بازار جهاني گاز در ابتداي شكلگيري خود با بازار نفت پيوند خورده بود و قيمتگذاري آن بر مبناي قيمت نفت خام انجام ميشد. اما مطالعات اخير نشان ميدهد، اين بازار در حال جدا كردن مسير خود از بازار نفت است. اتفاقي كه به واسطه گسترش هابهاي گازي خصوصا در ايالات متحده و تسهيل در فرآيند صادرات گاز از طريق الانجي است. از اين رو در سالهاي اخير در مقاطعي قيمت گاز و نفت خام با يكديگر همبستگي منفي پيدا كردهاند. بدون شك انقلاب گاز شيل سبب شد با افزايش توان توليد ايالات متحده بازار گاز شكل و شمايل جديدي پيدا كرده و به سمت رقابت بيشتر حركت كند.
به گزارش ایرانجیب به نقل از تعادل، ايالات متحده تا پيش از اين بخش زيادي از گاز مورد نياز خود را از كشورهاي اطراف و به ويژه كانادا وارد ميكرد اما گزارش اداره اطلاعات انرژي اين كشور نشان ميدهد كه در سال گذشته و در ماه نوامبر براي نخستينبار از سال 1957 امريكا به صادركننده خالص گاز طبيعي تبديل شده است. اين اتفاق مرهون گسترش خطوط لوله انتقال گاز به كشورهايي نظير مكزيك و نيز توسعه شتابان صنعت ال ان جي است. صنعت ال ان جي اين شانس را براي امريكا به وجود آورده است كه به فكر كشف بازارهاي جديدي از شرق آسيا تا غرب اروپا باشد. حضور امريكا در شرق آسيا فضا را براي توليدكنندگان خاورميانه محدودتر خواهد كرد. اما رقابت جذابتر امريكا در بازارهاي اروپاست. جايي كه اين كشور بايد با سلاح ال ان جي به جنگ روسيهيي برود كه با توسعه مويرگي خطوط لوله انتقال گاز سالها در بازار گاز قاره سبز يكهتازي كرده است. در اين رابطه موسسه وودمكنزي در تازهترين تحليل خود به وضعيت بازار گاز در سال جاري پرداخته و 2017 را سال نبرد بزرگان در بازار گاز اروپا خوانده است.
گزارش «تعادل» از آخرين وضعيت بازار جهاني گاز كه بخش نخست آن به تحليل اداره اطلاعات انرژي امريكا از وضعيت توليد ومصرف گاز اين كشور و بخش دوم به گزارش وودمكنزي از رقابت فشرده امريكا و روسيه در سال 2017 بر سر بازار گاز اروپا اختصاص دارد را در ادامه ميخوانيد.
قيمت گاز طبيعي در سال 2016 به پايينترين سطح خود در 17سال اخير رسيده است. قيمت هر ميليون واحد حرارتي بريتانيايي (MMBtu) گاز طبيعي در بازار هنري هاب در سال گذشته به پايينترين سطح خود از سال 1999 يعني 2دلار و 49سنت رسيد. از ماه فوريه تا ماه مه سال گذشته قيمت گاز افت بسيار شديدي پيدا كرد به نحوي كه ميانگين قيمت ماهانه گاز طبيعي در اين بازه به زير 2دلار در هر ميليون واحد بيتي يو كاهش يافت.
البته اين روند در ادامه سال 2016 تغيير پيدا كرد و قيمت گاز با افزايش همراه شد. به نحوي كه هرچه بازار به سمت ماههاي آخر سال پيش ميرفت، گاز طبيعي نيز ارزش بيشتري پيدا ميكرد. در نهايت نيز سال 2016 براي گاز طبيعي با ميانگين قيمت 3دلار و 58سنت براي هر واحد بيتي يو در ماه دسامبر بهپايان رسيد. اما علت اصلي كاهش ارزش گاز طبيعي در سال گذشته را ميتوان در گرم شدن هواي كره زمين جستوجو كرد. اداره اطلاعات انرژي ايالات متحده امريكا در گزارش خود از وضعيت بازار گاز در سال گذشته، دماي بالاتر از ميزان معمول هوا در سال گذشته كه در بيشتر روزهاي سال حكمفرما بود را يكي از اين عوامل ميداند. مسالهيي كه عامل تغيير تقاضاي گاز و كاهش قيمت در سال گذشته به حساب ميآيد.
قيمت گاز طبيعي در بازارهاي منطقهيي امريكا در سال گذشته همواره با نوسان همراه بود. به گزارش «تعادل» به نقل از eia، تجربه زمستان گرمتر از حد معمول و حجم قابل توجهي از ذخاير گاز طبيعي روند قيمتي اين محصول را نزولي كرد.
در حالي كه همواره انتظار بر اين است كه با سرد شدن هوا قيمت گاز طبيعي در بازار افزايش يابد، در سال گذشته رشد قيمت در فصل بهار اتفاق افتاد، چرا كه در بخشهاي مختلف افزايش تقاضا و نيز كاهش توليد گاز به وقوع پيوست.
هرچند سال 2016 با زمستان ملايمي آغاز شد اما پايان آن با كاهش بيشتر دما همراه بود. همين مساله سبب شد كه در پايان سال قيمت گاز طبيعي به صورت شديدتري افزايش يابد.
افزايش شدت سرما در مناطقي نظير شمال شرق امريكا كه ظرفيت خط لوله محدودتري دارد، ميتواند در هابهايي نظير آلگانكين در نزديكي بوستون يا ترانسكو در نزديكي نيويورك، ميانگين قيمت ماهانه بالاتري را رقم بزند. هرچند با افزوده شدن ظرفيت جديد خط لوله و افزايش توليد گاز غيرمتعارف از رشته كوههاي آپالاشيا (واقع در جنوب نيويورك و شمال ميسيسيپي) همراه با زمستاني ملايم سبب شد تا در آغاز سال 2016 پيك قيمت گاز كمتر از سالهاي گذشته باشد.
همچنين گرم شدن هوا سبب كاهش قابل توجه مصرف در بخش خانگي و تجاري شد. به گزارش «تعادل» و به نقل از اداره اطلاعات انرژي امريكا در سال گذشته ميلادي مصرف گاز طبيعي در بخش خانگي معادل 7درصد و در بخش تجاري معادل 4درصد كاهش داشت. در نتيجه انبارهاي ذخيره گاز طبيعي تقريبا امريكا در تمام روزهاي سال در بالاترين سطح خود قرار داشتند. به نحوي كه در هفته منتهي به 11نوامبر سال گذشته، ذخاير گاز طبيعي ايالات متحده به 4ميليارد و 47ميليون فوت مكعب رسيد.
در سال گذشته اتفاق مهمي در بخش انرژي ايالات متحده رخ داد و آن پيشي گرفتن گازطبيعي از زغالسنگ به عنوان سوخت اصلي نيروگاههاي توليد برق بود. بر اين اساس سهم گاز طبيعي در توليد برق ايالات متحده به 34درصد رسيد. در حالي كه نيروگاههاي مصرفكننده زغالسنگ تنها 30درصد برق ايالات متحده را تامين كردند. در مجموع بخش توليد برق امريكا در سال 2016 بهطور ميانگين 27ميليارد و 600ميليون فوت مكعب در روز گاز طبيعي مصرف كرد و ركورد سال 2015 كه معادل 26ميليارد و 300ميليون فوت مكعب در روز بود را شكست.
ايالات متحده امريكا در سالهاي گذشته به عنوان واردكننده گاز طبيعي شناخته ميشده است اما افزايش ظرفيت توليد گاز اين كشور و انقلابي كه گاز شيل در توليد اين كشور رقم زد، سبب شد تا امريكاييها در سال 2016 تبديل شدن از واردكننده خالص به صادركننده خالص را جشن بگيرند. به گزارش «تعادل» و به نقل از eia در ماه نوامبر سال گذشته و براي نخستينبار از سال 1957 بر مبناي آمار ماهانه، صادرات گاز ايالات متحده از واردات اين كشور پيشي گرفت. اين اتفاق مهم به دليل بهبود زيرساختهاي اين كشور از جمله توسعه خطوط لوله گاز و تاسيسات مايعسازي گاز طبيعي (LNG) براي صادرات به وقوع پيوست. تلاشهاي امريكاييها در توسعه زيرساختهاي صنعت گاز خود سبب شد تا عرضهكنندگان اين كشور بتوانند تقاضاي روزافزون گاز طبيعي در بازارهاي خارجي را پاسخگو باشند.
البته بازارهاي هدف امريكا هنوز تنوع زيادي ندارند و مكزيك خريدار اصلي گاز ايالات متحده است. كشوري كه چهارشنبه هفته گذشته و در نخستين كنفرانس خبري دونالد ترامپ پس از انتخاب به عنوان رييسجمهور، مجددا آماج حملات وي قرار گرفت. ترامپ در اين كنفرانس خبري اظهار داشت كه مكزيكيها از ايالات متحده سوءاستفاده ميكنند و بر ساخت ديوار بين مرز دو كشور تاكيد كرد و وعده داد كه هزينه ساخت اين ديوار را نيز مكزيكيها پرداخت ميكنند. بررسي اداره انرژي امريكا نشان ميدهد كه مكزيك 87درصد گاز صادراتي امريكا را وارد ميكند. وارداتي كه از طريق خط لوله انجام ميشود و در سال گذشته نيز به رشد خود ادامه داد.
همچنين در ماه مه سال 2016، ترمينال ميعان گاز طبيعي «سابين» در خليج مكزيك عمليات تجاري خود را براي صادرات ال ان جي آغاز كرد. گسترش و توسعه بيشتر كانال پاناما نيز از ديگر برنامههاي ايالات متحده براي كاهش زمان و هزينه حمل و نقل گاز اين كشور به بازارهاي كليدي در آسيا و سواحل غربي امريكاي جنوبي است.
براساس تخمينهاي اوليه اداره اطلاعات انرژي امريكا توليد بازاري گاز طبيعي اين كشور در سال 2016 به ميانگين 77ميليارد و 500ميليون فوت مكعب در روز رسيده كه يكميليارد و 300ميليون فوت مكعب كمتر از توليد سال 2015 است. كاهش توليد امريكا از سال 2005 تاكنون بيسابقه بوده و در واقع كاهش توليد سال گذشته، نخستينبار در بيش از 10سال به حساب ميآيد. همچنين شمار ريگهاي حفاري گاز طبيعي فعال برخلاف ريگهاي حفاري توليد نفت روند كاهشي داشته و در پايان سال 2016 به رقم 132 رسيده است. مقايسه با ريگهاي فعال در سال 2015 حكايت از كاهش 19درصدي دارد. البته نكته قابل توجه اين است كه كاهش توليد گاز امريكا بهشدت كاهش شمار ريگهاي حفاري نيست. به عبارت ديگر توليدكنندگان به صورت قابل توجهي افزايش بهرهوري در حفاري را مدنظر قرار دادهاند.
نبرد بزرگان در گاز
افزايش قابل توجه توليد گاز در ايالات متحده، اين كشور را به بازيگري جديد در بازار صادراتي گاز بدل كرده است. بازاري كه سوپراستار آن تا پيش از اين روسيه بود و افزايش توليد و صادرات گاز امريكا عرصه جديدي را براي رقابت بين دو قدرت جهاني به وجود ميآورد كه تا پيش از اين موضوعيت نداشت. اين موضوع از چشمان موسسه وودمكنزي دور نماند. به گزارش «تعادل» و به نقل از وودمكنزي، ماسيمو دي اوداردو، نايبرييس مركز تحقيقات گاز اروپا معتقد است كه سال 2017 همان سالي خواهد بود كه اروپاييها در انتظار آن بودند و انحصار روسيه بر بازار گاز اروپا با افزايش 10درصدي عرضه جهاني الانجي خواهد شكست. وي معتقد است؛ افزايش تقاضا براي گاز به اندازهيي نخواهد بود كه از عرضه تجاوز كند.
به گفته دي اوداردو، اين افزايش عرضه الانجي سبب تغيير بزرگي در بازار جهاني گاز خواهد شد. او در ادامه رشد دوبرابري واردات الانجي در شمال غرب اروپا را پيشبيني كرده و ميگويد: «ما پيشبيني ميكنيم كه واردات الانجي اروپاي غربي به بيش از 31ميليون تن برسد. بدين معنا كه الانجي ايالات متحده در اروپا وارد رقابت قيمتي با گاز ارزان روسيه خواهد شد.»
دي اوداردو معتقد است يا روسيه بايد قيد 25ميليارد مترمكعب گاز را بزند يا وارد رقابت شديدي براي به دست آوردن سهم بيشتري از بازار شود. صحنه براي رقابت بين گاز ارزان روسي و الانجي امريكايي آماده شده است.
عرضه الانجي امريكا در سال آينده به 11ميليون تن خواهد رسيد. اين اتفاق در حالي خواهد افتاد كه فشار قيمتي در بازار وجود دارد و همين مساله سبب خواهد شد كه مدتي به طول بينجامد تا امريكا سهمي از بازار اروپا را به دست آورد. اين كارشناس گاز اروپا پيشبيني ميكند كه قيمت گاز در سال 2017 به حدود 4دلار به ازاي هر ميليون بيتييو برسد و همين مساله ميتواند الانجي ايالات متحده را اقتصادي كند.
وي در رابطه با تاثير اين رقابت بر بازار جهاني گاز و الانجي بيان ميكند: «اروپا چنين ظرفيتي را ندارد كه هم الانجي امريكا و هم گاز روسيه را جذب كند. همين مساله سبب خواهد شد تا در سال 2017 متوجه اين شويم كه چگونه گاز امريكا و روسيه در مقابل يكديگر صفآرايي خواهند كرد.»