسور به صورت يك‌نواخت كار خود را انجام مي‌داد. در خودروهاي امروزي، كولر خودرو مجهز به ترموستات است؛ هرچه سرعت پنكه بيش‌تر شود، گازي كه در اواپراتور گردش و اتاق را خنك مي‌كند، سرماي خود را زودتر از دست مي‌دهد و فرمان درگيري مجدد كمپرسور يا همان «اتومات كردن» با فواصل كم‌تري صادر مي‌شود؛ در نتيجه كمپرسور زمان بيش‌تري را درگير خواهد بود و مصرف سوخت بيش‌تر خواهد شد.
کولر مراقبت می خواهد
اگر سال به سال به کولر خودرو و فیلتر آن نگاهی نمی اندازید و با گرم شدن هوا تنها دکمه آن را فشار می دهید تا هوای داخل اتاق خنک شود، توصیه می کنیم از کولر استفاده نکنید، چون تنها باعث سرماخوردگی، كيپ شدن بینی و حساسيت می شود. کولر خودرو مکانی مرطوب و جایگاهی مناسب برای رشد انواع قارچ ها، میکروب ها و کپک هاست و به همين خاطر تمیز کردن آن به ویژه در فصولی که گرده گیاهان در هوا پخش است می تواند از بروز بسیاری ناراحتی های دستگاه تنفسی به ویژه در افراد مبتلا به آلرژی جلوگیری کند.
چند نکته درباره کولر خودرو
خنک شدن در هوای گرم تابستان، خلاص شدن از کلافگی و خواب‌آلودگی ناشی از گرما و بهبود تنفس و گردش خون از فواید استفاده از کولر در فصل گرم است، اما کولر خودرو خطراتی هم می تواند برای سلامت شما داشته باشد که با رعایت برخی مسایل می توانید از آن‌ها پیش‌گیری کنید.
- استفاده از کولر در حضور کودکان به ویژه در هوای گرم و سفرهای طولانی‌مدت ضروری است، زیرا مانع گرما‌زدگی آن‌ها می شود. اگر دریچه های کولر شما جلوی خودرو قرار گرفته و کودکان روی صندلی عقب هستند، حتما به گونه ای دریچه را تنظیم کنید که هوای خنک به عقب خودرو هم برسد. اما اگر در عقب خودرو هم برای هر فرد دریچه ای تعبیه شده می توانید دریچه را به گونه ای تنظیم کنید که باد شدید به گردن و صورت کودکان نخورد و سبب گرفتگی ماهيچه‌هاي آن‌ها نشود.
-استفاده از کولر و دستگاه تهویه در تونل فقط در شرايطي مناسب است كه هوا امكان ورود از بيرون را نداشته باشد. در فضای تونل ها دود و ذرات معلق جمع می شوند و در صورتي كه دستگاه تهویه روي حالت گردش داخلي نباشد، آن را به داخل اتاق می کشاند. هرچند تونل‌هاي شهري تهران و برخي از تونل‌هاي بين شهري داراي سيستم‌هاي تهويه قوي مانند جت‌فن‌ها هستند، اما توصيه مي‌شود در هواي آلوده، سيستم تهويه را در حالت گردش داخلي هوا قرار دهيد.
- در فضای شهری به ویژه در ترافیک ها نیز روشن کردن کولر در حالت ورود هوا از بيرون، سبب ورود ذرات و دود به داخل می شود، پس ترجیحا در هنگام توقف یا سرعت پایین کولر را در صورت مناسب بودن دما خاموش كنيد يا دست‌كم در حالت گردش داخلي قرار دهيد. اگر کولر خودرو شما مانند 206 تيپ پنج و شش از نوع اتوماتيك بوده و دستگاه تنظیم دما دارد، بهتر است آن را روی دماي دلخواه خود تنظیم کنید تا به طور اتوماتیک روشن و خاموش شود.
خاموش نگه داشتن کولر از نظر بسیاری افراد راه حل مناسبی برای صرفه جویی در مصرف بنزین است اما حقیقت چیز دیگری است. اگر در حین توقف یا سرعت پایین از کولر استفاده کنید، بنزین بيش‌تري مصرف می شود اما استفاده از آن در بزرگ‌راه ها با سرعت بالا بنزین بسیار کمی مصرف می کند، چرا كه اگر در همان حالت، به جاي روشن كردن كولر، شيشه‌ها را پايين بكشيد، به دليل برهم خوردن وضعيت آيروديناميكي خودرو، مقداري به مصرف سوخت افزوده خواهد شد.
رطوبت سبب می شود فیلترها مکان مناسبی برای رشد قارچ و کپک ها باشند. گاهی پیش می آید که با روشن کردن کولر خودرو بوی نامطبوعی در هوا می پیچد. این به آن معنی است که يا خودروي شما فيلتر ندارد (مثل تندر90 كه مي‌توان با تهيه فيلتر از بازار آزاد اين مشكل را حل كرد)، يا فیلتر كثيف و پر از قارچ و میکرب شده و نیاز به پاک شدن یا تعویض دارد.
- دو نكته زمستاني را هم فراموش نكنيد: اول اين كه كولر حداقل هر ماه يك بار به مدت سي دقيقه – يعني حتي در فصول سرد سال - بايد روشن و كمپرسور درگير شود تا گاز خنك‌كننده به اصطلاح رسوب نكند، چون در اين صورت ناگزير خواهيد بود چند ده هزار تومان براي شارژ گاز كولر هزينه كنيد. نكته دوم اين كه در فصول سرد سال كه معمولا داخل اتاق و شيشه‌ها بخار مي‌گيرد، اگر روشن كردن بخاري و ورود هوا از بيرون به داخل هم افاقه نكرد، به عنوان آخرين راه، بايد در حين روشن بودن بخاري و ورود هواي گرم، دكمه كولر را روشن كنيد تا كمپرسور نيز درگير شود. از آن‌جا كه يكي از خاصيت‌هاي كولر، جذب رطوبت محيط است، اين كار ضمن ادامه كار بخاري و گرم كردن كابين، باعث كاهش رطوبت داخل شده و به بخارزدايي شيشه‌ها كمك خواهد كرد.